TRẦN DẠ TỪ - Hòn đá làm ra lửa

24 Tháng Bảy 201512:00 SA(Xem: 12658)
TRẦN DẠ TỪ - Hòn đá làm ra lửa

 

LNĐ:Hòn đá làm ra lửa” là một bài thơ lớn, được viết trong những năm, tháng tù đầy của một thi sĩ Việt Nam: Thi sĩ Trần Dạ Từ.

Trong hoàn cảnh bị đầy đọa tận cùng cả về tinh thần lẫn thể xác, không giấy bút, tác giả “viết” trường khúc “Hòn đá làm ra lửa” từng câu... trong đầu!!!

Nhưng không vì thế mà, tác giả để thù hận, cái đói, sự xỉ nhục... chi phối tinh thần bài thơ. Trái lại, tính nhân bản xuất phát từ trái tim Thi sĩ, đã là ngọn lửa dẫn bài thơ vượt qua mọi cửa ngục căm hờn, thù hận. Từ những dòng chữ đầu tiên, tới cuối cùng bài thơ, tác giả “Hòn đá làm ra lửa” khẳng định: Không một chủ nghĩa, thế lực nào có thể triệt tiêu được danh dự, phẩm giá con người...

Chính vì thế mà Thi sĩ Trần Dạ Từ đã được Lưỡng viện Quốc hội Hoa Kỳ mời đọc “Hòn đá làm ra lửa” tại Hoa Thịnh Đốn, ngày 28 tháng 1- 1992.

Hòn đá làm ra lửa” không chỉ được độc giả VN đón nhận mà, thức giả thế giới (qua bản dịch của Giáo sư Nguyễn Tự Cường), cũng nồng nhiệt đón nhận bài thơ này, như lời cảm ơn về tính nhân loại mà bài thơ khêu thức trong từng con chữ.

Đây là lần đầu tiên, “Hòn đá làm ra lửa” được chính thi sĩ Trần Dạ Từ phân đoạn, chú thích, hầu giúp cho bạn đọc gia tăng cảm ứng với thi phẩm, như một trong những đóa hoa rực rỡ nhất của 60 năm văn học Việt.

Chúng tôi rất hân hạnh được giới thiệu “Hòn đá làm ra lửa”, văn bản mới, có Phân đoạn và Chú thích của Thi sĩ Trần Đạ Từ với bạn đọc khắp nơi.

Trân trọng,

dutule.com

 

Trần Dạ Từ

Hòn Đá Làm Ra Lửa


Đen đúa. Sần sùi. Không đáng một xu

Dzụt[1] gốc xoài. Quạ không thèm mổ

Quăng tận ổ. Kiến không thèm bu

Phơi giữa trại tù, kẻ thù không ngó

 

Đó là một trong hai hòn đá cổ sơ

Chỉ có em và tôi cất giữ

Rời nhau ra. Lặng lẽ. Dư thừa

Hợp đôi lại, chúng làm ra lửa.

 

 

1.

Không hề từ que diêm, từ hộp quẹt

Chính từ lửa chung của đôi ta

Những quả bóng lân tinh đêm ấu thời

Đã đưa tôi về em

 

Không hề từ cột điện, từ dây nhợ

Chính từ lửa chung của đôi ta

Ngọn đèn nơi ngã ba năm nào

Khuôn mặt đêm tháng giêng dàn dụa

 

Không hề từ mặt trời, từ gió nồm

Chính từ lửa chung của đôi ta

Những hàng phượng chụm đầu bốc cháy

Lợp đỏ một mùa hè ngây dại

 

Chính từ lửa chung của đôi ta

Đám cháy hoa phượng

Đám cháy những nụ hôn lặng lẽ

Những năm tháng mù lòa

Những bài thơ khù khờ, cóp nhặt

Đã cuộn khói ngạo nghễ

 

Không phải quê quán, mẹ cha, con cái

Cũng chẳng phải đất đai, của cải

Chính cuộn khói dại dột bốc lên

Từ lửa chung của đôi ta

Đã làm tôi kéo em vấp ngã

 

Chúng ta đã chia lìa

Chúng ta bị tước bỏ, bị bôi xoá

Lần cuối, khi quay đi trong xiềng xích

Em nhớ mà. Chúng ta cùng thấy nhau

Hòn đá cổ sơ sần sùi

Trong mắt nhìn mỗi đứa.

 

 

2.

Cánh cửa bứt khỏi cổng, nhà bứt khỏi người

Trang giấy bứt khỏi mặt bàn

Chữ nghĩa bứt khỏi sách

Chúng ta bị bứt ra khỏi nhau

Ngày tháng năm bị bứt khỏi sự sống

 

Em vào nhà tù này, ra nhà tù kia

Bị đạp đổ. Đứng dậy

Bị phủ dụ. Quay đi

Bị đe dọa, mặc cả. Nhổ bọt

Em bị xua đuổi khỏi thành phố

Và biến mất

Như bao nhiêu người đã lặng lẽ biến mất

 

Tôi không biết giờ này em ra sao

Có lượm lại đủ lũ con cái tan tác không

Tôi không biết giờ này chúng thế nào

Em có gì để ăn, cho chúng ăn

Em có cách gì để thở, cho chúng thở

Em còn chỗ nào để nương náu, tạm bợ

 

Những con số dầu hắc hằn học

Khằn trên lưng trên ngực rách rưới

Những con số chì than dửng dưng

Trong sổ cái, sổ con bụi bậm

Những con số lặng lẽ lầm lì

Trong những T. những K. những Z.[2]

Những con số vô danh, vô nghĩa

Những chữ cái vô tư, vô tội

Nhan nhản khắp nơi

Em sẽ tắt đi vĩnh viễn trong đó chăng

Như tôi. Như bao nhiêu người khác

Khi đĩa đèn ta cạn

 

Tôi đã kéo em vấp ngã

Chúng ta thật dễ vấp ngã nữa

Đã có lúc tôi thấy em đang chìm

Tôi mong em được chìm nhẹ nhàng

Như bao nhiêu người đã chìm xuống

 

Chúng ta bặt tin nhau. Ba trăm ngày

Có lúc tôi thấy em trôi dạt

Tôi mong em được cứu, được vớt

Được quên hết và thức dậy thảnh thơi

Lỗi tại tôi. Tôi thật mong ước vậy

Chính tôi đã kéo em vấp ngã

Em chỉ lỡ nhận quá nhiều nụ hôn

Và xây xẩm

Em làm gì đâu nào

 

Em sẽ ăn cơm mới, mặc áo mới

Đi đứng nhẹ nhàng trên những lối đi mới

Trò truyện thung dung bằng một tiếng nói mới

Em xứng đáng được vậy

Em làm gì đâu nào

Như bao nhiêu người khác

Dưới một bầu trời khác

Trên một mặt đất khác

Trong một cuộc đời khác.

 

3.

Không. Không phải vậy. Tha lỗi cho tôi.

Tôi lỡ yếu mềm

Đã tưởng tượng vớ vẩn và mơ ước tồi tệ

Chúng ta không dễ dàng được thế

 

Bầu trời của ta. Mặt đất của ta. Đời ta

Nụ cười chân thật mà chúng ta phụng sự

Thứ tiếng nói tuyệt vời cho thi ca

Sự diễm lệ của khổ đau mơ ước

mà chúng ta tự hào

Tình bạn, tình yêu mà chúng ta gìn giữ

 

Chưa hết. Nụ hôn và hoa phượng

Lửa và khói. Hạnh phúc và lỗi lầm

Chúng ta đã bứt ra khỏi nhau

Em mất tích. Em kiệt sức. Em một mình

Thật quá nặng cho em

Làm sao em thở

 

Mà đã hết đâu. Vẫn còn. Còn nữa

Vẫn còn nó. Nó sần sùi trong cổ

Không bay hơi. Không bốc khói

Không khò khè

Nó lầm lì buộc ta phải nhớ

Có thể không được sống,

không được chết bên nhau

Tên ta, đời ta. Đừng hòng rời nó

 

Tại sao tôi chọn em. Nào tôi có chọn[3]

Chính nó chọn ta để buộc vào nhau

 

Chính nó. Hòn đá cổ sơ tai quái trong ta

Ngọn lửa chung của ta

Chính nó chọn cho ta bạn hữu

Chính nó chọn cho ta kẻ thù

Cách nói. Cách cười. Cách nhìn. Cách nuốt

Nó đang chọn dùm ta

Cả cách còn, cách mất

 

Ta có thể không biết nhau giờ này ra sao

Không biết chính mình giờ tới, ngày tới ra sao

Nhưng nó. Nó biết nó ở đâu trong ta

Nó biết nó phải sần sùi lúc nào

Như đã sần sùi trong mắt khi quay đi

Nó biết nó phải sần sùi kiểu cách nào

Như đã sần sùi theo ta đi tù đầy

Nó biết nó phải sần sùi mức độ nào

Như nó đang sần sùi trong cổ

 

Hình như chúng ta thường phạm tội bất công

Tôi nhớ ta ít khi chịu vuốt ve cái cổ

Nơi trong tôi, hòn đá đang sần sùi

Tôi lắng nghe nó, nhờ vả nó

Để hình dung ra em

 

4.

Nó ở đâu. Hòn đá tai quái em đang giữ

Trong mắt em. Trong ngực em. Trong cổ em

Nó dịu dàng hơn. Với em, phải vậy chớ

Em có từng nhờ nó để hình dung tôi chăng

 

Chưa bao giờ cái cổ quan trọng vậy

Nó giúp tôi hình dung em dễ dàng

Em đang nín thở. Em nhăn mặt

Tôi nghe hòn đá em ân cần:

“Thở đi. Thở đều đi. Đừng nhăn nhó”

 

Em đang hốt hoảng. Đang giận dữ

Em bị truy bức, bị lục soát, hạch hỏi

Tôi nghe hòn đá em thì thầm:

“Chúng lùng sục tôi đấy. Chúng sợ

Lo quái gì. Làm sao chúng thấy được”

 

Em đang đăm chiêu. Em buồn rầu

Em bị bóng đen của cùng khốn vây hãm

Tôi nghe hòn đá em thủ thỉ:

“Cười đi. Coi nè. Tui nè. Tui biết làm”

Và em mỉm cười, chờ nó làm ra lửa

 

Tài thật. Dễ thương thật. Phải vậy chớ

Nụ cười em lấp lánh trong tôi

Hòn đá đúng đấy

Nó biết làm. Nó sẽ làm

Có thể chúng ta sẽ sống sót

Cùng vuốt ve lại trang giấy bị vò nát, ném bỏ

Cùng bắt đầu lại từ chỗ được bôi xóa

Như thơ em từng nói với con cái[4]

 

Có thể đêm trở về

khỏi cần những quả bóng lân tinh

Chúng ta biết cách tìm ra nhau

Khỏi cần cột đèn, khỏi cần hoa phượng

Chúng ta đã thuộc khuôn mặt nhau

Đã biết cách rực đỏ

Cũng khỏi cần đám cháy

Khỏi cần những bài thơ cuộn khói ngạo nghễ

Chúng ta biết cách tằn tiện những nụ hôn

Biết cách dành dụm lửa

Như em từng dành dụm

những ngọn nến xinh đẹp

 

Phải tằn tiện, dành dụm lại thôi

Tôi đã rủ rê em phung phí bao nhiêu năm

Chúng ta mê mẩn nhau

Sôi xục với bạn hữu

Hăm hở xào xáo sách vở và cuộc đời

Bịt mắt mô tả sấm chớp của trời đất

 

Phải làm lại. Phải bắt đầu lại thật

Chúng ta đã cùng ăn. Bao nhiêu cơm ngon

Nói ra. Xấu hổ

Đáng đi tù. Đáng bỏ đói

Đáng bị bôi, bị xoá

Tôi chưa từng biết em chụm lửa cách nào

Chưa từng biết nồi cơm sôi ra sao

 

Ngọn lửa sẽ tái sinh

Ta sẽ cùng chụm lửa

Được nấu nướng bên nhau, thật hạnh phúc

Chắc sẽ đủ tiêu ớt hành ngò

Cho món xào chua cay mặn ngọt

Chắc sẽ đủ chất men của đời sống

Để cất được chén rượu ấm áp mời bạn bè

 

Và nồi cơm sôi. Nồi cơm sôi

Tôi sẽ sửng sốt nhìn

Bằng con mắt háu đói

Sẽ thật thà mô tả

Cho bạn hữu và kẻ thù cùng biết

Những hạt cơm tương lai

Phải cười như thế nào

Trong con mắt háu đói của nhân loại.

 

5.

Nhưng chúng ta đang biết cái đói khác

Cái đói tùng xẻo rỉ rả đêm ngày

Được xưng tụng là kinh điển, chính sách

Được trang phục lộng lẫy bằng mỹ từ

“Phát minh vĩ đại của thiên tài

Vũ khí chuyên chế vô địch của giai cấp

Chủ nghĩa bách chiến bách thắng của thế kỷ[5]

 

Ở đâu ra cái đói quỉ quái ấy?

Từ quả cân đẫm mồ hôi, lão địa chủ thu tô

Từ đồng xu cắt cổ, bác chà gom nợ lãi

Đâu giản dị có vậy

 

Cái đói phát minh của thiên tài

Mọc từ luống cầy trên trán hói

“Cầy đi cầy lại cầy tới cầy lui[6]

Đã để lại bao nếp nhăn tối tăm

Trên vầng trán đẹp đẽ đáng tiếc, sớm hói vì hằn học

 

Cái đói thành vũ khí chuyên chế vô địch

Nó được tính toán, được kết hợp lô gích

Sự co thắt dạ dầy. Nước miếng. Tiếng kẻng[7]

Được tung, được hứng

Được quảng cáo xôm tụ:

“Kiểm kê. Quản lý. Làm chủ”

 

Và nó vơ. Nó vét. Nó ban phát ơn huệ

Biến chén cơm, miếng bánh thành ma tuý

Biến tiếng kẻng cho ăn thành lệnh của ma quỉ

Để khuất nhục đồng loại

 

Tôi biết cái vũ-khí-đói này

Em ở đâu. Em coi chừng nó

Kẻng ăn gõ

Nước miếng ứa

Rớt nhãi chẩy

Biến hoá thành muôn hình nghìn vẻ

 

Nơi em biệt tích, trong giấc ngủ chập chờn

Em có thường mơ được ăn cơm không

Những người lương thiện nấu nướng cách nào

Đêm tối quanh tôi, nấu nướng đang rôm rả

 

Anh này trổ tài làm cơm cháy vàng rực

Anh kia đang lựa vịt chọn gà

Anh khác nữa, cân đo gia vị

Họp lại thành bữa ăn thịnh soạn

Tha hồ mời bạn tù đánh chén

 

Không nước, không lửa, không củi

Không nồi, không gạo, không cả muối

Càng khoẻ. Cần gì. Anh em nấu bằng miệng

Thưởng thức. Nhai nuốt. Bằng nước miếng

Tiêu hoá bằng chính xương thịt mình

 

Nước miếng ứa

 Rớt nhãi chẩy

 Kẻng ăn gõ

Nó đang gõ. Nó còn tiếp tục gõ

Gõ không ngừng. Gõ đây. Gõ đó

 

Chẳng cần biết làm gì

Cái kẻng thí nghiệm thông thái

Dây treo của nó. Búa gõ của nó

Nó khoa học, nó tài giỏi ra sao

Nó vẻ vang, nó oai vệ dường nào

Em đâu muốn tôi kể chuyện đó

Chúng ta đang nghe kẻng ăn gõ

Chúng ta biết nó

 

Nó là cái niềng bánh xe cũ phế thải

Có thể là mảnh đạn, là vỏ bom

Có nơi, như ở trại tù Z.30D[8],

nó là cái chuông đồng

Mang về từ ngôi chùa cổ nào đó bị cướp phá

 

Nó có dàn treo, có mái che

Sơn đỏ sơn xanh. Kẻ hầu người hạ

Nó lủng lẳng khắp nơi

Cổng tù. Cơ quan. Làng mạc. Thành phố

Nó được gõ. Bằng vồ. Bằng búa

 

Cẩn thận nghe em. Nó đang gõ

Nó gõ sáng. Gõ trưa. Gõ chiều

Rền rĩ những thể xác yếu đuối

Nó gõ tai bắt vểnh. Gõ mắt bắt nhắm

Gõ dạ dầy bắt cồn. Gõ gan ruột bắt cào

Gõ khuỷu tay bắt tung hô

Gõ đầu gối bắt xì xụp

Gõ mồm miệng bắt hát, bắt hò

Bắt gào thét, nguyền rủa, đấu tố

 

Cẩn thận nghe em. Nó tiếp tục gõ nữa

Không nghe nó boong boong

Chớ tưởng nó ngừng

Đừng quên

Nó tự xưng là vũ khí chuyên chế vô địch

Chủ nghĩa bách chiến bách thắng của thế kỷ

 

Đâu phải chỉ chuông chùa, mảnh bom, niềng xe cũ

Đâu phải chỉ bằng vồ bằng búa

Vầng trán đẹp đẽ hói sớm, em nhớ không

Đang biến thành cánh đồng

Những nếp nhăn tối tăm

Thành luống cầy hằn học

Nó không trồng lúa. Nó đang trồng người

Một loại người không cười không khóc

 

Cái kẻng cơm vô hình

Đang lủng lẳng trên đỉnh đầu thế giới

Đang lòn sâu vô ruột vô gan

Đang gõ suốt ngày đêm

Không âm. Không vang

 

Kẻng cơm gõ. Nước miếng ứa. Rớt nhãi chẩy

Cái lệnh ma quỉ ấy muốn vậy

Nó đòi tất cả phải cống nạp

Bằng hết nước miếng của nhân loại

Để ngâm tẩm thứ thuốc quái quỉ gì

Ai biết.


6.

Cây sậy chân tay quều quào của chúng ta

Có thể hết bưng nổi cái sọ dừa cứng đầu

Vũ chết hôm kia. Hồ chết hôm qua

Nguyễn. Và Nguyễn. Và Nguyễn nữa sắp chết

Sẽ đến lượt Lưu. Đến lượt Doãn. Đến lượt Lê[9]

 

Ăn nhằm gì. Có thể sẽ không còn chúng ta

Nhưng, nước miếng nhân loại

 sẽ chẳng bao giờ cạn

 

Làm thế nào cạn được

Trong miếng cơm nhai dập ngọt ngào

Bao nhiêu thế hệ bà mẹ đã mớm đút con dại

Như tôi, đứa con thơ èo uột nơi quê mùa

Từng được mẹ mớm đút

 

Làm thế nào cạn được

Trong nụ hôn nồng nàn

Gắn bó hạnh phúc và khổ đau

Dưới chân những thánh đường tương lai chưa hiện hình

Các đôi lứa sẽ còn hẹn hò nhau

Như chúng ta từng hẹn hò

Suốt mùa hè ngây dại ở Thiên Mụ

 

Làm thế nào cạn được

Chúng đâu chịu ngừng thì thầm dụ dỗ

Trái chanh, trái cóc,

Quả khế, quả me

Giữa kẽ răng cô vợ trẻ mang bầu

Lần đầu thèm của chua

Như em ngày nào

 

Làm thế nào cạn được

Trong cái miệng háu đói

Anh chồng đi làm về

Ngó vợ cạnh nồi cơm bốc khói

Như chúng ta vẫn tin sẽ cùng nhau thấy lại

 

Làm thế nào cạn. Chẳng bao giờ cạn nổi

Nước miếng. Tình yêu. Sự sống

Dòng sữa nuôi đích thực những câu hò đối đáp ví von

Nhiên liệu bất tận cho tiếng cười tiếng nói

Nguồn khởi đầu của dòng suối sinh nở

Sẽ còn sinh nở mãi.

 

7.

Yên tâm nhé em. Em lo lắng gì nữa

Quả thật đằng sau khúc tụng ca bi tráng của J. S. Bach[10]

Có nỗi khiếp sợ dịch đậu mùa la hét[11]

Nhưng, cái mặt rỗ chằng chịt của tôi em từng ôm

Nó chẳng nhắc em sao:

Việc chủng ngừa đậu mùa đã công hiệu[12]

 

Hãy tin sự khôn ngoan của nhân loại

Tôi chia xẻ với em khúc tụng ca bi tráng

của quê hương và thời đại chúng ta

Cái đói tùng xẻo. Kẻng ăn. Rớt nhãi

Sự khuất nhục

Những vết xẹo chằng chịt một thời

Tất cả. Rõ ràng

Có công dụng của nó

 

Nước miếng nhân loại sẽ chẳng bao giờ cạn

Một loại vắc xim mới sẽ xuất hiện

Nụ cười những hạt cơm tương lai

 sẽ được chích ngừa

Mưu ma chước quỉ không đụng được đến nó

 

Chữ đói, vĩnh viễn được trả về đúng nghĩa:

Nốt nhạc chung tươi tắn trong ngôn ngữ loài người

Cái đói, vĩnh viễn được trả về đúng chỗ:

Trong con mắt háu đói, cái miệng háu đói

Trước nồi cơm đầy đặn, tươi cười

Cái đói sinh động

Cái đói tuyệt vời

Tia nhìn của hạnh phúc rạng rỡ

Ngọn đèn xanh bật sáng cho nụ cười

Chìa khoá mở tung mọi cánh cửa

Món quà đằm thắm, anh chồng đi làm về tặng vợ

Như tôi hằng mong sẽ còn dịp tặng em.


8.

Sẵn sàng nhé, hòn đá cổ sơ

Đây rồi, ngọn lửa chung của ta

Được lắm. Chẳng cần phải nhờ thêm bóng tối

Tôi đang tưởng tượng em dễ dàng

Chân tay mặt mũi em. Thân thuộc biết bao

Hình thể con người. Tuyệt diệu thật

 

Hèn chi ta yêu nhau đến thế

Hèn chi ta yêu bạn bè ta đến thế

 

Chúng ta không chọn nhau

Chính ngọn lửa của chúng ta chọn dùm

Chúng ta cũng không chọn quê hương

Không chọn cha mẹ, anh chị em

Chúng ta đâu có chọn bằng hữu

 

Tôi thường kể với em về họ

Như sao, những đứa con bị đẻ rơi

Bị buộc cùng sáng một góc trời

Chúng tôi đã côi cút nô đùa

Giữa tro bụi lem luốc của mưa thu

Dưới móng sắc cay nghiệt của gió bấc

 

Anh cao ngồng. Anh lùn tịt

Anh đít vịt. Anh cổ cò

Anh vai so. Anh mặt rỗ

Anh răng vổ. Anh mắt lồi

Dị hợm. Tức cười

Mỗi anh một vẻ

Trong hơi ấm tưởng tượng của lòng mẹ

Chúng tôi đã dành dật lớn khôn

Đã hăm hở nhấp nháy

 

Anh tiểu thuyết miệng lưỡi, gái mê

Anh văn chương đờ đẫn, mê gái

Anh đàn địch. Anh vẽ vời

Anh thỏ đế. Anh tay chơi

Anh thiền sư. Anh đãng tử

Anh mô phạm bụng bự


Anh báo bổ cà thọt

Anh lập thuyết khói mây vi vút

Anh thơ thẩn nham nhở ướt mèm

Anh sách vở lem nhem

Anh súng ống cọc cạch

Mỗi anh một cung cách

 

Chúng ta yêu nhau, yêu bằng hữu

Kinh ngạc và thích thú biết bao

Chớp mắt. Thấy mình có trong nhau

Mở cửa. Thấy anh em đông đủ

Bắt tay, chào hỏi. Thấy thành phố

Bước đi, trò truyện. Thấy quê hương

Hất mặt, vươn vai. Thấy bầu trời

Hít hà. Thấy thời đại mình thở

 

Phải rồi. Chúng ta có chung một thành phố

Nơi ‘định mệnh chân dài’[13] của mỗi người đã ngủ

Những cây me Nguyên Sa canh cửa dịu dàng

Cột điện Thanh tâm Tuyền hung dữ

Quán rượu Mai Thảo - Phạm đình Chương

Rù rì đêm nguyệt cầm Cung Tiến[14]

 

Chúng ta có chung một tuổi trẻ

Buổi sáng trong bầu tròn

Buổi chiều trong ống dài

Hò hẹn yêu đương với thiên tai

Sinh nở giữa pháo kích, oanh tạc

“Như khi Tường[15] vượt sông Bến Lức

Đạn tiểu liên bắn xối vào tim”

Như đêm trở về trong thơ Toàn[16]

“Cây xanh xao dơ lên trời ủ rũ”

 

Chúng ta có chung những tiểu sử

Địa chỉ Đỗ ngọc Yến ở Saigon

Ngõ hẻm Nguyễn Khắc Giảng ở Chợ Quán, Chi Lăng

Góc phố mưa Nguyễn Trung

Khu trường mù, tuổi thơ Phan Văn Song

Cánh đồng hoa nhài Lê Tất Điều ở Bình Thới

Nơi đi về tan tác của Long

Xe buýt vàng Viên Linh. Thơ Đen Tú Kếu

Nhà in chợ Cô Giang với Nghiễm

Bao nhiêu toà báo tối tăm khác

Với Lý Hoàng Phong, Lê Xuyên, Hồ văn Đồng,

Nguyễn Hữu Đông, Chu Tử[17]

 

Chúng ta có chung một thời đại

Tình Ca Phạm Duy

Rừng Phong Vũ Hoàng Chương

Mê Hồn Ca Đinh Hùng

Mối tình mầu hoa đào của Nguyễn Mạnh Côn

Mụ đế quốc khốn khổ của Võ Phiến

Khu rừng lau mênh mông của Doãn quốc Sỹ

Những khuôn mặt dị dạng

trong Thế giới của Choé [18]

 

Chúng ta có chung một quê hương

Nhai dập con khô mực khô thiều

Tấm tắc vị ngọt ngào sông biển

Nhâm nhi hạt đậu phọng trong miệng

Thấm thía cái bùi béo ruộng vườn

Chúng ta có chung niềm nhớ thương

Những hạnh phúc, khổ đau, tan tác

Có chung cả tù đầy, lưu lạc

 

Em thấy chưa

Ngọn lửa chung của ta. Tuyệt diệu thật

Trong đêm tối đầy ải nơi tôi

Em đâu phải hiện ra lẻ loi

Quanh em, có bao nhiêu bè bạn.

 

9.

Chúng ta yêu nhau. Yêu bè bạn. Yêu quê hương

Dản dị. Bình thường

Tôi quên nói với em điều này:

Tôi yêu em đến mức có thể yêu luôn

Những người đang gọi chúng ta là kẻ thù

 

Tội nghiệp. Em hãy hình dung họ

Anh cùm. Anh kẻng. Anh bẹc giê

Anh bom. Anh mìn. Anh tên lửa

Anh loa rỉ hí hửng tung hô

Anh súng ống hầm hè bắt bớ

Anh kẻng tù hả hê nạt nộ

Anh danh tướng đánh trống thổi kèn

Anh lãnh tụ tiền hô hậu ủng

Tội nghiệp. Tội nghiệp họ

 

Dễ hiểu thôi. Em nhớ mà

Để nhuộm đỏ những nụ hôn đầu đời

Chúng ta đã hì hục làm đẹp

nhét hoa phượng, nhét thơ thẩn vào lửa

Lửa và những nụ hôn, chúng cần gì làm đẹp

Trò vớ vẩn phù phiếm bị đốt bỏ

Bốc khói

Khói. Sự đỏm dáng liều lĩnh khờ khạo

Anh lính rơm khoe khoang được dịp canh giữ lửa

Tôi kéo em vấp ngã vì hắn

 

Như chúng ta

Để làm đẹp những dấu chân của mình

Nhân loại đã ném vô số thứ quái gở vào lửa

Lửa, nụ hôn và dấu chân, chúng cần gì làm đẹp

Sự quái gở phí phạm bị đốt bỏ. Bốc khói

 

Những cuộn khói khổng lồ

Vần vũ khắp lịch sử

 

Bà mẹ nhân loại từng vấp ngã vì khói

Bà sẽ còn tiếp tục vấp ngã nữa

Như chúng ta. Giản dị thôi.

Điều này em hiểu được:

Sự ăn nằm dại dột sinh đứa con khờ khạo

Tên nó là chiến tranh

Tên nó là cách mạng.

 

Chiến tranh. Cách mạng. Ngày hội của quần chúng

Tội nghiệp. Họ được dạy dỗ vậy

Tội ngiệp. Họ tin sống tin chết như vậy.

 

Cuộc hội hè ầm ĩ ba mươi năm[19]

Họ được vỗ tay. Được la ó, cổ võ

Quả pháo đùng lớn họng đã chung cuộc

Xác pháo sặc sỡ vui mắt tung toé bay

Ngày hội đến hồi phải thu dọn

 

Tội nghiệp

Những người quen nhìn đâu cũng thấy kẻ thù

Anh ta đang sửng sốt ngơ ngác

Hội hè ầm ĩ đâu cả rồi

Sao yên lặng vậy

 

Tội nghiệp anh ta. Biết làm gì bây giờ

Anh ta được nhào nặn

bằng tiếng đì tiếng đùng

Được ru ngủ bằng tiếng la tiếng thét

Được bú mớm bằng tiếng gầm tiếng gừ

Được tập bò, tập đi, tập chạy

Bằng tiếng nổ, tiếng dội

Không còn cái hội hè ầm ĩ kia

Làm sao chịu nổi

 

Anh ta đang bị sự im lặng vây hãm

Tội nghiệp anh ta. Anh ta hoảng

Bọn yên lặng ở đâu ra. Đông quá

Nó ra bằng quyển vở, ngòi bút, cục gôm

Bằng chéo khăn, tấm áo, manh quần

Bằng đôi đũa, quả trứng

Nó ra bằng đầu. Nó ra bằng bụng

Nó ra bằng mắt. Nó ra bằng tai

Bằng nén nhang, giọt lệ, nụ cười

Nó ra từ con người

Nó ra từ cuộc sống

Từ mặt đất. Từ bầu trời

Không ngớt. Không ngớt

Nó ra. Nó ra

 

Tội nghiệp anh ta

Yên lặng. Yên lặng.

 Và

 Yên lặng

 

Cái loa lại hết cỡ. Nó đồng khởi

Lại anh hùng dũng sĩ ba mặt giáp công

Còng kẻng búa bẹc giê xuất trận

Lại mìn súng tên lửa xung phong

Công đồn: khai hoả vào nụ cười

Đả viện: Phục kích từng giọt lệ

Lại danh tướng đánh trống thổi kèn

Lại lãnh tụ tiền hô hậu ủng

Hò hét nhau đánh nhanh diệt gọn

 

Tội nghiệp

Đứa con ầm ĩ của đám hội hè tàn

Im lặng mênh mông

Anh ta ngộp

Anh ta la hét. Anh ta tung. Anh ta nổ

Anh ta chỉ có thể thở được

Bằng tiếng dội la hét từ chính mình

 

Em thấy chưa

Những người tưởng mình là anh hùng

Họ bị phỉnh gạt. Tội nghiệp họ

Trận hồng thuỷ cựu ước còn có lúc ngừng

Đâu có cuộn khói khổng lồ nào không tan

Đâu có đám hội chiến tranh cách mạng nào

Không tới hồi kết cuộc

 

Tội nghiệp anh ta

Anh ta la hét bao lâu nữa.

 

10.

Công việc sẽ bề bộn, khi khói tan

Phải bàn tính. Phải sửa soạn. Phải làm

Nào quét dọn, giặt giũ, tắm rửa

Nào thăm hỏi, sêu cưới, cúng giỗ

Nào gieo cấy, thu gặt mùa màng

Nào làm sạch bầu trời, làm đẹp mặt đất

 

Việc chúng ta: làm thơ và yêu nhau

Ta đâu biết làm việc gì khác

Nhưng đừng quên cùng nhắc mọi người

Phải nhớ anh bạn trước gọi là kẻ thù

Đỡ đần anh ta tí chút chứ

 

Đâu sẽ vô đó. Chẳng có gì đáng ngại

Lẽ phải sẽ phải là lẽ phải

Khi được nói bằng tấm lòng thương yêu

Được nghe bằng đôi tai tin cậy

 

Có lẽ tương lai phải mai mối cưới hỏi cho họ

Những anh loa, kẻng, cùm, súng, mìn, tên lửa

Mỗi anh một cô vợ

Các anh sẽ được nếm giọt lệ đợi chờ

Với chăn gối nồng nàn đêm xuân

Sẽ được sống phút cây cỏ nẩy mầm

Sẽ thấy lại luống cầy dản dị: Trồng lúa cho người ăn

Sẽ mau chóng hiểu ra

Sự im lặng chả có gì đáng sợ

 

Đầu ai rồi cũng có ngày hói

Đừng hói vội vã vì hằn học

Vầng trán nào chẳng có lúc nhăn

Hãy nghĩ tới nhau, nhăn dịu dàng

 

Tiếng đì đùng. Pháo tết đó thôi

Không có gì đáng sợ

Kẻ thù ta đâu có phải là người[20]

Thở nhẹ nhàng đi. Khỏi la. Khỏi nổ

Thấy hạt cơm cười, cứ việc cười theo

Rồi sẽ quen cái no. Sẽ thèm cái đói

Thấy nén nhang thơm, sẽ biết bồi hồi

Rồi bạn bè. Làm lụng. Rong chơi

Trưa hè bình yên, lại gối tay vợ ngủ

 

Em thấy chưa. Họ đáng yêu đấy chứ

Hơi tiếc

Nếu tương lai không nhậu chung một bữa.

 

11.

Chẳng có gì đáng lo cho họ

Cũng đừng lo lắng cho chúng ta

Như anh biết yêu em và làm thơ

Tương lai biết phần việc của nó

 

Nguyễn. Và Nguyễn. Và Nguyễn nữa

Sắp chết

Sẽ đến lượt Lưu. Đến lượt Lê. Đến lượt Doãn

Có thể sẽ không còn chúng ta

Như đã không còn Khái Hưng,

Phan văn Hùm, Phan Khôi

Đã không còn Vũ Hoàng Chương,

Nguyễn mạnh Côn, Hồ Hữu Tường,

Trần Việt Sơn, Nguyễn Hoạt[21]

Không còn. Như bao anh em khác

 

Có thể không còn

Cũng chẳng mất đi đâu

Dòng chẩy nào không hao hụt, bốc hơi

Có thể chúng ta vẫn quanh quất đâu đó

Như bọt nước tung toé reo vui

Nơi này. Nơi kia

Trong bước đi bất tận của dòng suối sinh nở

 

Trang giấy chúng ta bị vò nát, ném bỏ

Có thể không bao giờ còn được nhặt lên

Bài thơ này, bài thơ khác

Có thể không viết ra

Tình yêu, sự ấm áp tôi hưởng nơi em

Như hòn đá cổ sơ trong chúng ta

Có thể không bao giờ còn được nhắc tới

 

Vẫn chẳng hề hấn gì

Nụ hoa tình yêu và đạo đức vô hình

Nở mãi trong vườn ta

Ý nghĩ, sự ăn ở tốt lành

Dù không ai biết đến

Vẫn lặng lẽ toả hương trong không gian

Làm đẹp bầu trời và cuộc sống.

 

12.

Khỏi cần sần sùi nữa

Hòn đá cổ sơ đen đúa của ta

Tôi biết chúng ta sẽ ra sao

Bạn bè chúng ta. Kẻ thù chúng ta

Quê hương đẫm lệ và thế giới ngộp khói

Tôi biết chúng ta sẽ gặp nhau thế nào

 

Trong mắt. Trong cổ. Trong ngực em

Trong mắt. Trong cổ. Trong ngực tôi

Ngọn lửa ta hớn hở, tung tăng

Hòn đá ta to nhỏ, rì rầm:

Chẳng hề hấn gì. Chẳng hề hấn gì

Và tôi mỉm cười

Thư thái hình ảnh em bước tới

 

Đó là một buổi sáng tháng Giêng rực rỡ

Không thứ cờ quạt nào vấy nhơ nổi bầu trời

Không thứ chủ nghĩa nào bôi bẩn được trí nhớ

Đồi núi và em mặc chung áo nắng vàng

Suối nước và em đi chung từng bước chân

Giản dị thôi. Như ngày nào. Em tới

Tới và nói chung với cây cối một lời

 

“À. Anh ấy nằm đây

Phải vậy chớ

Anh ấy vẫn giữ nó

Hòn đá làm ra lửa.”

 

Trần Dạ Từ

Trại tù Gia Trung-Hàm Tân, 1979 – 1988


[1] Dzụt: Vụt - phát âm tiếng địa phương miền Nam VN- có nghĩa Ném. Vụt bỏ: Ném bỏ.

[2] Ký danh các loại nhà tù tại Việt Nam sau tháng Tư 1975.

[3] Thơ Thanh Tâm Tuyền, Mặt Trời Tìm Thấy, 1960.

[4] Thơ Nhã Ca, 1965:

Bắt đầu lại đời ta, các con
Bắt đầu lại từ chỗ bôi xóa mẹ

[5] Những khẩu hiêu của nhà nước Công sản tại VN ca tụng “chính sách lương thực” của Lenin.

[6] Vladimir Ilyich Lenin (1870-1924) người đứng đầu chế độ Nga Sô viết 1917-1924, lý thuyết gia cộng sản, viết trong chính sách kinh tế mới: “Phải cầy đi cầy lại, cầy tới cầy lui, sao cho trên luống cầy của chúng ta, không còn một hạt giống tư sản nào có thể mọc lên được.”

[7] Ivan Petrovich Pavlov (1949-1939) nhà sinh lý học người Nga, giải Nobel sinh lý và y khoa 1904 cho định luật "phản xạ có điều kiện", nhờ tính toán, phân tích nước miếng của loài chó khi nghe tiếng kẻng cho ăn. V. Lenin áp dụng định luật này cho loài người trong chính sách lương thực.

[8] Ký danh của trại tù Hàm Tân, tình Bình Thuận.

[9] Nhà thơ, nhà văn VN trong trại tù cộng sản: : Vũ Hoàng Chương, Hồ: Hồ Hữu Tường/ Nguyễn. Và Nguyễn. Và Nguyễn nữa: Nguyễn Mạnh Côn, Nguyễn Hoạt, Nguyễn Sĩ Tế, Nguyễn Viết Khánh. 
Lưu: Mặc Thu Lưu Đức Sinh. Doãn: Doãn Quốc Sỹ. Lê: Lê Hạ Vĩnh.

[10] Johann Sebastian Bach (1685-1750) nhạc sĩ thời Baroque người Đức theo đạo Tin Lành Lutheral, cha đẻ nghệ thuật hòa âm, được coi là “Người viết Kinh Thánh bằng âm nhạc”. Hai năm cuối đời, Bach hoàn tất “Mass in B Minor”, tổng phổ gồm 37 ca khúc soạn cho hợp xướng, đối xướng và lĩnh xướng. Nhiều bài trong tổng phổ này được nhạc sĩ viết trong những đêm thị dân Đức đang đốt lửa la hét để xua đuổi dịch đậu mùa. “Mass in B Minor” được coi là “Khúc Tụng Ca bi tráng lớn nhất trong mọi thời đại.”

[11]Bệnh Đậu mùa (Smallpox) thành đại dịch tại Đức từ 1740-1742, lan khắp Âu Châu, làm 400,000 người chết mỗi năm. Thế kỷ 20, có từ 300 tới 500 triệu người chết vì đậu mùa. Trần Dạ Từ bị đầu mùa từ nhỏ.

[12] Edward Jenner (1749-1823), y sĩ người Anh, điều chế được vaccine chủng ngừa đậu mùa. Ứng dụng khắp thế giới từ 1798 ,nhưng mãi tới 1979, mới tiêu diệt được bệnh đậu mùa, theo phúc trình của WHO.

[13] Tên một bài thơ của Nguyên Sa, Sàigòn 1960’:

Tôi biết rồi, định mệnh ở đường Phan đình Phùng
Có cây me cao đứng ngoài canh cửa

[14] Cây me, cột điện, quán rượu, nguyệt cầm… là hình ảnh trong tác phẩm của các thi sĩ, nhạc sĩ được kể tên, tiêu biểu cho văn hoc nghệ thuật miền Nam VN 1954-1975.

[15] Tên người bạn sĩ quan VNCH tư trận.

[16] Thơ Đỗ Quí Toàn

[17] Tên một số nhà văn, nhà báo tại Saigon trước 1975.

[18] Các tác giả tên tuổi tại miền Nam Việt Nam trước 1975. Tên tác phẩm in chữ nghiêng.

[19] Chiến tranh Việt Nam do những người Cộng Sản phát động, 1945 - 1975.

[20] Thơ Thích Nhất Hạnh, 1966

[21] Tên những nhà văn VN bị cộng sản thủ tiêu hoặc chết vì tù đày.



[i] Hòn Đá Làm Ra Lửa, thơ làm trong đầu tại trại tù Gia Trung 1979 -và 10 năm, hàng ngày ôn lại.

Ghi thành chữ lần đầu tại Thụy Điển, tháng 11, 1988. Gồm 4,794 từ, 842 dòng, 12 phân đoạn.

- Đăng tải toàn bài lần đầu tại Hoa Kỳ trong Tạp chí Văn do Mai Thảo chủ biên, “Số Đặc Biệt Chào Mừng Trần Dạ Từ-Nhã Ca tới Miền Đất Tự Do”, California, tháng Hai 1989.

- Bản dịch tiếng Đức đầu tiên do Dr./Professor Bui, Hanh Nghi, Berlin 1989.

- Thành sách lần đầu tại Âu Châu, “Quê Hương, Bạn Hữu, Tù Đày”, xuất bản bởi Trung Tâm Độc Lập, Stuttgard, Germany, tháng Ba 1990.

- Bản dịch tiếng Anh đầu tiên: “The Stone that Gegerates Fire”, Cambridge, 1990. Translated by Professor Cuong T Nguyen, Cornel University / George Mason University - Religious Studied.

- Thành sách lần đầu tại Hoa Kỳ: Writers and Artists in Vietnamese Gulag, Century Publishing House, distributed on the occasion of the exhibitions “15 Years Vietnamese Writers in Prison”, sponsored by The National Press Club, Wasgington DC, September 11, 1990.

Đọc thơ “Hòn Đá Làm Ra Lửa” tại trụ sở Quốc Hội Hoa Kỳ, Capitol Hill, Washington D.C., tháng Một 28, 1992, tổ chức và giới thiệu bởi nhà văn James Webb, tác giả “Fields of Fire”;

“I Heard My Country Calling”. Ông Webb cũng từng là Thượng Nghị Sĩ, Bộ Trưởng Hải Quân, Thứ trưởng Bộ Quốc Phòng và là một ứng viên tranh cử Tổng Thống Hoa Kỳ 2016.

Writer/US Senator Jim Webb stood beside Tran Da Tu,

while the Vietnamese poet read poetry in Capitol Hill,

Washington DC., on January 28, 1992.

Photo by Kieu Chinh

________________________________________________________________________

“The cycle “The Stone That Generates Fire” reminds me of the work of Alexander Solsjennitsyn : This is a cycle from the gulag and labor camps of Vietnam. It is however not the outer details that matter for Tran Da Tu. This is a poetically mastered, concentrated, sometimes stenographically recorded image of the human inside of the prison years.

“The rugged stone, the “it”, evolves into a metaphor for the deepest human resistance to power and for the communication with the beloved ones, wife and friends. The attitude may have been heroic in fact, but there is no false heroism in these poems: they are human, ironical, witty, poetical, filled with love and insights of exiled love under unbearable circumstances. The poems have a clear cut and very conscious form, using the dialogue of the forbidden message, the talk under-your-breath.”

Agneta Fleijel

(Swedish P.E.N, Chairwoman)

Photo by Som Mai Le

 

 

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn
29 Tháng Hai 20247:59 SA(Xem: 191)
06 Tháng Chín 20234:39 CH(Xem: 1382)
Đỗ Long Vân sinh năm 1934 tại Hà Nội, mất tháng 8 – 1997 tại Sài Gòn, tro gởi ở Chùa Phú Nhuận Du học Pháp 1954 – Đại Học Sorbonne năm 1956
31 Tháng Bảy 20233:31 CH(Xem: 1308)
Phù Sa Lộc, tên thật là Diệp Ngọc Sơn, sinh năm 1946, tại Cầu Kè - Trà Vinh, và hiện sống tại Cần Thơ. Trước 1975, ông có thơ đăng trên một số tạp chí nổi tiếng ở miền Nam.
20 Tháng Sáu 20238:13 SA(Xem: 2072)
Hà Huyền Chi, sinh năm 1935, tại Hà Nội, tên thật là Đặng Trí Hoàn.
13 Tháng Sáu 20239:04 SA(Xem: 1453)
Huyền Chi, tên thật là Hồ Thị Ngọc Bút, sinh năm 1934 tại Từ Sơn (Bắc Ninh)
10 Tháng Năm 202310:31 SA(Xem: 1390)
Phan Ni Tấn sinh ngày 6/3/1948 tại Cần Giuộc (Long An) nhưng tuổi thơ lớn lên ở Ban Mê Thuột.
10 Tháng Tư 20234:05 CH(Xem: 2220)
Đynh Trầm Ca, tên thật là Mạc Phụ, sinh năm 1941 tại Vĩnh Điện, Điện Bàn, Quảng Nam.
01 Tháng Tư 20231:24 CH(Xem: 1888)
Phạm Công Thiện (1/6/1941 - 8/3/2011) là một nhà văn, triết gia, học giả, thi sĩ và cư sĩ Phật giáo Việt Nam với pháp danh Nguyên Tánh.
14 Tháng Ba 20238:38 SA(Xem: 1683)
Lâm Hảo Dũng sinh năm 1945 tại Thuận Hòa - Kế Sách - Sóc Trăng.
23 Tháng Hai 20239:17 SA(Xem: 1488)
Huệ Thu tên thật là Bùi Thu Huệ, sinh tại Đà Lạt, làm thơ từ thời trung học với bút hiệu Trần Thị Tiên, Trần Bích Tiên.
Du Tử Lê Thơ Toàn Tập/ Trọn bộ 4 tập, trên 2000 trang
Cơ sở HT Productions cùng với công ty Amazon đã ấn hành Tuyển tập tùy bút “Chỉ nhớ người thôi, đủ hết đời” của nhà thơ Du Tử Lê.
Trường hợp muốn có chữ ký tác giả để lưu niệm, ở Việt Nam, xin liên lạc với Cô Sóc, tel.: 090-360-4722. Ngoài Việt Nam, xin liên lạc với Ms. Phan Hạnh Tuyền, Email:phanhanhtuyen@gmail.com
Ở lần tái bản này, ngoài phần hiệu đính, cơ sở HT Productions còn có phần hình ảnh trên dưới 50 tác giả được đề cập trong sách.
TÁC GIẢ
(Xem: 16702)
Ông là một nhà văn nổi tiếng của miền Nam.
(Xem: 11969)
Từ hồi nào giờ, giới sinh hoạt văn học, nghệ thuật thường tập trung tại thủ đô hay những thành phố lớn. Chọn lựa mặc nhiên này, cũng được ghi nhận tại Saigòn, thời điểm từ 1954 tới 1975.
(Xem: 18744)
Với cá nhân tôi, tác giả tập truyện “Thần Tháp Rùa, nhà văn Vũ Khắc Khoan là một trong những nhà văn lớn của 20 năm văn học miền Nam;
(Xem: 8940)
Để khuây khỏa nỗi buồn của cảnh đời tỵ nạn, nhạc sĩ Đan Thọ đã học cách hòa âm nhạc bằng máy computer.
(Xem: 8008)
Mới đây, có người hỏi tôi, nếu không có “mắt xanh” Mai Thảo, liệu hôm nay chúng ta có Dương Nghiễm Mậu?
(Xem: 416)
Nói một cách dễ hiểu hơn, thơ ông phù hợp với kích cỡ tôi, kích cỡ tâm hồn tôi, phù hợp với khả năng lãnh nhận, thu vào của tôi, và trong con mắt thẩm mỹ tôi,
(Xem: 755)
Chúng tôi quen anh vào cuối năm 1972.
(Xem: 981)
Anh chưa đến hay anh không đến?!
(Xem: 22283)
Giờ đây tất cả mọi danh xưng: Nhà văn. Thi sĩ. Đại thi hào. Thi bá…với con, với mẹ, với gia đình nhỏ của mình đều vô nghĩa. 3 chữ DU-TỬ-LÊ chả có mảy may giá trị, nếu nó không đứng sau cụm từ “Người đã thoát bệnh ung thư”.
(Xem: 13822)
Nấu cơm là công việc duy nhất trong ngày có liên quan đến cộng đồng gia đình, mà, gần đây Bố đã được miễn, vì cả nhà cứ bị ăn cơm sống hoài.
(Xem: 19049)
Tình Sầu Du Tử Lê - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Phạm Duy - Tiếng hát: Thái Thanh
(Xem: 7736)
Nhưng, khi em về nhà ngày hôm nay, thì bố của em, đã không còn.
(Xem: 8633)
Thơ Du Tử Lê, nhạc: Trần Duy Đức
(Xem: 8342)
Thời gian vừa qua, nhà thơ Du Tử Lê có nhận trả lời phỏng vấn hai đài truyền hình ở miền nam Cali là SET/TV và V-Star-TV.
(Xem: 10885)
Triển lãm tranh của Du Tử Lê, được tổ chức tại tư gia của ông bà Nhạc Sĩ Đăng Khánh-Phương Hoa
(Xem: 30528)
Tôi gọi thơ Du Tử Lê là thơ áo vàng, thơ vô địch, thơ về đầu.
(Xem: 20707)
12-18-2009 Nhà thơ Du Tử Lê phỏng vấn nhạc sĩ Thân Trọng Uyên Phươn
(Xem: 25300)
Khi gối đầu lên ngực em - Thơ Du Tử Lê - Nhac: Tịnh Hiếu, Khoa Nguyễn - Tiếng hát: Đồng Thảo
(Xem: 22779)
Người về như bụi - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Hoàng Quốc Bảo - Tiếng hát: Kim Tước
(Xem: 21556)
Hỏi chúa đi rồi em sẽ hay - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Hoàng Thanh Tâm - Tiếng hát: Tuấn Anh
(Xem: 19611)
Khái Quát Văn Học Ba Miền - Du Tử Lê, Nguyễn Mạnh Trinh, Thái Tú Hạp
(Xem: 17921)
2013-03-30 Triển lãm tranh Du Tử Lê - Falls Church - Virginia
(Xem: 19109)
Nhạc sĩ Đăng Khánh cư ngụ tại Houston Texas, ngoài là một nhạc sĩ ông còn là một nha sĩ
(Xem: 16789)
Triển Lãm Tranh Du Tử Lê ở Hoa Thịnh Đốn
(Xem: 15987)
Triển lãm Tranh và đêm nhạc "Giữ Đời Cho Nhau" Du Tử Lê đã gặt hái sự thành công tại Seattl
(Xem: 24313)
Nhà báo Lê Văn là cựu Giám Đốc đài VOA phần Việt Ngữ
(Xem: 31733)
ngọn cây có những trời giông bão. ta có nghìn năm đợi một người
(Xem: 34784)
Cung Trầm Tưởng sinh ngày 28/2/1932 tại Hà Nội. Năm 15 tuổi ông bắt đầu làm thơ,