“Sống sót trong chiến tranh là một chuyện. Sống hạnh phúc thời hậu chiến là chuyện khác” (To survive the war is one thing. To live happily in the post-war time is another) – nhà văn Vĩnh Quyền dành nguyên trang đầu sách chỉ in dòng “theme” này của tiểu thuyết Debris of Debris.
*
Cuối năm 2008 Vĩnh Quyền gọi: “Phong ơi, vừa gửi bản thảo tiểu thuyết mới, đọc và góp ý nghe”. Tôi dành mấy hôm đọc Debris of Debris, hoa cả mắt, càng đọc càng kinh ngạc, càng phát khiếp. Muốn góp ý phải giỏi tiếng Anh hơn hoặc bằng tác giả, tôi tự thấy mình không kham nổi việc này. Viết văn là thứ lao động khổ sai, viết bằng một ngôn ngữ không phải tiếng mẹ thì thêm một tầng khổ sai. Vĩnh Quyền đã tự lưu đày trong ngục thất chữ nghĩa. Tôi nói “ngục thất chữ nghĩa” theo nghĩa đen: Anh đã giam mình bảy năm để hoàn thành Debris of Debris.
Rồi Vĩnh Quyền vào Sài Gòn, hai anh em ngồi uống bia trong Dinh Thống Nhất, câu chuyện xoay quanh Debris of Debris. Anh nhắc lại những câu văn tiếng Anh ngây ngô ban đầu của anh làm hai anh em cười chảy cả nước mắt. Viết bằng tiếng Anh nhưng đọc là nhận ra ngay văn phong tiếng Việt. Bản thảo được gửi đi gửi lại, sửa chữa nhiều lần. Có nhà biên tập người Mỹ thẳng thắn trong thư từ chối: “Tôi đã đọc đến trang cuối bản thảo và bần thần rất lâu sau đó bởi câu chuyện Việt Nam. Tiếc là Anh ngữ của ông còn xa tầm ngôn ngữ văn chương để Debris of Debris có thể xuất bản”. Anh không giấu có khi tưởng không vượt qua được. Nhưng chính người biên tập phương xa động viên anh đừng bỏ cuộc. Thế rồi hơn hai năm ròng, gần như mỗi đêm anh đều thức khuya (bên kia đang ban ngày) để làm việc tay đôi với biên tập qua email, cuốn tiểu thuyết dần hoàn thiện phần ngôn ngữ.
Tháng 10.2009, Đại học Saint Benedict (bang Minnesota, Mỹ) in Debris of Debris lần đầu với số lượng nhỏ và chỉ sử dụng trong giảng dạy. Đầu năm 2014, Nxb Austin Macauley (London, Anh) in bản thương mại Debris of Debris. Trên bìa sách, nhà xuất bản giới thiệu: “Vĩnh Quyền là nhà văn Việt Nam sống trong nước đầu tiên sáng tác tiểu thuyết bằng Anh ngữ”. Cùng năm, tiểu thuyết này được Thư viện Quốc hội Mỹ lưu trữ với lời ghi nhận: “Debris of Debris góp phần làm phong phú tủ sách chiến tranh Việt Nam”.
Rồi tôi ra Đà Nẵng, cùng Vĩnh Quyền ngồi bên bờ biển, cũng chuyện báo chí văn chương, để biết sự ngược đời: Anh đang dịch Debris of Debris sang… tiếng Việt. Anh nói: “Không hề đơn giản, vì nó phải rất Việt, không được lai giọng Anh, nhưng không sai khác bất kỳ chi tiết nào”. Thế là Vĩnh Quyền lại tự lưu đày thêm một thời gian để có Mảnh vỡ của mảnh vỡ.
Một ngày đẹp trời, tôi nhận được tạp chí Nhà văn và Tác phẩm số 12 do Vĩnh Quyền gửi với lời đề: “Thân gửi Lê Thanh Phong – người viết lời bình chân xác, bay bướm nhất cho “mảnh vỡ””. Tạp chí trích gần trăm trang của Mảnh vỡ của mảnh vỡ. Tôi thực sự vui mừng, bởi người yêu văn học trong nước đã được tiếp cận cuốn tiểu thuyết đặc biệt này. Khi hay tin Mảnh vỡ của mảnh vỡ được giải cao của Hội Nhà văn, tôi nhắn tin: “dành tiền thưởng uống rượu anh nghe”.
Tưởng trên mười đầu sách trước đó, nhất là Debris of Debris cùng Mảnh vỡ của mảnh vỡ đã vắt kiệt sức Vĩnh Quyền. Và ở tuổi U 70 của anh, văn chương thế đã quá đủ. Ai ngờ, cũng một ngày đẹp trời, tôi nhận quà mới của anh: tập truyện ngắn song ngữ Việt- Anh Sói hoàng hôn - The Dusk Wolf. Anh tự chuyển ngữ 9 truyện, 10 truyện còn lại do dịch giả Zac Herman (Mỹ). Đọc xong tập truyện, tôi gọi điện cho Vĩnh Quyền: “Anh ơi, đọc đối chiếu song ngữ em càng hiểu anh đã làm việc cật lực như thế nào”.
Nhà văn Vĩnh Quyền là người khó tính, nhất là với chữ nghĩa, cho nên đọc và học từ tác phẩm văn chương của anh là một việc rất đáng. Anh vẫn ngày ngày gửi từng con chữ cho cuộc đời. Tôi viết bài này trong đêm khuya, và cảm nhận được rằng, vào giờ này, anh vẫn đang ăn nằm cùng trang viết trong ngục thất chữ nghĩa của mình.
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D222545975.-%3B)