NGUYỄN GIA KIỂNG - Vũ Khắc Khoan Đã Chết

14 Tháng Ba 201412:00 SA(Xem: 11902)
NGUYỄN GIA KIỂNG - Vũ Khắc Khoan Đã Chết

 
Lần ra đi cuối cùng của một sự thật lang thang. 

Những người ở lứa tuổi năm mươi trở về và đã đi qua ngưỡng cửa trường Chu Văn An, nợ Vũ Khắc Khoan những bài học sử. Văn học Việt Nam nợ Vũ Khắc Khoan Thần Tháp Rùa và Thành Cát Tư Hãn, hai tác phẩm đắc ý nhất của ông. 

vukhackhoan
Từ trái: Mai Thảo, Vũ Khắc Khoan, Nguyễn Sỹ Tế, Phạm Đình Chương, Tạ Tỵ

Vũ Khắc Khoan viết rất ít. Tác phẩm của ông không đầy mười cuốn. Nhưng không chối cãi rằng ông là một nhà văn lớn. Vũ điển hình cho một trường phái sáng tác khe khắt về chiều cao và phẩm chất. 

Vũ thuộc một sắc tộc thiểu số trong văn học Việt Nam cận đại. Ông có học thức uyên bác, có kinh nghiệm sống rất phong phú, nhưng lúc nào cũng tìm và học thêm. Vũ chà đạp lên lối viết bằng thiên khiếu và cảm hứng. Vũ nhồi nặn tác phẩm của mình như một kỹ sư vật lộn với các dữ kiện kỹ thuật khoa học để tìm ra một phát minh mới. Tác phẩm của Vũ giản dị trong ngôn ngữ nhưng không phải để đọc vì đều hàm chứa một thông điệp quan trọng. 

Đối với Vũ, trước khi sáng tác phải nắm thật vững những gì đã có vì chỉ khi nào đã thấu triệt và vượt lên trên cái hiện có thì mới có khả năng sáng tạo ra cái mới thực sự. Chàng họ Đỗ, trong Thần Tháp Rùa, đã phải đốt sách (sau khi tốn cả một phần đời mình cho sách) rồi mới tìm ra được đường lối đấu tranh chánh trị cho riêng mình. Tần Thủy Hoàng ngày trước và Cộng Sản Việt Nam hai mươi lăm thế kỷ sau đốt sách vì ghét sách và sợ sách, chàng họ Đỗ đốt sách vì đã hiểu hết sách và không cần đến sách nữa. Một hành động đốt sách tiêu biểu cho sự ngu muội, một hành động đốt sách tượng trưng cho sự hiểu biết. Tú Uyên (người đẹp trong tranh) phải ngắm tranh tố nữ cả năm trời; cho đến khi những nét vẽ, những hòa hợp màu sắc đã nhập tâm và nhập xác; cho đến khi cái biết, cái vay đã thành cái có, tố nữ trong tranh đã biến đi, tri thức đã thành một với tiềm thức mới vẽ nổi bức tranh mình muốn vẽ. 

Phải có kỹ thuật cao nghĩa là phải khổ công rèn luyện. Nhưng cũng phải có đam mê, phải sẵn sang cống hiến đời mình cho công trình theo đuổi. Đối với Vũ, mọi công trình đáng kể đều là kết quả của một chọn lựa khó khăn. Một cuộc khởi hành. Một sự ra đi. 

Ra đi 

Cái ám ảnh lúc nào cũng gặp trong tác phẩm của Vũ. Họ Đỗ bỏ ra đi đấu tranh chánh trị. Tú Uyên ra đi tìm nghệ thuật tuyệt đối. Lưu, Nguyễn ra đi. Trương Chi ra đi. Sơn Ca suốt đời ra đi. Ra đi để tìm đến (hay tìm về như trường hợp Trương Chi) cái đẹp, cái cao, cái đúng. Ra đi để đến gần chân lý. Thực ra có một cái rất khiêm tốn nấp sau những thái độ rất kiêu hãnh của những nhân vật của Vũ: Có một thứ tuyệt đối riêng cho mỗi con người. 

Điều quan trọng là phải muốn và phải dám trả cái giá của khát vọng. 

Vũ đã đạt tới đâu trong cuộc hành trình về tuyệt đối, không ai biết. Chỉ biết rằng ít người hiểu Vũ muốn nói gì qua truyện "Người Đẹp Trong Tranh". Và cũng chưa ai, kể cả Vũ, dựng nổi vở kịch “Thành Cát Tư Hãn” vì bọn trí thức thì không đủ diễn xuất còn các kịch sĩ chuyên nghiệp thì không hiểu nhân vật. 

Nhiều người cho Vũ là lãng mạn và cao ngạo. Thực ra Vũ rất khiêm tốn về vai trò của chính mình, rất tôn trọng thực tại và rất ràng buộc với đời. Nhưng Vũ là một trí thức và hình như đối với Vũ chỉ có người trí thức là đáng nói. 

Vũ thường nói với học trò: "Nếu các anh không biết tự đặt cho mình những vấn đề và tự khắc khoải để tìm ra câu trả lời của chính các anh, các anh không thể là trí thức. Các anh có thể học giỏi, đậu cao, có thể làm tới Tổng Thống nhưng các anh vẫn không phải là người trí thức." 

Vậy mà khi Lão Trượng nước Tây Hạ dâng sách Khổng Phu Tử lên cho Thành Cát Tư Hãn để xin thương xót dân Tây Hạ, Vũ đã đặt vào miệng Thành Cát Tư Hãn một câu hỏi xấc xược: "Khổng Phu Tử là tên nào, hắn có biết cưỡi ngựa đánh gươm không?". Trước tình huống ấy Lão Trượng Tây Hạ bỗng dưng trở thành ngớ ngẩn. Vũ rất phũ phàng với bọn trí thức van xin, lỡ thời. Người trí thức của Vũ không van xin, không mềm yếu, không lầm thời cuộc. Sơn Ca không biết cưỡi ngựa đánh gươm, nhưng cũng không nể sợ Thành Cát Tư Hãn chút nào. 

Sơn Ca bình thản đến nỗi không thèm nguyền rủa Thành Cát Tư Hãn. Nguyền rủa chỉ là vũ khí của kẻ yếu. Sơn Ca không yếu, người trí thức của Vũ Khắc Khoan không thể yếu. 

Anh hùng, bạo chúa, quân tử, tiểu nhân đối với Vũ chỉ là những con cờ của lịch sử không hơn không kém. Không phải vô tình mà Cổ Giã Trường, nhân vật “đẹp” nhất của vở kịch chỉ là cái bóng mờ. Thành Cát Tư Hãn chỉ là một cái cớ. Cổ Giã Trường cũng chỉ là cái cớ. Cái chính là người trí thức, là Sơn Ca. 

Vũ sinh ra cùng năm với Cách Mạng Nga, lớn lên trong một giai đoạn lịch sử mà vấn đề Cộng Sản đặt ra một cách khốc liệt và đẫm máu. Một đảng tư bản đè xuống, một đảng vô sản vùng lên, cái thế trên đe dưới búa. Hầu hết tác phẩm của Vũ đều nhằm đóng góp giải quyết vấn đề đó, dưới những khía cạnh khác nhau. Tâm hồn Vũ không ngớt quằn quại thao thức. Theo tư bản là vô tư cách mà hùa với cộng sản là mất tự do, Vũ phát biểu một cách thẳng thắn như vậy. Đáng lẽ Vũ phải đứng về phía bọn áo vải, nhưng bọn này không thể chấp nhận được. Chúng giản dị quá, chúng thô sơ quá. Vũ rất kỵ những gì quá đơn giản và thô sơ. Vũ bác bỏ Nguyễn Đăng Thục vì một con đường quyết định cho số phận và tương lai của một dân tộc làm sao có thể tìm ra được bằng cách xào nấu những gì đã có của tư tưởng Đông Tây. Nếu như vậy thì dễ quá. Nếu chỉ có vậy thì chẳng có vấn đề. Vũ dửng dưng với một Hồ Hữu Tường loay hoay tìm cách vượt chủ nghĩa Mác-Xít. Vì vượt để làm gì? Tìm cách vượt tức là nhìn nhận nó là đúng hướng, tức là rơi vào cạm bẫy lý luận. Vũ phủ nhận. Thái độ của Vũ đối với chủ nghĩa Cộng Sản không phải là sửa chữa mà là bác bỏ, không phải là làm hơn mà là làm khác. Cái mà Vũ đề nghị là từ thực tại đất nước mà tìm ra một hướng đi. Và Vũ lúc nào cũng sẵn sàng tham gia vào cuộc phiêu lưu tư tưởng ấy. 

Nhưng ai thảo luận với Vũ? Bảo Đại còn lo đánh bạc. Các Bộ Trưởng của Bảo Đại còn lo chức tước và vợ bé. Trí thức khoa bảng còn lo danh vọng hoặc an than. Hồ Chí Minh và đàn em còn lo cướp chính quyền. Thần Tháp Rùa viết năm 1954, không biết Vũ có hy vọng gì ở anh em họ Ngô không, nhưng chắc chắn hai ông này tin tưởng vào những tri phủ, tri huyện của thời Pháp Thuộc hơn là những người như Vũ. Cho nên Vũ vẫn phải ôm chân lý đi lang thang. Rồi cuộc kiêu binh tiếp theo họ Ngô. Rồi Thiệu, Kỳ, Khiêm, Quang, toàn một lũ vô học. Rồi 30-4-75 Vũ vẫn âm thầm cô độc. Vũ không tham chính, không hành nghề chống Cộng. Cái thảm kịch của Vũ là quá thông minh và hiểu biết để nhận ra ngay từ đầu những cựa quậy vô vọng để rồi sau cùng phải sống cuộc sống của dân tộc mình và của chính mình như một người ngoài cuộc. Gặp thời thế thế thời phải thế. 

Mặc dầu vậy, thái độ của Vũ lúc nào cũng là thái độ của một người dấn than và nhập cuộc. Vài tuần trước khi chết Vũ viết một là thư dài đóng góp về một lập trường đấu tranh cứu nước. Lúc đó Vũ vừa ở nhà thương ra, vừa giải phẫu xong, bệnh ung thư đã toàn diện. Vũ biết cái chết đã đến rất sát. 

Chết. 

Cái chết đến một lần trong cuộc đời của mỗi con người để nhắc nhở về sự mỏng manh của cuộc sống và sự kệch cỡm của những tham vọng. 

Con người tưởng mình thông minh lắm nhưng thực ra hầu hết chúng ta đều rất khờ khạo. Vì chúng ta quên rằng chẳng bao lâu chúng ta sẽ chết. Nhìn vào nhiều người ta có cảm tưởng rằng họ nghĩ rằng họ sẽ sống mãi hay ít ra cũng vài chục ngàn năm. Nếu không thì lừa bịp, chui lòn, lật lọng, ám sát, vu cáo để làm gì, để đầu tư cho cái gi?? 

Trong vòng hai tháng, hai cái chết. Lê Duẩn chết. Vũ Khắc Khoan chết. Lê Duẩn sống tám mươi năm, nhưng rồi cũng chết. Thế là hết một cuộc đời chắc chắn là nhiều can đảm và nghị lực nhưng cũng đầy rẫy dối trá và tội ác. Một cuộc đời chẳng khác gì Hồ Chí Minh nghĩa là chẳng có ích lợi gì cho ai mà nghĩ cho cùng cũng chẳng hay ho gì cho chính mình. 

Vũ Khắc Khoan đã đến đây, đã vui chơi, đã uống rượu, đã cau mày, đã thở dài, đã nghẹn ngào nhỏ lệ và đã ra đi sau khi để lại một vài nét chấm phá làm đẹp cuộc đời. 

Lê Duẩn đã là nhân vật quyền lực nhất nước. Nhưng Lê Duẩn đã không phải là một người trí thức. Vũ Khắc Khoan không là gì cả nhưng đã là một trí thức. 

Có thể có những người đã thực sự tiếc Lê Duẩn vì quyền lợi và địa vị của họ. Nhưng đã có những người thực sự thương tiếc Vũ Khắc Khoan chỉ vì Vũ Khắc Khoan. 

Vũ đã không làm được những gì Vũ muốn làm. Nhưng tác phẩm của Vũ đã đóng góp giáo dục tư tưởng cho một vài thế hệ. Ít ra, Vũ đã gieo hạt mầm hy vọng vào tương lai. 

Nguyễn Gia Kiểng

Ý kiến bạn đọc
15 Tháng Ba 20147:00 SA
Khách
Thành thật cảm ơn ông Nguyễn Gia Kiểng đã cho người đọc biết về cái chết cũa nhà văn Vũ Khắc Khoan và chút tiểu sử của ông ta. Thật đáng buồn cho thế giới văn hoc VN mất đi một nhân tài. Thật cảm phục cái tư tưỡng khẳng định của ông là ' đối với chủ nghĩa Cộng Sản không phải là sửa chữa mà là bác bỏ, không phải là làm hơn mà là làm khác' như NGK đả viêt trên. Tôi nghĩ đó là lời nhắn nhủ quan trọng cho thế hệ hiện đại và tương lai khi còn phải đối đầu với chủ nghỉa CS vô thần. Cám ơn trang blog của DTL đã posted và chia sẻ. Nhật Thụy Vi
Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn
16 Tháng Hai 20244:27 CH(Xem: 455)
Cuối cùng thì, sau hơn bốn mươi năm vắng mặt, Ly Rượu Mừng của nhạc sĩ Phạm Đình Chương lại được, giờ đây, rót đầy tràn ly, trên tay mỗi người dân nước Việt, cùng nâng lên, cùng hát vang, cùng chúc vang một mùa xuân:
15 Tháng Hai 20242:26 CH(Xem: 656)
Ngô Thế Vinh là một tên tuổi đã thành danh ngay từ trước năm 1975 tại miền Nam Việt Nam.
25 Tháng Giêng 20249:05 SA(Xem: 636)
Với tôi, Phạm Duy là Người gieo hương.
15 Tháng Mười Hai 20234:33 CH(Xem: 684)
“Người đi qua đời tôi / Hồn lưng miền rét mướt / Đường bay đầy lá mùa / Vàng xưa đầy dấu chân / Lòng vắng như ngày tháng…”
08 Tháng Mười Hai 20239:13 SA(Xem: 708)
Thơ bà, hòa trộn giữa nét âm trầm, sâu kín, dịu dàng của xứ Huế và nét xông xáo, cởi mở, sẵn sàng đón nhận, hóa giải nhẹ nhàng mọi vấn đề của kiểu Sài Gòn,
21 Tháng Mười Một 20239:39 SA(Xem: 801)
Năm 1997, bố tôi, nhà thơ Trần Dần mất tại Hà Nội.
11 Tháng Mười Một 202312:00 SA(Xem: 7922)
Tôi gặp bà lúc nhà thơ Huy Cận còn tại thế. Hai lần gặp, bà như cái bóng bên cạnh chồng.
05 Tháng Mười Một 20233:49 CH(Xem: 865)
Trong âm nhạc, Từ Công Phụng là một trong những nhạc sĩ rất đặc biệt,
25 Tháng Mười 20231:55 CH(Xem: 685)
Tất cả kéo tôi trở lại là mình với những cảm xúc dịu dàng. Ở đó tôi gặp Nhà Thơ Trịnh Y Thư.
19 Tháng Mười 20231:35 CH(Xem: 1070)
Nhiều ngôi chùa trong thành phố gióng chuông tiễn biệt vị phật tử khác thường.
Du Tử Lê Thơ Toàn Tập/ Trọn bộ 4 tập, trên 2000 trang
Cơ sở HT Productions cùng với công ty Amazon đã ấn hành Tuyển tập tùy bút “Chỉ nhớ người thôi, đủ hết đời” của nhà thơ Du Tử Lê.
Trường hợp muốn có chữ ký tác giả để lưu niệm, ở Việt Nam, xin liên lạc với Cô Sóc, tel.: 090-360-4722. Ngoài Việt Nam, xin liên lạc với Ms. Phan Hạnh Tuyền, Email:phanhanhtuyen@gmail.com
Ở lần tái bản này, ngoài phần hiệu đính, cơ sở HT Productions còn có phần hình ảnh trên dưới 50 tác giả được đề cập trong sách.
TÁC GIẢ
(Xem: 16703)
Ông là một nhà văn nổi tiếng của miền Nam.
(Xem: 11969)
Từ hồi nào giờ, giới sinh hoạt văn học, nghệ thuật thường tập trung tại thủ đô hay những thành phố lớn. Chọn lựa mặc nhiên này, cũng được ghi nhận tại Saigòn, thời điểm từ 1954 tới 1975.
(Xem: 18744)
Với cá nhân tôi, tác giả tập truyện “Thần Tháp Rùa, nhà văn Vũ Khắc Khoan là một trong những nhà văn lớn của 20 năm văn học miền Nam;
(Xem: 8940)
Để khuây khỏa nỗi buồn của cảnh đời tỵ nạn, nhạc sĩ Đan Thọ đã học cách hòa âm nhạc bằng máy computer.
(Xem: 8008)
Mới đây, có người hỏi tôi, nếu không có “mắt xanh” Mai Thảo, liệu hôm nay chúng ta có Dương Nghiễm Mậu?
(Xem: 417)
Nói một cách dễ hiểu hơn, thơ ông phù hợp với kích cỡ tôi, kích cỡ tâm hồn tôi, phù hợp với khả năng lãnh nhận, thu vào của tôi, và trong con mắt thẩm mỹ tôi,
(Xem: 756)
Chúng tôi quen anh vào cuối năm 1972.
(Xem: 981)
Anh chưa đến hay anh không đến?!
(Xem: 22284)
Giờ đây tất cả mọi danh xưng: Nhà văn. Thi sĩ. Đại thi hào. Thi bá…với con, với mẹ, với gia đình nhỏ của mình đều vô nghĩa. 3 chữ DU-TỬ-LÊ chả có mảy may giá trị, nếu nó không đứng sau cụm từ “Người đã thoát bệnh ung thư”.
(Xem: 13822)
Nấu cơm là công việc duy nhất trong ngày có liên quan đến cộng đồng gia đình, mà, gần đây Bố đã được miễn, vì cả nhà cứ bị ăn cơm sống hoài.
(Xem: 19050)
Tình Sầu Du Tử Lê - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Phạm Duy - Tiếng hát: Thái Thanh
(Xem: 7737)
Nhưng, khi em về nhà ngày hôm nay, thì bố của em, đã không còn.
(Xem: 8636)
Thơ Du Tử Lê, nhạc: Trần Duy Đức
(Xem: 8343)
Thời gian vừa qua, nhà thơ Du Tử Lê có nhận trả lời phỏng vấn hai đài truyền hình ở miền nam Cali là SET/TV và V-Star-TV.
(Xem: 10886)
Triển lãm tranh của Du Tử Lê, được tổ chức tại tư gia của ông bà Nhạc Sĩ Đăng Khánh-Phương Hoa
(Xem: 30528)
Tôi gọi thơ Du Tử Lê là thơ áo vàng, thơ vô địch, thơ về đầu.
(Xem: 20708)
12-18-2009 Nhà thơ Du Tử Lê phỏng vấn nhạc sĩ Thân Trọng Uyên Phươn
(Xem: 25300)
Khi gối đầu lên ngực em - Thơ Du Tử Lê - Nhac: Tịnh Hiếu, Khoa Nguyễn - Tiếng hát: Đồng Thảo
(Xem: 22779)
Người về như bụi - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Hoàng Quốc Bảo - Tiếng hát: Kim Tước
(Xem: 21556)
Hỏi chúa đi rồi em sẽ hay - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Hoàng Thanh Tâm - Tiếng hát: Tuấn Anh
(Xem: 19612)
Khái Quát Văn Học Ba Miền - Du Tử Lê, Nguyễn Mạnh Trinh, Thái Tú Hạp
(Xem: 17924)
2013-03-30 Triển lãm tranh Du Tử Lê - Falls Church - Virginia
(Xem: 19110)
Nhạc sĩ Đăng Khánh cư ngụ tại Houston Texas, ngoài là một nhạc sĩ ông còn là một nha sĩ
(Xem: 16791)
Triển Lãm Tranh Du Tử Lê ở Hoa Thịnh Đốn
(Xem: 15988)
Triển lãm Tranh và đêm nhạc "Giữ Đời Cho Nhau" Du Tử Lê đã gặt hái sự thành công tại Seattl
(Xem: 24314)
Nhà báo Lê Văn là cựu Giám Đốc đài VOA phần Việt Ngữ
(Xem: 31736)
ngọn cây có những trời giông bão. ta có nghìn năm đợi một người
(Xem: 34785)
Cung Trầm Tưởng sinh ngày 28/2/1932 tại Hà Nội. Năm 15 tuổi ông bắt đầu làm thơ,