Trò Chuyện Trên Mạng Với Nhà Văn Hoàng Chính (Kỳ 6)

Câu hỏi của Khanh

Tôi đọc những truyện ngắn sau này của những nhà văn trẻ VN, nhất là nhà văn nữ. Quả thật tôi sợ lắm, tôi tự hỏi có cần phải lột trần mọi việc thế không? Xin hỏi nhà văn Hoàng Chính có bao giờ nghĩ đến những điều như tôi nghĩ và có thể chia sẻ suy nghĩ của mình.

Hoàng Chính trả lời;

Nền văn chương đương đại thời kỳ kỹ thuật số này phải là nền văn chương xốc xếch. Không xốc xếch không là văn chương. Xốc là phải tạo shock, và xếch là phải có sex. Một nhân vật truyện ngắn của tôi đã bạo miệng phát biểu như thế. Hãy cứ cho rằng nền văn chương ấy có thật. Và hãy liều đặt cho nó một cái tên. Văn chương xốc xếch. Nghe cũng hay, bởi cái tên thâu tóm được những (thứ tạm xem như) nguyên tắc mà người ta cho rằng cần và đủ để làm cho tác phẩm được ăn khách. Ca sĩ mong có người nghe (và vỗ tay, rồi mua đĩa, mua băng), nhà văn, nhà thơ hẳn nhiên mong có người đọc (nhưng ít ai dám mong có người mua sách.)

Bạn Khanh thân mến. Tôi rất thích câu hỏi của bạn, nhưng tôi lại sợ bạn bị họa lây vì cái câu tôi sắp trả lời. Bởi đây là vấn đề gai góc; vấn đề mà kẻ nêu ra đôi khi sẽ bị dán lên lưng cái nhãn thiển cận, lỗi thời hay đạo đức giả. Câu trả lời của tôi là: vâng, có chứ. Nhiều lần bắt gặp những điều trần trụi trên trang viết tôi đã phải sựng lại, hỏi thầm, có cần phải như thế không? Những điều đọc được ấy làm mình dội lại như khi vào bàn tiệc, người ta rót cho ly rượu quá nặng, mới nhắp môi đã quay cuồng chóng mặt. Hoặc tệ hơn nữa là chất lỏng trong ly ấy không phải là rượu hay bất cứ thứ giải khát nào vô hại.

Những khoảnh khắc ấy, sự bình yên, cảm giác mong đợi về một chuyến đi vào thế giới hư cấu bị đề tài, ngôn ngữ, hình ảnh, cách miêu tả “mạnh tay” của tác giả khuấy lên, như cơn lốc bụi gây cay mắt, làm sặc sụa những tràng ho; như vừa bước vào khu vườn lạ, bị chặn lại hỏi giấy tờ tùy thân. Đành phải sựng lại ở đó, chờ trời quang đãng trở lại, phủi sạch lớp bụi đỏ đóng trên vai áo; lục túi tìm giấy tờ, ngắm cơn suyễn qua đi, chờ mọi chuyện trở lại bình thường, để quay lưng tìm lối khác hoặc nếu còn hứng thú thì cũng bước qua cánh cổng ấy với những chân dò dẫm.

Những lúc ấy tôi luôn cố thuyết phục mình đừng quá lo âu bởi tôi tin những người viết tha thiết với văn chương chắc chắn có điều gì nhắn gửi.

Chẳng có gì mới mẻ dưới ánh mặt trời. Người viết nào cũng biết điều đó. Những điều mình nói hay viết ra chắc chắn đã có người nói hay viết rồi (một cách xuất sắc nữa là khác), vậy khi lập lại điều người khác đã nói hoặc viết, mình bắt buộc phải hay hơn hoặc khác hơn.

Hay hơn thì khó lắm, khác hơn thì có thể.

Vậy thì chuyện “lột trần” có phải là một cách làm khác đi không?

Tôi không thể trả lời và cũng không đủ thẩm quyền phát biểu về điều này thay cho các nhà văn (nữ), những người có bản lãnh và tài năng vén lên những mảnh vải vốn đã mỏng manh, hoặc sờn rách; lừng lững những bước dọc ngang trong vùng cấm kỵ. Tôi chỉ chia sẻ suy nghĩ của mình. Câu trả lời chính xác nhất phải là câu trả lời đến từ nhà văn + nữ + trẻ; những người “lột trần mọi việc.”

Tuy nhiên chúng ta hãy cứ thử tìm hiểu với tính cách người đọc xem sao. Sau khi đọc qua những truyện ngắn (hoặc dài) của những người viết nữ “bạo tay”, hãy thử đặt câu hỏi:

1. lột trần; có không?

2. nếu có, có cần không?

3. nếu cần, thì lột tới mức nào mới nên dừng lại?

Đa số tác giả viết là bởi họ cần, hay muốn, nói lên một điều gì đó. Và để có người lắng nghe, đôi khi phải gây chú ý. Nói ra thì hơi quá nhưng người viết trong thời đại bùng nổ thông tin, và người nghệ sĩ trình diễn cũng không khác gì người bán thuốc dạo, thường phải nhờ đến những màn xiệc phụ diễn để lôi cuốn sự tò mò của khách qua đường. Khi khách qua đường đã chịu dừng lại để xem xiệc, người bán thuốc sẽ đem món thuốc gia truyền của họ ra mà mời mọc.

Ấy là mình giả định rằng người chủ gánh xiệc ấy có bài thuốc gia truyền để bán.

Như vậy thì chỉ có thể cho rằng “lột trần” là cái “chiêu” của người viết. Mỗi tác giả tin tưởng vào “chiêu” của mình. Mỗi con công đực có một điệu múa riêng để chinh phục con công mái. Điệu múa ấy có thuyết phục hay không tùy khả năng và sự may mắn của cậu chim đực và cũng tùy thuộc cái “gu” thưởng ngoạn của cô chim mái. Vậy thì những câu trả lời của chúng ta chắc sẽ như thế này:

“Lột trần” hẳn nhiên là có rồi.

“Cần không”; đương nhiên là cần rồi.

“Tới mức nào thì được”: chuyện này tùy thuộc vào thời điểm. Cái trần trụi của 50 năm trước là cái bảo thủ “kín bưng” của hôm nay. Cái lột trần của hôm nay, năm mười năm nữa sẽ là lỗi thời, lạc hậu.

“Lột trần” trong chủ trương làm mới, tôi nghĩ là một cần thiết; tuy nhiên những thứ mình phơi bày ra sau khi “lột trần” có lôi cuốn được người đọc hay không mới là điều đáng nói. Cũng như những lọ thuốc cao đơn hoàn tán (gia truyền) bán ra cho khách hàng - lúc đầu bị lôi cuốn bởi tiếng phèng la, tiếng trống và những màn xiệc – có chữa được bệnh không mới là điều quan trọng.

Tôi vẫn luôn (và cố) tin rằng với người đọc, nhiều khi cái “lột trần” chỉ là cái vỏ đậy bên ngoài, cái rào cản, cái thử thách, cái “mật mã” mà người muốn bước vào tác phẩm, cần đọc trúng mật mã, cần bấm trúng những con số quy định. Và cái “lột trần” khi chỉ là mật mã, thì mình không nên sợ nó, mình đừng vội quay lưng khi thấy nó, bởi nó chỉ là khung cửa hẹp, là lối vào, vượt qua được nó, sẽ vào được phía trong tủ sắt.

Dĩ nhiên phía trong tủ sắt ấy có gì không lại là chuyện khác.

Chia sẻ với bạn Khanh chút ý nghĩ rời. Hy vọng những nhận xét lông bông ấy giúp bạn bớt “sợ” những câu “mạnh miệng”, những chữ “bạo tay” của khuynh hướng văn chương xốc xếch. Cho dù tôi rất sợ cái biến chứng của thứ văn chương ấy, bởi nó làm giảm đi mức cảm xúc và khả năng cảm nhận của chúng ta. Và tôi sẽ tiếc vô cùng cái thời chỉ thoáng bắt gặp những ngón chân trần của một người con gái, người ta có thể về viết cả một bài thơ.

Bạn có thể đọc truyện ngắn “Khúc dạo đầu cho một nền văn chương xốc xếch” trong: http://www.saigonline.com/hoangchinh/moiviet/contents/khucdaodauchomotnenvanchuongxocxech.htm

Thư từ, ý kiến xin gửi về dutule@dutule.com