Đoàn Duy Hiệp (Brian Đoàn)

Thơ Du Tử Lê Và Tuổi Trẻ Chúng Tôi.(*)

“Có lẽ không một nhà thơ nào được tuổi trẻ đón nhận nồng nhiệt và đầy yêu mến trân trọng như nhà thơ Du Tử Lê. Bởi lẽ thơ ông luôn là vị Sứ giả mang thông điệp tình yêu đến với họ...”
B.Đ. 

Tôi không biết trước tôi, có người trẻ nào đã nói về thơ Du Tử Lê hay chưa. Riêng tôi, tôi rất vinh dự được mời phát biểu về thơ Du Tử Lê: Dưới góc nhìn của một người trẻ, một sinh viên đối với một nhà thơ lớn. Tôi rất lấy làm bỡ ngỡ. Tôi nghĩ rằng tôi không có đủ khả năng để nói thấu đáo về kỹ thuật viết cũng như phân tích về thơ Du Tử Lê. Tôi chỉ xin được nói về những gì tôi yêu mến đối với thơ Du Tử Lê, và một phần nhỏ, nhưng tôi cho là rất quan trọng về chân tình quen biết với nhà thơ.

Lần đầu tiên tôi thực sự biết đến thơ Du Tử Lê là vào khoảng đầu năm 1990. Thời gian đó, tôi đang sống trong một studio trên đường Trần Quang Diệu cùng với ông anh, họa sĩ Lê Thánh Thư. Trong một tạp chí gửi về từ Hoa Kỳ cho ông anh tôi, tôi đọc được những dòng thơ sau đây: 

 Tôi có buồn riêng đôi sớm mai
 Con đường có những đoạn chia phôi 
 Cánh chim dấu những mùa di trú
 Tôi dấu hờn, ghen góc trái này. 

Vào cái tuổi mới lớn, khi tình yêu vừa chớm nở, khi lòng say mê bồng bột của tuổi trẻ còn ngây ngất, tôi mê đọc thơ lắm. Tôi yêu cái ngạo nghễ lãng mạn trong thơ Vũ Hoàng Chương; yêu cái không khí lãng đãng trong thơ Xuân Diệu; hay cái chân chất trong thơ Hồ Dzếnh. Nhưng khi đọc những lời thơ trên của Du Tử Lê, chúng đã có sức thu hút tôi kỳ lạ. Trước đây, tôi yêu cái thành phố nơi tôi ở với những bình minh sớm, những buổi sáng “cúp cua” rảnh rỗi, tán gẫu với bạn bè. Trong lứa tuổi hoa niên thì làm gì có “những nỗi buồn thức dậy, lớn cao theo bình minh.” Chỉ về sau này, khi đến Mỹ, những buổi sáng đầu tiên trời thật lạnh và con đường quá dài, quá rộng, quá cô đơn, những câu thơ ngày nào tôi đọc, trở về làm tôi cảm nhận thấm thía hơn buổi sáng trong thơ Du Tử Lê.

Về sau, càng đọc nhiều thơ Du Tử Lê, tôi càng phát hiện trong thơ ông có nhiều câu thật lạ, thật hay. Trong bài “Khúc tháng chín” có câu: 

 Này tháng Chín: Nghe không lời nói nhỏ
 Hoàng hôn em: Tôi gửi một que diêm. 

Khi đọc câu thơ trên cho các bạn học cùng nghe, có bạn phát biểu:

“Có lẽ trong câu ‘hoàng hôn em: tôi gửi một que diêm,’ thi sĩ muốn gửi tới người tình hoàng hôn của ông một que diêm.”

Một bạn khác bổ xung rằng, nếu thế thì phải có dấu slash (/) và thêm một...bình xăng...

Hy vọng nhà thơ Du tử Lê sẽ có thời gian cho các bạn tôi lời giải đáp về câu thơ thật hay nhưng đầy thắc mắc kia.

Du Tử Lê cũng là nhà thơ đem đến cho tôi nhiều ngạc nhiên. Chẳng hạn nhạc phẩm “Trên ngọn tình sầu,” là một trong những bài hát tôi được nghe khi còn rất nhỏ. Trong những năm tháng sau 1975, gia đình tôi lưu lạc tứ xứ, rời thành phố về nhà quê, đi kinh tế mới, chẳng hiểu sao vẫn còn giữ được một vật rất xa xỉ là cái máy hát Philips rất cũ kỹ, và một băng nhạc “vàng.” Trong đó có ca khúc “Trên ngọn tình sầu.” Cảm ơn nhạc sĩ Từ Công Phng người đã phổ những giai điệu tuyệt vời trên dòng thơ Du Tử Lê. Cảm ơn những lời thơ của Du Tử Lê, “Trên ngọn tình sầu” đã đem đến cho tôi, cho gia đình tôi những niềm hạnh phúc trong khoảng thời gian sống đen tối nhất.

Tôi chỉ được biết nhạc phẩm “Trên ngọn tình sầu” phổ từ thơ Du Tử Lê trong thời ian rất gần đây. Đó là vào năm 1995; năm chúng tôi, một nhóm sinh viên, thanh niên dự tính tổ chức một đêm thuần túy thơ, nhạc Việt Nam. Quyết định xong, chúng tôi phân vân khi chọn một nhà thơ. Cuối cùng anh em chúng tôi quyết định mời nhà thơ Du Tử Lê. Vì sao? Có lẽ vì thơ văn của ông và những ca khúc được phổ từ thơ Du Tử Lê là những tác phẩm gần gũi và được yêu mến bởi tuổi trẻ chúng tôi. Tôi vẫn còn nhớ phần tôi giới thiệu về nhà thơ Du Tử Lê trong “Đêm, Du Tử Lê và, Tuổi trẻ”(*) tháng 7 năm đó, rằng:

“...Có lẽ không một nhà thơ nào được tuổi trẻ đón nhận rất nồng nhiệt và đầy yêu mến trân trọng như nhà thơ Du Tử Lê. Bởi lẽ thơ ông luôn là vị Sứ Giả mang thông diệp tình yêu đến với họ. Ôngcũng là nhà thơ duy nhất có nhiều tác phẩm được giảng dạy cho sinh viên ban cao học, môn xã hội học và văn học lưu vong ở một số trường đại học Hoa Kỳ và Âu Châu. Thơ Du Tử Lê đã được rất nhiều nhạc sĩ phổ thành nhạc như Phạm Duy, Phạm Đình Chương, Từ Công Phụng, Anh Bằng, Việt Dũng, Trần Duy Đức, Đăng Khánh, Phạm Anh Dũng, Hoàng Thanh Tâm, Phạm gia Cổn, Võ Tá Hân, Trầm Tử Thiêng, Khang Thụy, Khúc Lan, Song Ngọc, Mai Trường, Lê Văn Thành, Vũ Thành An, vân vân... Và những nhạc phẩm ấy, đặc biệt là giới trẻ yêu mến đặc biệt...” (**)

Trước đây, tôi chỉ biết nhà thơ Du Tử Lê qua thi ca. Gần đây, tôi biết ông nhiều hơn về cuộc đời. Cá nhân chúng tôi và những bạn bè trẻ, khi gần gũi ông trong đời sống, chúng tôi càng quý trọng ông hơn nữa. Bởi lẽ ông là một trong rất ít người viết dám sống cho chữ nghĩa, ăn ở và trả nợ cho thơ, trả nợ cho những chân tình bạn bè. Hơn nữa, ông đối với đám trẻ chúng tôi bằng một tình bằng hữu thật sự. Qua những giúp đỡ, hướng dẫn, động viên, với một cung cách khiêm tốn của một người anh hơn là một nhà thơ lớn.

Chúng tôi học được nhiều ở tính các con người nhà thơ Du Tử Lê. Đọc qua cuốn “Du Tử Lê, Tác giả và Tác phẩm, I” tôi biết thêm rằng chỉ có những người dám sống một cuộc đời như nhà thơ Du Tử Lê mới để lại và mang lại cho kho tàng văn học Việt Nam thêm lấp lánh.

Nhà thơ Lê Vương Ngọc đã nói về những cuộc tình của nhà thơ Du Tử Lê, tôi xin mượn một câu nói của một nhà văn khác, Khánh Trường, viết về Du Tử Lê:

“Du Tử Lê có một tâm hồn và một tài hoa. Một tâm hồn để rung động và một tài hoa để biến rung động thành thơ.” (***)

Chú Thích 

(*) Bài nói chuyện trong “Đêm thơ nhạc Du Tử Lê,” do Hội Cộng Đồng Người Việt San Fernando Valley tổ chức, ngày 28 tháng 11 – 1997.)

(**) “Đêm, Du Tử Lê và, Tuổi trẻ,” do Câu Lạc Bộ Bách Việt tổ chức ngày 22 tháng 4 năm 1995, tại Garden Grove, Calif.

(***) Đọc thêm “Khánh Trường: Nghĩ rời khởi từ Ở chỗ nhân gian không thể hiểu,” in trong “Du Tử Lê, Tác giả và Tác Phẩm,” nhà xuất bản Đời, Calif., 1991.