THẬN NHIÊN - Những con rùa đã di trú về đâu?

Tôi về Dallas, mấy tháng nay, kể từ khi còn mùa hè. Bạn tôi mua cho một chiếc xe đạp, mỗi sáng tôi thường đạp xe đến toà soạn, mất chừng 20 phút. Tôi mặc áo jacket có mũ trùm đầu và quấn khăn kín cổ để giữ ấm. Tôi đạp thong thả, vừa đủ ra chút mồ hôi thay cho bài thể dục để bắt đầu một ngày. Hai hôm trước, khi vừa lấy xe ra ngoài trời, một cơn gió thốc tới buốt giá, lạnh quá chịu không nổi, tôi đành dắt xe cất vào ga-ra rồi đến sở bằng xe hơi. Vậy là kết thúc màn thể dục mỗi sáng ngay vào lúc mùa thu chấm dứt. Mùa đông đến với tôi đột ngột như vậy đấy. Thật ra ở đây mùa đông đến chậm hơn, vì các tiểu bang miền Đông đã mịt mù tuyết phủ.

Chỉ còn hơn 3 tuần nữa là đến lễ Giáng sinh.

Những ngày rảnh, tôi đến chơi nhà của vợ chồng Trần Vũ – Thanh Mai, người bạn vừa đến Mỹ sau 35 năm sống ở Pháp.

Trước hiên nhà Vũ nhìn xuống là một con lạch nhỏ, nước chảy chậm, trong vắt, trong đến nỗi có thể thấy những con cá bơi lừ đừ dưới mặt nước. Con lạch có nhiều cư dân sinh sống: cá, cò trắng, vịt trời, và rùa. Vũ từng đếm được có chừng 12 con rùa cư ngụ ở con lạch này, chúng bằng cỡ cái nồi nhỏ, thường bò lên hai bên bờ phơi nắng. Là rùa, nhưng không chậm như rùa, chỉ nhác thấy bóng người là chúng nhoài mình xuống dòng nước rất nhanh, rồi biến mất dưới những hốc đá. Mấy hôm nay tôi không còn thấy bọn rùa đâu nữa, tự hỏi chúng còn đó hay đã dời đi nơi nào để tị nạn cái lạnh của mùa đông?

Vũ nấu món ăn đãi tôi. Có những món lạ mà tôi chưa từng được ăn, và Vũ cũng chưa từng nấu bao giờ. Vũ bảo anh lên youtube tìm các món nào thấy hạp, đi chợ mua đủ thứ vật liệu và gia vị, rồi mở máy vừa xem vừa nấu. Tôi hiểu rằng mình vừa là giám khảo vừa là cơ hội để Vũ thí nghiệm những thực đơn mới của anh. Tuy vậy, món nào cũng thật ngon, và tuyệt nhất là chúng tôi chưa hề trải nghiệm dấu hiệu ngộ độc.

Vũ cho tôi uống rượu Hồi của Pháp, rồi đổi qua rượu Hồi của Hy Lạp. Rượu Hồi có vị rất nồng. Hai loại của Pháp có màu vàng chanh và màu mạ xanh. Loại của Hy Lạp màu trong vắt, rót vào ly bỏ vài viên đá, khi lắc lên thì màu rượu trong vắt sẽ chuyển dần sang màu xám đục, như màu mây, như màu khói. Tôi nâng ly rượu lên ngang mặt, thấy khói từ từ cuồn cuộn dâng tràn. Chúng tôi thích rượu Hồi, vì ngoài hương vị ra thì còn vì chúng tôi đều mê văn chương của Erich Maria Remarque, ông nhà văn thường cho các nhân vật lưu lạc của mình lai rai món rượu của Van Gogh này trong tiểu thuyết.

Vũ cho tôi ăn, cho tôi uống, nhưng điều thú vị nhất là Vũ cho tôi sưởi ấm.

Đêm, Vũ đốt lò sưởi lên, chúng tôi ngồi trước ánh lửa, nhâm nhi vị rượu, và mùi khói củi thoảng ra từ lò, cả hai thứ đều hăng nồng. Nhà ở Mỹ đều có lò sưởi điện hoặc sưởi ga, nhưng ánh lửa bập bùng trong căn phòng nhỏ vẫn quyến rũ hơn nhiều, tuyệt nhất là trong những đêm ngoài trời tuyết đổ.

Vũ kể, anh tiết kiệm tiền củi bằng cách học làm tiều phu. Nghe có vẻ lạ, nhưng thật vậy đấy, Vũ làm tiều phu trong cái thành phố hiện đại đầy những cao ốc mà anh đang sống. Vũ không nuôi bò. Vũ không đánh chiếc xe lọc cọc chở đầy củi do 2 con bò kéo trên con đường nhấp nhô ổ gà ở miền thôn dã. Vũ lái xe hơi, thùng xe chất chỉ vài khúc. Khi lái xe ra ngoại ô, qua những cánh rừng hoang, thấy có cây ngã, thường thì thân cây đã khô và mục, anh ghi nhớ chỗ, rồi về nhà lấy cái cưa tay đã cùn lưỡi, trở lại rị mọ cưa thân cây thành từng đoạn ngắn vừa sức vác, chất lên xe chở về. Đậu xe dưới parking của chung cư, rồi Vũ tha từng khúc lên, sắp ngoài hiên nhà trên tầng một. Ban đầu, Vũ dùng cưa tay, sau anh hiện đại hóa công nghệ tiều phu bằng một cưa máy loại nhỏ. Nghe có vẻ dễ dàng, nhưng thật ra thì công việc này rất mệt, nhất là với người ít làm việc nặng mà bây giờ thì không còn trai trẻ. Thêm nữa, việc lấy củi này không khéo lại rất phiền phức, vì tuy là cây ngã trong rừng hoang, nhưng dường như thành phố vẫn quy định không cho lấy củi. Trong lúc đi dạo Vũ nhặt những trái thông khô bỏ vào túi áo khoác mang về, để mồi lửa. Trái thông có chất dầu, bén lửa rất nhanh. Tôi thấy người Việt rất ít dùng lò sưởi, có lẽ trừ bạn tôi ra thì chẳng có mấy ai, vì củi mua trong các siêu thị rất đắt, mà thiên hạ không đủ thơ mộng và liều lĩnh để làm tiều phu như Vũ. Tôi đã thấy Vũ ngồi chăm chú viết văn trước máy tính. Giờ, tôi nhìn Vũ, cố hình dung anh tha củi như một con kiến cần cù tha từng miếng mồi nhỏ về hang.

Đêm nào cũng vậy, ban đầu mọi câu chuyện của ba đứa chúng tôi tràn lan miên man, nhưng rồi mọi chủ đề dù có mông lung đến thế nào đi nữa thì cũng đổ về một điểm cuối: chuyện Việt Nam, hay hẹp hơn: chuyện Sài Gòn. Sài Gòn ngày xưa và Việt Nam hôm nay.

Ngồi trước lò sưởi ở Texas mà tôi lại nhớ về cái bếp lửa vùi mấy củ khoai ở một nơi xa lắc trong không gian cũng như trong thời gian: nông trường cao su Xà Bang, ở Long Khánh. Tôi kể chuyện chặt cây, đốt rừng, làm rẫy của mình thời mới lớn, vào đầu thập niên 80.

 
Vũ cũng kể về thời đoạn ấy trong đời mình, những ngày đầu côi cút và lạnh lẽo trên nước Pháp khi vừa thoát chết sau chuyến vượt biển, và chuyện trước đó, những ngày tháng bắt đầu tình yêu với Mai ở một sân trường trung học Sài Gòn.

Mai không nói, Mai ngồi yên nghe chúng tôi kể. Ngồi yên nghe là cách phát biểu của Mai.

Ừ, lạ. Sao chúng tôi ít nói, ít nhớ về Mỹ, về Pháp hơn là về Việt Nam, tuy rằng thời gian sống ở ngoài này nhiều hơn thời gian sống ở Việt Nam?

Chúng tôi thức rất khuya. Thỉnh thoảng lại khoác áo vào, mở cửa bước ra ngoài đốt thuốc lá. Đêm ở đây yên tĩnh quá. Ánh trăng lưỡi liềm phản chiếu xuống con lạch bên dưới, nước gợn lung linh.

Có vẻ như những con rùa vẫn chưa trở lại. Liệu chúng có về lại đây khi trời sang xuân không? Tôi không chắc. Tôi buồn cười với ý nghĩ thoáng qua: tình trạng của bọn chúng tôi có vẻ như cũng đâu khác lắm với tình trạng của những con rùa di trú. Có vẻ không khác, nhưng thật sự khác. Khác rất nhiều. Chắc bọn rùa sẽ trở về, khi mùa xuân, khi trời ấm lên. Còn chúng tôi thì chưa biết. Nhớ và về, với loài rùa có lẽ chỉ là một, là do sự thôi thúc bản năng. Con người thì không vậy. Con người phức tạp hơn. Tôi muốn lặp lại với các bạn mình điều tôi vừa đọc được trên Facebook:

"… nhớ Long Khánh hay Việt Nam chỉ là cái cớ. Điều thật sự chúng ta nhớ chính là Dĩ Vãng. Và điều đó thì đã vĩnh viễn mất rồi.” (*)

Thận Nhiên

13 tháng 12-2014