XANH DOAN - Doanh nhân tiên phong trong lĩnh vực xuất bản âm nhạc

Trước tháng 8/1945 trở về trước, Huế là kinh đô của cả nước. Đất này tập trung, quy tụ tất cả các nhân tài trong mọi lĩnh vực về đây học tập, làm việc, sinh sống. Không thể làm sao kể tên các nhân vật cho đầy đủ. Sau này Sài Gòn và Hà Nội cũng như thế. Đôi khi mình tự hỏi: nếu không có ông Tăng Duyệt người đi tiên phong thành lập nhà xuất bản Tinh Hoa – Huế, nền âm nhạc VN sẽ phát triển như thế nào nhỉ? Những nhạc sĩ nổi tiếng nước mình như Nguyễn Văn Thương, Lê Thương, Văn Cao, Phạm Duy, Đoàn Chuẩn, Đặng Thế Phong, Doãn Mẫn v.v... sẽ phổ biến các tác phẩm cách nào? Câu trả lời xin dành cho lịch sử.

Chỉ biết tóm tắt ngắn gọn như sau: Ông Tăng Duyệt xuất thân là một chủ tiệm bán sách báo văn hóa phẩm ở cố đô Huế. Năm 1945 trước sự phát triển của nền âm nhạc trong nước, ban sơ gọi là tân nhạc vì trước năm 1945 thanh niên nước ta theo tây học hát nhạc Pháp dưa theo các dĩa hát nhập khẩu. Thành phần những người lớn tuổi chỉ am hiểu cổ nhạc.

Ông Tăng Duyệt say mê âm nhạc, tính tình hào hoa phong nhã, và thích giao du với giới ca sĩ, nhạc sĩ thời ấy. Do quen biết các nhân vật đình đám trong lĩnh vực sáng tác tân nhạc như Văn Cao, Lê Thương, Phạm Duy, Doãn Mẫn, Nguyễn Văn Tý, Nguyễn Văn Thương, Đoàn Chuẩn, Đặng Thế Phong, Phan Huỳnh Điểu. Nhận thấy ông có tấm lòng hào hiệp trọng nghĩa khinh tài, họ gửi các sáng tác để ông in ấn xuất bản. Quý trọng người tài ông Tăng Duyệt sẵn sàng giúp đỡ giới nhạc sĩ mỗi khi họ cần ông. Do đó dần dần nhà xuất bản Tinh Hoa ở cố đô Huế của ông thu hút được những nhạc sĩ tài năng khắp cả nước tìm đến. Nhận thấy lĩnh vực âm nhạc trong nước có chiều hướng phát triển lớn, ông mở thêm các chi nhánh ở Hà Nội, Hải Phòng và Sài Gòn.

Theo giới nghiên cứu âm nhạc, ông Tăng Duyệt sinh năm 1915 tại Huế, cha là người Quảng Đông, mẹ người Việt. Hồi trẻ ông học nghề chụp ảnh, mở hiệu ảnh, sau đó mở hiệu sách Tân Hoa ở đường Gia Long (chuyển đến 121 Trần Hưng Đạo thành phố Huế). Bước vào lĩnh vực xuất bản, ông mở nhà in Tân Hoa và nhà xuất bản Tinh Hoa, chuyên xuất bản tác phẩm âm nhạc. Nhà xuất bản Tinh Hoa chính thức thành lập năm 1943 tại Huế. Đến năm 1952, nhạc sĩ Lê Mộng Bảo được ông Tăng Duyệt phái vào Sài Gòn để thành lập chi nhánh cho nhà xuất bản Tinh Hoa Huế tại miền Nam. Tổng phát hành và chi nhánh miền Bắc đặt ở nhà 80C, phố Hàng Trống, Hà Nội sau chuyển đến 35 Lương Văn Can. Tổng phát hành tại miền Nam ở số 185 Kichener Sài Gòn. Đến tháng 4/ 1954, chi nhánh miền Bắc chuyển về Hải Phòng số 40 đường Sađi Carnot. Chi nhánh miền Nam chuyển đến 180 đường Marchaise Sài Gòn. Ông mở thêm Tổng đại lý Miên Lào ở số 4 đường Delaporte, thủ đô Phnom Penh.

Sản phẩm chính của nhà XB Tinh Hoa là nhạc tờ (music sheet). Hình thức nhạc tờ những năm phôi thai thường in typo. Bìa nhạc chỉ hai màu do các họa sĩ Phi Hùng, Ngọc Tùng, Bạch Đằng, Cát Mỹ vẽ theo lối tả chân, thời gian sau xuất hiện họa sĩ Duy Liêm với lối vẽ lập thể. Tờ nhạc có 4 mặt, phần cuối trang 2 và trang 3 in: Cấm in lại, dịch, thu thanh, đặt lời ca khác và đàn hát nơi công cộngvà tác giả giữ bản quyền hoặc nhà xuất bản giữ bản quyền. Những ca khúc nhà Tinh Hoa xuất bản đầu tiên năm 1945-1946 đều phản ảnh không khí hào hùng của đất nước trước và sau Cách mạng tháng Tám.

Danh mục xuất bản từ năm 1949 đến 1950 đạt 102 bài, một số ca khúc vượt thời gian như: Tiếng thu, Cô hái mơ (Phạm Duy); Thuyền mơ (Dương Thiệu Tước); Bướm hoa (Nguyễn Văn Thương); Bóng trăng xưa (Hoàng Trọng), Xuân và tuổi trẻ (La Hối); Hòn vọng phu I (Lê Thương), Mơ hoa (Hoàng Giác)...

Ông Tăng Duyệt là 1 giám đốc đa tài, đảm nhiệm toàn bộ mọi khâu từ giao dịch, chọn lọc bài vở, thương thảo tác quyền, in ấn và phát hành. Ông còn nổi tiếng là một doanh nhân hào phóng, hiểu biết và được những người cầm bút yêu mến. Trong chương trình “Con đường âm nhạc trên VTV1”của Đài Truyền hình Việt Nam, nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu kể lại ông Tăng Duyệt đã nhận xuất bản ca khúc Đoàn Giải phóng quân của ông với tác quyền 800đ bạc B.H. vào năm 1946. Hợp đồng sẽ trả 20% theo giá bán 1 tờ nhạc 2 đồng giá bìa, in 2.000 tờ được 800 đồng bạc. Hợp đồng trả tiền ba lần, 1/3 trả trước, 1/3 trả lúc phát hành và số còn lại sau ngày phát hành. Giá trị số tiền hồi ấy lớn vô cùng.

Từ năm 1945- 1956, nhà xuất bản Tinh Hoa – Huế đã xuất bản gần 500 tác phẩm âm nhạc của các nhạc sĩ nổi tiếng bậc nhất Việt Nam. Tiêu biểu như Đoàn giải phóng quân, Tuyên truyền xung phong, Mùa đông binh sĩ (Phan Huỳnh Điểu), Buồn tàn thu, Bến xuân, Trương Chi (Văn Cao), Hòn Vọng Phu I, II, III (Lê Thương) Tiếng Thu, Cô hái mơ, Thu chiến trường (Phạm Duy), Đêm tàn bến Ngự, Thuyền mơ (Dương Thiệu Tước), Bướm Hoa, Đêm đông (Nguyễn Văn Thương).

Sau khi giao hết công việc cho nhạc sĩ Lê Mộng Bảo, ông Tăng Duyệt nghỉ hưu rồi mất năm 1968. Hiện nay di tích lăng mộ ông nằm ở tổ 5 khu vực 3 phường An Tây, thành phố Huế.

Trang Huế Online-HUẾ CỐ ĐÔ
(Nguồn: FB Gia Nguyễn)