HÀ NHẬT - Một màu tím làm day dứt

24 Tháng Tám 202212:00 CH(Xem: 4241)
HÀ NHẬT - Một màu tím làm day dứt
Từ đầu cuộc kháng chiến chống Pháp, xuất hiện bút danh của một nhà thơ, độc đáo là chỉ có một từ: HỮU. Bút danh này xuất hiện với những bài thơ hay, chẳng hạn như bài “Đèo Cả”, với những câu mà Xuân Diệu khen nức nở trong một bài của mục Tiếng thơ:

“Đèo Cả
Đèo Cả
Mây Ai Lao
Sầu đại dương

Dặm về heo hút
Đá bia mù sương
Mà thương ai lên đường
Chầy ngày lạc giữa núi
Sau chân
Lối vàng
xanh tuôn”

 Hồi ấy nhà thơ đã nổi tiếng.
Tuy nhiên, Hữu chỉ thực nổi tiếng, đến vang dội, sau khi khắp nơi truyền đi một bài thơ: “Màu Tím Hoa Sim”.

Có một điều rất lạ: bài thơ của một người lính Việt Minh lại nổi tiếng trong vùng Pháp chiếm hơn là trong vùng mà nó được sinh ra. Từ Hà Nội, đến Huế, Sài Gòn, ở đâu cũng có nhiều người chuyền tay nhau chép rồi ngâm ngợi bài thơ. Chính tôi được một người bạn đưa cho chép rồi thuộc lòng bài thơ này khi đang học ở trường Khải Định-Huế.

 Đến sau này, khi anh Nguyễn Bính bảo đưa in bài Màu Tím Hoa Sim lên báo Trăm hoa, tôi cũng từ trí nhớ mà chép lại rồi đưa đến nhà in. In xong, đưa anh Hữu Loan xem lại, anh cũng đồng ý.

Sự thật là, đến khi Hà Nội giải phóng, ra Hà Nội, tôi mới biết Hữu, không ai khác, chính là Hữu Loan. Còn hay hơn, tôi gặp chính nhà thơ Hữu Loan ở nhà của nhà thơ Nguyễn Bính. Tôi còn nhớ dáng anh trong lần gặp đầu tiên: cao gầy, rắn rỏi, hơi có chút khắc khổ. Có lẽ nhờ cái dáng này mà anh đứng vững trong những năm gay go nhất của cuộc đời.
 
Bị kỷ luật, bị khai trừ Hội Nhà văn Việt Nam, anh không thèm chờ đợi bất cứ sự ban ơn nào, mà dứt áo rời khỏi Hà Nội, trở về quê hương Thanh Hoá, bắt đầu một cái nghề kiếm sống cực kỳ vất vả: đẩy xe chở đá. (Cũng nên biết rằng, trong những năm kháng chiến, anh từng là cán bộ chỉ huy, từng là người điều khiển một tờ báo của quân đội: báo Vệ quốc quân).

Hữu Loan phải làm như thế, bởi anh từng viết bài thơ chống những kẻ nịnh hót, với những câu thơ viết về những kẻ ấy: “Hít thượng cấp cứ thơm như múi mít”.

Hữu Loan không thể “hít thượng cấp”!
Hữu là thế! Hữu Loan là thế!

Sau này, khi tôi nhận bình thơ cho  Đài truyền hình HTV ở Sài Gòn, tôi cố gắng tìm cách đưa lên bài thơ đặc biệt không thể quên của Hữu Loan: “Màu Tím Hoa Sim”.

Những câu thơ dung dị đến tận cùng, cũng yêu thương đến tận cùng, và cũng đau đến tận cùng. Mở đầu cứ thủ thỉ như lời chuyện trò. Mà đúng hơn, là lời tự mình trò chuyện với mình:

“Nàng có ba người anh
Đi bộ đội
Những đứa em nàng
Có em chưa biết nói
 
Tôi
Người Vệ quốc quân
Xa gia đình
Yêu nàng
Như tình yêu em gái…
 
Ngày hợp hôn
Nàng
không đòi may áo cưới
Tôi mặc đồ quân nhân
Đôi giày đinh
Bết bùn đất hành quân
Nàng cười xinh xinh
Bên anh chồng
độc đáo”

Đúng là độc đáo: một đám cưới độc đáo, một chú rể độc đáo, một cô dâu độc đáo. Cô dâu không có áo cưới, còn chú rể thì mặc áo lính, lại còn đôi giày đinh bết bùn. Nhưng sao mà yêu thế, lãng mạn và nên thơ thế! Vẻ đẹp của cả một thời!

“Tôi ở đơn vị về
Cưới nhau xong là đi”

Thật giản dị, thật hồn nhiên. Thế mà trong cái vui đã ẩn chứa cái buồn:

“Từ chiến khu xa
Nhớ về ái ngại
Lấy chồng đời chiến chinh
Mấy người đi
Trở lại

Đúng thế mà. Chiến tranh luôn luôn là ác thần của mọi cái đẹp.

Cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi
(Xưa nay chinh chiến mấy ai về)

Cho nên, nỗi lo này, nỗi xót thương này là hoàn toàn chính đáng, rất nhân đạo, rất nhân văn. Thế mà thật tội nghiệp, thời kỳ đó, người ta đánh những câu thơ này không chút xót thương! (Tất nhiên, có những người, tuy miệng thì lớn tiếng phê phán, nhưng trong lòng thì ngược lại).

Một người lính ra trận, ngày ngày, phút giây đối diện với chuyện tử sinh, mà không lo cho mình, lại lo cho người khác. Chủ nghĩa nhân đạo, nhân văn, là ở đây, chứ ở đâu nữa! Thật không hiểu nổi: lòng dạ những người kia như thế nào.
 
Lỡ khi mình
Không về
Thì thương
Người vợ
Chờ
Bé bỏng
Chiều quê”

Đẹp quá, tình yêu của người chồng. Nhưng sao mà buồn thế! Cứ như một dự cảm.

Nhưng
Không chết
Người trai
Khói lửa
 
Mà chết
Người
Gái nhỏ
Hậu phương”

Rồi dự cảm thành sự thật:

Tôi về
không gặp nàng
 
Má tôi ngồi
bên mộ con
Đầy bóng tối
 
Chiếc bình hoa ngày cưới
Thành
bình hương
Tàn lạnh
vây quanh

Khi tóc nàng xanh xanh
Ngắn chưa đầy búi
 
Em ơi
Giây phút cuối
Không được
nghe nhau nói
Không được trông nhau
Một lần”

Kỷ niệm cũ ùa về:

“Ngày xưa
Nàng yêu hoa sim tím
Áo nàng
màu tím hoa sim
 
Ngày xưa
Đèn khuya bóng nhỏ
Nàng vá cho chồng tấm áo
Ngày xưa…”

Có lẽ ở đây cũng nên nói thêm một chút về cái màu áo mà cô gái nhỏ xứ Thanh ấy vẫn mặc: Màu Tím Hoa Sim.

Thời bình, ngày trước không ai nhuộm áo với thứ màu này đâu! Phải là một thứ màu sang hơn: màu tím Huế. Nhưng đây là thời chiến, màu tím sản phẩm của thời chiến: màu tím hoa sim! Cô gái nhỏ, người vợ bé bỏng của người lính Hữu Loan vẫn giản dị và quen với màu áo ấy, để rồi vĩnh viễn ra đi cũng mang theo màu áo ấy!

Đúng là những nỗi đau chỉ thời chiến tranh mới có:

“Một chiều rừng mưa
Ba người anh
Trên chiến trường Đông Bắc
Được tin
Em gái
Mất
Trước tin em lấy chồng
 
Còn ở nơi quê nhà:

Một sớm thu về
Dờn dợn
Nước sông
Đứa em nhỏ
Lớn lên
Ngỡ ngàng
Trông
Ảnh chị
 
thu về
Cỏ vàng
Chân mộ chí”

Chao ôi, một đoạn thơ cuối cùng, đọc là không thể quên, bởi nó đi đến tận cùng nỗi buồn, tận cùng nỗi đau:

“Những chiều hành quân
Qua những đồi hoa sim
Những đồi hoa sim
Những đồi hoa sim

Những đồi hoa sim
Dài trong chiều
Không hết
Màu tím hoa sim
Tím chiều hoang biền biệt
 
Nhìn áo rách vai

Vì sao mà nhìn áo rách vai? Vì người vợ tần tảo xứ Thanh vẫn quen vá ái cho chồng mà! Bởi thế mà:

Nhìn áo rách vai
Tôi hát trong màu hoa
Áo anh đứt chỉ đường tà
Vợ anh mất sớm
mẹ già xa lâu

Còn làm gì được nữa! Cuộc chiến còn rất dài, người lính vẫn cứ phải là người lính. Vẫn đau xé lòng, nhưng chiến trận thì vẫn là chiến trận.

Thật như một sự tình cờ cho thơ Việt Nam: cái chết bất ngờ của cô gái trẻ tên Ninh ở một làng quê Thanh Hoá, đã đưa đến cho thơ Việt Nam một bài thơ tình giản dị mà hay vô cùng. Đây là bài thơ tình hay nhất thời chiến, bài thơ tình hay nhất của thơ Việt Nam! Vàng ròng thì dù có bị chôn xuống bùn đất, vẫn cứ là vàng!

Tấm lòng một người chồng, một người tình. Tấm lòng một người lính. Tấm lòng một nhà thơ...
Một màu tím cứ day dứt mãi lòng người!

HÀ NHẬT

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn
30 Tháng Mười Một 20249:07 SA(Xem: 127)
ta không lo công nghệ số sẽ bào mòn cảm xúc của con người; ta chỉ nên lo con người không biết khai thác thế mạnh của công nghệ số để làm giàu cho kiến văn, suy tưởng và cảm xúc của chính mình.
19 Tháng Mười Một 20243:45 CH(Xem: 158)
Thủy Phủ sẽ tràn đầy lòng yêu thương và vang tiếng cười khi con người hiểu biết thế nào là tâm lành và tâm thiện!
22 Tháng Mười 202411:32 SA(Xem: 485)
Tôi thấy lớp nhà văn, nhà phê bình độ tuổi trên dưới 40 hiện nay rất đáng nể, tôi tin là họ sẽ làm nên chuyện.
10 Tháng Mười 20241:03 CH(Xem: 383)
Thơ tài tình luôn luôn hiếm hoi và thường đến từ sáng tạo của những nghệ sĩ tài hoa.
26 Tháng Chín 20244:37 CH(Xem: 278)
Màu, khối, nét, bố cục, ánh sáng đã thay ông kể mãi những câu chuyện của con người.
27 Tháng Tám 202410:07 SA(Xem: 412)
Người nhạc sĩ đã gửi vào ánh sáng một tuổi thơ biết đi đứng, chạy nhảy.
21 Tháng Tám 202410:15 SA(Xem: 534)
Bài viết sau cùng của ca sĩ Quỳnh Giao
14 Tháng Tám 20245:17 CH(Xem: 464)
Đã đến lúc phải coi biên giới là một khái niệm mở, văn hóa cũng là biên giới. Mất văn hóa là mất nước.
Du Tử Lê Thơ Toàn Tập/ Trọn bộ 4 tập, trên 2000 trang
Cơ sở HT Productions cùng với công ty Amazon đã ấn hành Tuyển tập tùy bút “Chỉ nhớ người thôi, đủ hết đời” của nhà thơ Du Tử Lê.
Trường hợp muốn có chữ ký tác giả để lưu niệm, ở Việt Nam, xin liên lạc với Cô Sóc, tel.: 090-360-4722. Ngoài Việt Nam, xin liên lạc với Ms. Phan Hạnh Tuyền, Email:phanhanhtuyen@gmail.com
Ở lần tái bản này, ngoài phần hiệu đính, cơ sở HT Productions còn có phần hình ảnh trên dưới 50 tác giả được đề cập trong sách.
TÁC GIẢ
(Xem: 21447)
Tôi không biết phải bắt đầu từ đâu, ra sao, thế nào khi đứng trước khu rừng có quá nhiều những gốc lạ, quý? Khu rừng thuộc quyền sở hữu của người dựng thành đêm-từ-biệt…Trần.
(Xem: 16141)
Đề cập tới sự nghiệp âm nhạc giá trị của cố nhạc sĩ Phạm Đình Chương, nếu chỉ nói tới khía cạnh thơ phổ nhạc (dù cho ông được ghi nhận như một thiên tài) mà không đề cập tới những lãnh vực khác, tôi cho là một thiếu sót không thể tha thứ.
(Xem: 17802)
Tuy nhiên, thế hệ 1940-1950, cũng lại là thế hệ cung cấp cho văn chương miền Nam 20 năm, những bài thơ, những trang
(Xem: 10500)
Loạt bài của Nguyên Vũ / Vũ Ngự Chiêu được độc giả, nhất là giới quân nhân đón nhận nồng nhiệt
(Xem: 19034)
Ông là một nhà văn nổi tiếng của miền Nam.
(Xem: 5309)
Tôi mượn câu thơ kết trong bài 'Đêm, nhớ trăng Sài Gòn' của Du Tử Lê để làm tựa cho bài viết này, bài viết về ông: Du Tử Lê - một nhà thơ có tầm ảnh hưởng lớn đối với văn chương Việt Nam.
(Xem: 1995)
Nói một cách dễ hiểu hơn, thơ ông phù hợp với kích cỡ tôi, kích cỡ tâm hồn tôi, phù hợp với khả năng lãnh nhận, thu vào của tôi, và trong con mắt thẩm mỹ tôi,
(Xem: 2610)
Chúng tôi quen anh vào cuối năm 1972.
(Xem: 2382)
Anh chưa đến hay anh không đến?!
(Xem: 23710)
Giờ đây tất cả mọi danh xưng: Nhà văn. Thi sĩ. Đại thi hào. Thi bá…với con, với mẹ, với gia đình nhỏ của mình đều vô nghĩa. 3 chữ DU-TỬ-LÊ chả có mảy may giá trị, nếu nó không đứng sau cụm từ “Người đã thoát bệnh ung thư”.
(Xem: 20154)
Tình Sầu Du Tử Lê - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Phạm Duy - Tiếng hát: Thái Thanh
(Xem: 8992)
Nhưng, khi em về nhà ngày hôm nay, thì bố của em, đã không còn.
(Xem: 10088)
Thơ Du Tử Lê, nhạc: Trần Duy Đức
(Xem: 9360)
Thời gian vừa qua, nhà thơ Du Tử Lê có nhận trả lời phỏng vấn hai đài truyền hình ở miền nam Cali là SET/TV và V-Star-TV.
(Xem: 12550)
Triển lãm tranh của Du Tử Lê, được tổ chức tại tư gia của ông bà Nhạc Sĩ Đăng Khánh-Phương Hoa
(Xem: 31998)
Tôi gọi thơ Du Tử Lê là thơ áo vàng, thơ vô địch, thơ về đầu.
(Xem: 21639)
12-18-2009 Nhà thơ Du Tử Lê phỏng vấn nhạc sĩ Thân Trọng Uyên Phươn
(Xem: 26805)
Khi gối đầu lên ngực em - Thơ Du Tử Lê - Nhac: Tịnh Hiếu, Khoa Nguyễn - Tiếng hát: Đồng Thảo
(Xem: 24201)
Người về như bụi - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Hoàng Quốc Bảo - Tiếng hát: Kim Tước
(Xem: 23011)
Hỏi chúa đi rồi em sẽ hay - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Hoàng Thanh Tâm - Tiếng hát: Tuấn Anh
(Xem: 21150)
Khái Quát Văn Học Ba Miền - Du Tử Lê, Nguyễn Mạnh Trinh, Thái Tú Hạp
(Xem: 19060)
2013-03-30 Triển lãm tranh Du Tử Lê - Falls Church - Virginia
(Xem: 20292)
Nhạc sĩ Đăng Khánh cư ngụ tại Houston Texas, ngoài là một nhạc sĩ ông còn là một nha sĩ
(Xem: 17800)
Triển Lãm Tranh Du Tử Lê ở Hoa Thịnh Đốn
(Xem: 16858)
Triển lãm Tranh và đêm nhạc "Giữ Đời Cho Nhau" Du Tử Lê đã gặt hái sự thành công tại Seattl
(Xem: 26117)
Nhà báo Lê Văn là cựu Giám Đốc đài VOA phần Việt Ngữ
(Xem: 33399)
ngọn cây có những trời giông bão. ta có nghìn năm đợi một người
(Xem: 35682)
Cung Trầm Tưởng sinh ngày 28/2/1932 tại Hà Nội. Năm 15 tuổi ông bắt đầu làm thơ,