NGUYỄN TÂN VĂN - Tưởng nhớ Dương Nghiễm Mậu

03 Tháng Bảy 20182:08 CH(Xem: 5531)
NGUYỄN TÂN VĂN - Tưởng nhớ Dương Nghiễm Mậu

Dương Nghiễm Mậu vừa qua đời ngày 2 tháng 8/2016 đây thôi, nhưng hơn 41 năm trước tôi đã nghe thuật lại lời DNM: “Dương Nghiễm Mậu đã chết.”


Năm 1975 trong trại tù cải tạo Trảng Lớn (Tây Ninh) tôi có gặp nhà văn Thế Uyên. Thế Uyên kể: Vài ngày sau 30 tháng 4, ông gặp Dương Nghiễm Mậu trên đường, Mậu có nói với ông: “Dương Nghiễm Mậu đã chết.” Chuyện đã lâu ngày nên tôi không nhớ rõ câu Thế Uyên nhắc lại là “DNM đã chết” hay là “Nhà văn DNM đã chết.”

DuongNghiemMau02-content
Nhà văn Dương Nghiễm Mậu



Và như thế từ đó bút hiệu Dương Nghiễm Mậu không còn xuất hiện trên văn đàn ở trong nước nữa. Sau này người ta chỉ in lại một số tác phẩm cũ của DNM mà thôi (ở hải ngoại cũng vậy. Mãi tới năm 2009 nhà xuất bản Văn Mới có in cuốn Lênh Đênh Qua Cửa Thần Phù viết sau 1975).

Bút hiệu Dương Nghiễm Mậu là ghép tên thật (Phí Ích Nghiễm) với tên làng quê nội và quê ngoại (Dương Liễu, Mậu Hoàng), có lẽ thế.

Tôi học cùng lớp với Phí Ích Nghiễm và cả Ngô Mạnh Thu ở trường trung học Chu Văn An Hà Nội (1951-1954). Nghiễm thân với Thu, hồi đi học hai người còn cùng một văn đoàn, hình như là “Văn đoàn Xuân Thanh” thì phải, thời “thanh xuân” hai vị ấy đều có làm thơ, và lúc đó bút hiệu của Nghiễm là Hương Việt Hương. Nhà văn Doãn Quốc Sỹ có năm là giáo sư Pháp văn của chúng tôi, tôi thì dốt Pháp văn nhưng nghe thầy kể chuyện cổ tích rất say sưa. Sau này khi đã có tên tuổi, một lần trong trò chuyện Nghiễm nói… “anh Doãn Quốc Sỹ…” rồi chắc thấy vẻ mặt ngạc nhiên của tôi, Nghiễm nói, “Trước mình gọi là thầy nhưng sau ông nói thôi cứ gọi là anh.” Cuối năm 2014 tôi về Việt Nam có tới gặp Nghiễm, Nghiễm nói thầy Doãn Quốc Sỹ về cũng có tới gặp. Trong câu chuyện có nói tới Ngô Thế Vinh tận tình lo cho Nghiễm đi chữa trị ở nhà thương, và nhắc tới Phan Nhiên Hạo tới thăm. Từ trước tôi đã quý thái độ Phan Nhiên Hạo khi ông phê phán vụ Vũ Hạnh đấu tố sách của Dương Nghiễm Mậu tái bản ở trong nước.

Về việc in lại sách ở trong nước, Dương Nghiễm Mậu nói: “Họ nói sẽ cắt một số câu, mình bảo: ‘Cắt thì cắt, nhưng đừng có thêm vào.’” (Cười ha hả).

Khi sách của DNM tái bản ở trong nước, tôi có nhờ người tìm mua nhưng không mua được (nghe nói sách bị tịch thu). Biết tin ấy, Nghiễm nhờ con đi lùng mấy nơi mới mua đủ và gửi cho tôi, lại kèm theo cả cuốn Cũng Đành bản tặng cho tôi từ 1963 mà không hiểu sao không đưa cho tôi ngay năm ấy.

Về tựa sách “Cũng Đành,” DNM cho biết: “Mình nhớ lầm câu thơ của Nguyễn Du ‘Cũng liều nhắm mắt đưa chân…’ thành ‘Cũng liều nhắm mắt…’”

Vào khoảng 1978-79 tôi toan tính vượt biên, và đã bị lừa, không đi được. Có hôm tôi nói với Nghiễm ý định vượt biên của tôi, Nghiễm nói: “Đừng đi, đi hết rồi chẳng còn ai.” Nghiễm nói thế khiến tôi nhớ tới thái độ của nhà văn Nga Boris Pasternak đã chấp nhận ở lại đất nước dưới chế độ Cộng Sản Liên Xô, không đi nhận giải Nobel… Nhưng tôi không được “ngon lành” như Pasternak, như Dương Nghiễm Mậu…

DuongNghiemMau__1972__Hinh_Tran_Cao_Linh_-content
Nhà văn DươngNghiễm Mậu (Hình Trần Cao Lĩnh)



Chúng tôi có người bạn học từ Chu Văn An Hà Nội, sau 1975 anh có vào thăm chúng tôi, thường là đến nhà Nghiễm. Ngày đầu tiên anh vào, buổi chiều tới nhà Nghiễm thì buổi tối công an ập đến bắt DNM (lúc đó tôi đang ở trong tù). Cũng may là bọn họ không làm khó cho anh bạn. Sau này khi chúng tôi cùng về rồi, mỗi khi vào Nam anh vẫn tới thăm. Có lần tôi tới vào lúc hai người đang ăn cơm, nhìn vào chỗ ăn của hai vị thì thấy trước mặt mỗi người là một ụ thóc. Dạo đó mọi người đang phải ăn bo bo và gạo trộn thóc. Chị Trang, vợ Nghiễm, lo kiếm sống, khiến Nghiễm phải nấu cơm, và chàng không nhặt thóc, lúc ăn mỗi người phải tự nhặt lấy! Có lần ăn ở nhà tôi, anh bạn học nói: “Nếu các cậu đến ăn ở nhà mình thì bát đũa mỗi người sẽ khác nhau, không thành bộ như thế này đâu.” Thấy tôi cứ bán dần đồ đạc đi để sống, anh nói: “Đừng bán, sẽ không sắm lại được đâu…” Có lần ghé vào tai chúng tôi anh nói nhỏ: “Hai cậu ai đi được thì đi đi.” Nhưng DNM đã không đi.

Cuối những năm 1950, bọn bạn học cũ Chu văn An chúng tôi họp mặt Tân Niên hay Tất Niên, thường sau khi ăn có vài ba người rủ nhau đi lang thang trên đường phố Sài Gòn, đôi khi đi suốt đêm. Giờ nhớ lại thấy thời ấy thanh bình thật, không có cướp giật du đãng gì cả. Bây giờ cũng không thể nhớ thời ấy tâm sự gì mà kéo dài cả đêm! (Cùng bạn chuyện trò một đêm hơn đọc sách mười năm – Dữ quân nhất dạ thoại, thắng độc thập niên thư-chăng?). Ngô Mạnh Thu kể có tối Thu và Nghiễm đi lang thang trên đường phố thay nhau đọc những câu tục ngữ ca dao gần hết đêm!

Nhớ một lần ngồi ở bờ sông, ngó hãng tàu Ba Sao, Nghiễm nói tới cái mộng giang hồ… Nghiễm rất thích văn Nguyễn Tuân (tôi cũng thế), hồi còn thư sinh Nghiễm đã cho tôi đọc đoạn văn “Gió đã lên” của Nguyễn Tuân. Thật là tuyệt! Ấy nhưng một lần – sau 1975 – DNM nói với tôi: “Ông Nguyễn Tuân vào đây có ý muốn gặp mình nhưng mình từ chối.” Rồi DNM thêm: “Bọn họ đều sống hai mặt!” Tuy thế sau này một lần nhắc tới việc Hội Nhà Văn Việt Nam phục hồi cho các hội viên bị khai trừ từ vụ Nhân Văn Giai Phẩm, DNM chỉ nói: Ông Trần Dần nhận trở lại hội, ông nói: “văn chương nó là cái nghiệp dĩ.”

DuongNghiemMau
Nhà văn Dương Nghiễm Mậu



Nghiễm cũng thích Sử Ký Tư Mã Thiên, bản dịch của Nhượng Tống. Lúc đó người ta chưa in lại, tôi muốn đọc phải tới nhà Nghiễm đọc tại chỗ bản in trên giấy dó. (Cái vụ đọc tại chỗ này chắc Nghiễm theo kiểu của ông thầy Thạch Trung Giả ở Nha Trang. Sở dĩ như vậy vì hồi ấy các đấng văn thi sĩ mầm non có cái tật là mượn sách rồi giữ luôn không bao giờ trả!). Nghiễm nói: “Họ dùng chữ kỹ lắm, như viết con trâu ăn cỏ là không được, phải viết con trâu gặm cỏ.” Ông Nguyễn Tuân thấy những chuyến tàu vào Hòn Gai lấy than, mà nghe phu tàu nói tàu ăn than, tìm được chữ “ăn than” là ổng khoái lắm!

Chắc DNM cũng cảm thấy mình bị chính quyền để ý theo dõi, nên vài lần tôi tới thì thấy Nghiễm cởi trần, đánh cái quần xà lỏn ngồi ngoài cửa (có khi sang cửa hàng xóm cười nói rổn rảng), rồi có khi chúng tôi ngồi chuyện trò ở ngoài vỉa hè luôn.

Nhớ có một buổi tối ngồi ngoài hè, tôi mới nghe có-người-nói-rằng nhà văn Nhã Ca là ăng-ten cho chính quyền, tới để nói cho Nghiễm biết. Tôi nói:

“Mình nghe có người nói Nhã Ca là ăng-ten. Nhưng mình nghĩ đây là đòn ly gián của bọn họ mà thôi.” Phước đức cho tôi là đã nói thêm câu “đòn ly gián” vì Nghiễm nghiêm mặt nói: “Cậu nghĩ như thế là phải. Có thằng nó biết tôi thân với bà Nhã Ca mà nó nói với tôi bà ấy làm ăng-ten!” Mãi về sau tôi mới nghe khi ông Mai Thảo trốn tránh chính quyền Cộng Sản thì chính bà Nhã Ca đã giúp ông ẩn nấp.

Hồi đó thiên hạ cũng đồn rằng Duyên Anh là ăng-ten, tôi có hỏi DNM, Nghiễm nói: “Không đâu. Ở trong tù có bọn nhỏ bị bắt vì tội tổ chức chống chính quyền, bọn nó đến dụ mình vô tổ chức, sẽ được làm quận trưởng tỉnh trưởng gì đấy (Nghiễm cười, tôi cười). Bọn nó nói với mình thì mình chỉ gạt đi thôi, nhưng Duyên Anh thì mắng nhiếc bọn nó, thế mới nên chuyện.”

***

DNM qua đời. Mang mấy cuốn sách của anh ra, nhìn những tên tác phẩm trên bìa sách, tôi hiểu tại sao có những thanh niên thời ấy rất “thần tượng” Dương Nghiễm Mậu: Cũng Đành, Đêm Tóc Rối, Đêm, Tuổi Nước Độc, Địa Ngục Có Thật, Phấn Đấu, Gào Thét, Trong Hoang Vu, Sống Đã Chết… Chỉ những tựa sách thôi cũng đã cho thấy tình cảnh và tâm trạng của dân tộc, của thanh niên một thời…

Dương Nghiễm Mậu đã chết, nhưng “thác là thể phách, còn là tinh anh” như lời phân ưu thật chính xác của báo Người Việt: “… Anh không chỉ là một tên tuổi lớn của Văn Học Việt Nam. Anh còn là một nhân cách lớn do sự nhất quán giữa tác phẩm và cuộc sống qua mọi hoàn cảnh cho tới ngày Anh mất.”

Nguyễn Tân Văn
Santa Ana, 29.8.2016

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn
13 Tháng Chín 202411:17 SA(Xem: 127)
À, mà tự nhiên tối nay, tôi lại muốn gọi hỏi "người đi trên mây": "thế Chú đã gặp lại Bố cháu chưa?"
12 Tháng Chín 20248:54 SA(Xem: 110)
Cho dù thân xác có gục xuống thì nghệ thuật của anh ta vẫn mãi mãi lên đường. Mãi mãi khai mở.
31 Tháng Tám 20248:25 SA(Xem: 325)
Nhà thơ Đinh Hùng sinh ngày 3/7/1920, làng Phượng Dực tỉnh Hà Đông.
22 Tháng Tám 20249:28 SA(Xem: 261)
"Khi Cuộc Tình Đã Chết" thơ Du Tử Lê, Phạm Đình Chương phổ nhạc, vẫn cứ là một trong những tình khúc đạt nhất của ông và của chung những tình khúc Việt Nam nữa.
12 Tháng Tám 20248:55 SA(Xem: 275)
Vĩnh biệt Bụi Đời thi sĩ Trần Thoại Nguyên!
10 Tháng Tám 20243:53 CH(Xem: 291)
Buổi ghé thăm anh chị lần này đã để lại trong tôi một xúc động đặc biệt.
22 Tháng Bảy 20242:48 CH(Xem: 845)
Nguyễn Đức Sơn sinh năm 1937 tại Ninh Thuận, nhưng gốc gác người Thừa Thiên - Huế.
27 Tháng Sáu 20244:38 CH(Xem: 577)
Trong dòng nhạc trữ tình, có lẽ ca khúc “Tình Lỡ” của nhạc sĩ Thanh Bình qua tiếng hát Khánh Ly đủ làm mê đắm lòng người.
17 Tháng Sáu 20249:02 SA(Xem: 509)
Anh là một tác giả thành tựu, trong cả hai lãnh vực văn học và hội họa.
13 Tháng Sáu 20242:34 CH(Xem: 579)
Một con người trông hài hước với những câu nói sáng giá bất ngờ
Du Tử Lê Thơ Toàn Tập/ Trọn bộ 4 tập, trên 2000 trang
Cơ sở HT Productions cùng với công ty Amazon đã ấn hành Tuyển tập tùy bút “Chỉ nhớ người thôi, đủ hết đời” của nhà thơ Du Tử Lê.
Trường hợp muốn có chữ ký tác giả để lưu niệm, ở Việt Nam, xin liên lạc với Cô Sóc, tel.: 090-360-4722. Ngoài Việt Nam, xin liên lạc với Ms. Phan Hạnh Tuyền, Email:phanhanhtuyen@gmail.com
Ở lần tái bản này, ngoài phần hiệu đính, cơ sở HT Productions còn có phần hình ảnh trên dưới 50 tác giả được đề cập trong sách.
TÁC GIẢ
(Xem: 20748)
Tôi không biết phải bắt đầu từ đâu, ra sao, thế nào khi đứng trước khu rừng có quá nhiều những gốc lạ, quý? Khu rừng thuộc quyền sở hữu của người dựng thành đêm-từ-biệt…Trần.
(Xem: 15719)
Đề cập tới sự nghiệp âm nhạc giá trị của cố nhạc sĩ Phạm Đình Chương, nếu chỉ nói tới khía cạnh thơ phổ nhạc (dù cho ông được ghi nhận như một thiên tài) mà không đề cập tới những lãnh vực khác, tôi cho là một thiếu sót không thể tha thứ.
(Xem: 17364)
Tuy nhiên, thế hệ 1940-1950, cũng lại là thế hệ cung cấp cho văn chương miền Nam 20 năm, những bài thơ, những trang
(Xem: 10065)
Loạt bài của Nguyên Vũ / Vũ Ngự Chiêu được độc giả, nhất là giới quân nhân đón nhận nồng nhiệt
(Xem: 18475)
Ông là một nhà văn nổi tiếng của miền Nam.
(Xem: 4917)
Tôi mượn câu thơ kết trong bài 'Đêm, nhớ trăng Sài Gòn' của Du Tử Lê để làm tựa cho bài viết này, bài viết về ông: Du Tử Lê - một nhà thơ có tầm ảnh hưởng lớn đối với văn chương Việt Nam.
(Xem: 1683)
Nói một cách dễ hiểu hơn, thơ ông phù hợp với kích cỡ tôi, kích cỡ tâm hồn tôi, phù hợp với khả năng lãnh nhận, thu vào của tôi, và trong con mắt thẩm mỹ tôi,
(Xem: 2172)
Chúng tôi quen anh vào cuối năm 1972.
(Xem: 2085)
Anh chưa đến hay anh không đến?!
(Xem: 23397)
Giờ đây tất cả mọi danh xưng: Nhà văn. Thi sĩ. Đại thi hào. Thi bá…với con, với mẹ, với gia đình nhỏ của mình đều vô nghĩa. 3 chữ DU-TỬ-LÊ chả có mảy may giá trị, nếu nó không đứng sau cụm từ “Người đã thoát bệnh ung thư”.
(Xem: 19921)
Tình Sầu Du Tử Lê - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Phạm Duy - Tiếng hát: Thái Thanh
(Xem: 8728)
Nhưng, khi em về nhà ngày hôm nay, thì bố của em, đã không còn.
(Xem: 9743)
Thơ Du Tử Lê, nhạc: Trần Duy Đức
(Xem: 9169)
Thời gian vừa qua, nhà thơ Du Tử Lê có nhận trả lời phỏng vấn hai đài truyền hình ở miền nam Cali là SET/TV và V-Star-TV.
(Xem: 12118)
Triển lãm tranh của Du Tử Lê, được tổ chức tại tư gia của ông bà Nhạc Sĩ Đăng Khánh-Phương Hoa
(Xem: 31656)
Tôi gọi thơ Du Tử Lê là thơ áo vàng, thơ vô địch, thơ về đầu.
(Xem: 21450)
12-18-2009 Nhà thơ Du Tử Lê phỏng vấn nhạc sĩ Thân Trọng Uyên Phươn
(Xem: 26431)
Khi gối đầu lên ngực em - Thơ Du Tử Lê - Nhac: Tịnh Hiếu, Khoa Nguyễn - Tiếng hát: Đồng Thảo
(Xem: 23877)
Người về như bụi - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Hoàng Quốc Bảo - Tiếng hát: Kim Tước
(Xem: 22666)
Hỏi chúa đi rồi em sẽ hay - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Hoàng Thanh Tâm - Tiếng hát: Tuấn Anh
(Xem: 20769)
Khái Quát Văn Học Ba Miền - Du Tử Lê, Nguyễn Mạnh Trinh, Thái Tú Hạp
(Xem: 18869)
2013-03-30 Triển lãm tranh Du Tử Lê - Falls Church - Virginia
(Xem: 20025)
Nhạc sĩ Đăng Khánh cư ngụ tại Houston Texas, ngoài là một nhạc sĩ ông còn là một nha sĩ
(Xem: 17613)
Triển Lãm Tranh Du Tử Lê ở Hoa Thịnh Đốn
(Xem: 16729)
Triển lãm Tranh và đêm nhạc "Giữ Đời Cho Nhau" Du Tử Lê đã gặt hái sự thành công tại Seattl
(Xem: 25685)
Nhà báo Lê Văn là cựu Giám Đốc đài VOA phần Việt Ngữ
(Xem: 33018)
ngọn cây có những trời giông bão. ta có nghìn năm đợi một người
(Xem: 35533)
Cung Trầm Tưởng sinh ngày 28/2/1932 tại Hà Nội. Năm 15 tuổi ông bắt đầu làm thơ,