Ngô Tự Lập sinh tại Hà Nội. Tốt nghiệp Đại học hàng hải (Liên Xô, 1986), ông từng là thuyền trưởng Hải quân trước khi trở thành nhà văn. Nhận bằng Thạc sĩ văn chương (Pháp, 1996) và Tiến sĩ Văn học (Mỹ, 2006), ông hiện là Viện trưởng Viện Quốc tế Pháp ngữ (Hà Nội).
Bắt đầu sáng tác năm 1989, Ngô Tự Lập làm thơ, sáng tác nhạc, viết truyện ngắn và tiểu luận. Ông cũng là một dịch giả tiếng Nga, tiếng Pháp và tiếng Anh. Ông là giám đốc sáng lập của Quỹ Văn hóa Phan Châu Trinh. Ngô Tự Lập đã nhận nhiều giải thưởng văn chương và âm nhạc. Tập thơ song ngữ Anh-Việt của ông, Black Stars (Milkweed, USA, 2013), do Martha Collins và tác giả dịch, được đề cử giải PEN 2014 cho hạng mục thơ dịch (Poetry in Translation). Năm 2019, Ngô Tự Lập được chính phủ Pháp trao tặng Huân chương Hiệp sĩ Văn học và Nghệ thuật.
Ngô Tự Lập. (Hình: fb Trạm Thơ)
_______
ĐÀN BÀ NHỮNG NĂM SÁU MƯƠI
Những người đàn bà đầu tiên tôi gặp
Những người khổng lồ da ngăm đen, vú nóng
Mắt mỏi mòn xa như sao buồn.
Tôi chơi với con ốc sên trong chiếc hầm chữ A ngập nước
Còn những người đàn bà lặng lẽ ra đi.
Ba mươi năm tôi bỗng lại nhìn thấy họ
Triệu triệu bầu vú bị chặt đứt khỏi thân mình đau đớn
Rơi như những trái dừa xanh xuống đất mềm
Những trái dừa xanh cả dưới mồ vẫn còn căng mẩy.
Ba mươi năm, cũng có người trở lại
Chọc lỗ tra ngô trên bãi một mình
Nước mắt rơi trong vắt thuỷ tinh
Người đàn bà đứng nép bên rào
Già nua, khô quắt như cây muồng muồng đã chết
Người đàn bà biết điều mà một nửa loài người không biết
Người đàn bà những năm sáu mươi.
(1993)
TRUNG DU
Ta nằm dài trên lưng người, người nằm dài trong ký ức
Những cơn mưa rào mang đi tuổi thơ
Ta vẫn đợi
Chiều chiều
Bóng mẹ đi qua sườn đồi như một đám mây lớn.
Ta nằm dài trên lưng người, lòng nhân từ vĩ đại
Sự nhẫn nại vô tư câm lặng của người khiến lòng ta nhức nhối
Bom đạn đã lặng đi
Dưới thung lũng xa kia nước mắt người lấp lánh
Ta vẫn nghe tiếng rên rỉ của người
Khi những chiếc thó đẫm mồ hôi phập xuống
Khoét rỗng bờ vai để trần
Và máu đỏ tứa ra nóng hổi.
Sự nhẫn nại của người khiến lòng ta nhức nhối
Trung du đỏ, trong đêm đen ta thấy
Và ta hiểu thế nào là phản bội.
Ta đã tìm người qua ngàn vạn vì sao
Giờ cánh cửa không bao giờ khép nữa.
THUYỀN TRƯỞNG
Chỉ có một con đường, tên là vô tận
Chỉ có một lỗi lầm, tên là quá khứ
Chỉ có một màn đêm, tên là đại dương.
Sa mạc câm lặng kia
Đã trôi ngàn năm dưới mặt trời thiêu đốt.
Ta đã thấy quanh ta
Mỗi ngọn sóng hé một khe cửa
Những mắt cá nhạt hồng chảy trong mê lộ
Như kí ức chảy trong đêm lặng gió
Như máu tim ta bạc nhược đã lâu rồi.
Tiếng gọi thì thầm của vì sao cuối trời
Trong suốt như một dòng nước mắt
Chảy dài trên gò má vô danh
Chiều thứ bảy cuối cùng trên trái đất.
Chỉ có một con đường, tên là vô tận
Xin chớ hoài công tìm kiếm con tàu mang theo linh hồn tôi.
BÓNG TỐI
Bóng tối
Trong kí ức ta, kí ức thị thành
Đang lan dần như bóng tre xóm nhỏ.
Dù quạ đen kéo đến, dù lũ trộm rập rình
Những ý đồ nham hiểm đang nhập nhoạng bay
Và côn trùng nỉ non khiến lòng ta ảo não
Ta vẫn chọn mi là bạn đồng hành.
Bầy ốc sên của tuổi thơ lũ lượt bò ra
Những cặp mắt lạ quen đều nhắm lại.
Bóng tối
Như hơi ấm thoảng mùi mồ hôi
Thầm ngợi ca nụ cười thuỷ chung mệt mỏi.
Bóng tối của tôi, bóng tối của anh
Trong bóng tối không còn biên giới nữa
Trong bóng tối ta giật tung cánh cửa
Ta sẽ đi đến tận cùng châu thổ
Tận cùng lặng im, nơi ngự trị nỗi buồn.
Thứ châu báu của chung trái đất,
Bạn đồng hành,
Ta cùng mi chung nhịp thở đại dương.
ĐƯỜNG MIỀN FLANDRES
(La route des Flandres - Tên cuốn tiểu thuyết của nhà văn Pháp Claude Simon (Giải Nobel năm 1985)
Đến từ chân trời và đi về một chân trời khác
Có phải đó là đường miền Flandres ?
Không một bóng người
Vắng những cây cọ cụt đầu, những vạt đồi nham nhở khóc
Ở đây tôi đã biết
Máu trinh trắng đàn bà tưới lên cỏ xanh nở ra hoa vàng
Và cát bỏng hút kiệt, vắt kiệt
Tiếng khóc âm thầm khao khát, đêm đen.
Không lẽ đó là đường miền Flandres ?
Ở đây tôi đã biết
Những con chim đen, những trái bom lắc lư rơi
xuống sân trường đất đỏ
Có thể mũ rơm vẫn vàng nguyên đó
Lũ học trò vẫn bay liệng trong không gian.
Không lẽ đó là đường miền Flandres ?
Tôi chỉ biết, tôi còn có một miền quê khác
Một tuổi thơ khác, những người đàn bà khác.
Tôi đã không sao thoát được sự giả dối của ngôn từ
Đường miền Flandres -
Tôi đặt tên cho miền quê, tuổi thơ và những người đàn bà ấy.
Vâng, sự giả dối của ngôn từ
Một con đường, một cái tên.
Đến từ chân trời, tôi đi về một chân trời khác.
MÁU VIỆT
(Tặng anh Đạo)
Có những lúc rạo rực lên môi
Đỏ thắm như mặt trời nước Việt,
Có những lúc âm thầm
Chảy như bùn, bầm đen huyết quản
Chân người đi, đất rộng sông dài.
Mây dăng sương trắng trời biên ải
Mồ hôi ta tuôn chảy xuống vực sâu
Nước leo lẻo nhìn không thấy mặt
Chốn ta qua kinh thành đổ nát
Cát bụi cồn hoang bóng Côn Sơn.
Chẳng chọn ta, ta cũng không hề lựa chọn
Máu Việt chảy
Mang mùi lúa, phân chim và mắm cá
Màu da này trong nắng gió này
Mẹ ru ta tháng sáu quang mây
Tiếng Việt nghèo nhưng đẹp như một dòng suối nhỏ.
Chẳng chọn ta, ta cũng không hề lựa chọn
Máu Việt
Như sự sống, tình yêu, cái chết
Có những ngày đông cứng nhựa cây.
Lá xanh sẽ chảy mãi xuống đồi
Nơi bạn ta ngã xuống.
HÀ NỘI
Những ô cửa không quen đầy ắp tiếng cười
Những vườn sỏi tôi lỡ quên đi
Nơi sắc màu đã thành xác ướp
Hà Nội của tôi
Thật nhiều lá
Thật nhiều phố
Thật nhiều những chiều buồn.
Đầu ô sáng nay hửng nắng.
Tôi đi, ngực phong phanh
Tay đút túi quần, chẳng cần cố nhập cuộc
Thích thú ăn một que kem toàn nước đá
Qua chợ Bưởi, mua bó dọc mùng chẳng biết để làm gì.
Xám nẫu trong mưa
Con đường không định trước
Vẫy gọi đôi chân về phía ngoại thành
Đèn đỏ ngã tư, mắt đàn ông mệt mỏi
Những gót chân bí ẩn đi về.
Hà Nội của tôi
Dãy bàng trơ trọi
Có thể chúng đã từng trẻ, từng vui
Nơi thánh địa của những ngày lửa đạn?
Con đường vẫy gọi tôi về phía ngoại thành.
Đào Nhật Tân mùi hương khác rồi
Vẻ đẹp đàn bà đã tàn tạ đi
Đến cả mưa xuân cũng khác.
Thật kinh tởm những xác chuột vứt ra đường.
Hà Nội ơi,
Vì sự hèn hạ của chính mình mà tôi khóc.
Nhưng đêm đã về, đêm đã về
Dịu dàng như sự bất tử
Trong gió sông Hồng trên triền đê cao.
6 TỈ - 1 = 6 TỈ
Có thể một ngôi sao vừa tắt mà tôi không biết,
Có thể ánh sáng trong vắt của trăng rằm vừa xao động
mà tôi không biết
Tôi cũng không biết có ai đó,
ngoài người đàn bà và mấy đứa trẻ,
cùng tôi biết
Có một người vừa ra đi trong đêm.
Tôi chưa từng gặp anh, thật đáng tiếc
nhưng chẳng nên buồn
Cái tên không quan trọng giờ càng thêm vô nghĩa
Có thể anh cũng giống tôi
sống trong một căn hộ có ban công trên tầng nào đó
Tòa nhà quét vôi xanh nay đã ố vàng,
Trong một thành phố bên hồ
Hay một dòng sông nước đỏ
Nơi lũ trẻ xanh gầy mắt như một đàn đom đóm
Bay rộn ràng về phía rặng tre xa.
Có thể ngoài ban công anh cũng trồng một chậu hoa
Giống như tôi có một chậu hoa sao đất
Anh tưới hoa bằng chiếc ca tôn rỉ
Đón những niềm vui nho nhỏ đâm chồi
Mùi hoa dịu dàng từng làm anh lặng lẽ mỉm cười
Và hát -
Những bài hát anh đã đem theo -
Giờ đang vuốt ve đôi chân anh đã lạnh
Uớt như chan nước mắt vợ hiền.
Trên giá sách của anh
tôi tìm thấy những quyển sách của mình :
Toàn tập Platon photocopy đóng bằng ghim Trung Quốc
Truyện Kiều in năm 1962
Bộ Kinh Thánh mua trong hiệu sách cũ
Bên cạnh quyển sách của chính anh
in giấy xấu đã long bìa.
Tôi chưa từng gặp anh,
thật đáng tiếc nhưng chẳng nên buồn
Platon đã chết,
Jésus và Nguyễn Du đã chết
Bây giờ đến lượt anh.
Ai đó nói trước cái chết mọi người đều bình đẳng
Tôi muốn thêm:
cái chết biến ta thành những kẻ cùng thời
Liệu còn lời chúc nào đẹp hơn thế nữa?
BÊN BỜ SÔNG LOIRET
(Tặng anh Đặng Tiến)
Bóng anh đổ dài trên bờ sông Loiret
chỗ khúc ngoặt Xuân Diệu từng trông thấy
bãi lầy khủng khiếp
sẵn sàng nuốt chửng
những mặt những thân người.
Ngôi nhà của anh
đẹp không cần một đặc điểm gì
Mà có thể anh cũng chưa bao giờ
nghĩ về vẻ đẹp của nó.
Lơ đãng
anh mở cánh cửa gỗ
như những người già
quá nhiều quá khứ.
Dòng sông sau lưng đang sẫm dần
tiếng rì rào của rặng liễu đang nhỏ đi
cho đến khi
dòng Loiret
chẳng còn khác những dòng sông khác.
Ngôi nhà của anh
đẹp không cần một đặc điểm gì
anh cũng chưa bao giờ
nghĩ về vẻ đẹp của nó.
Đôi khi
anh đi lên cầu thang
không bật đèn
như những lúc
ta nhắm mắt nghe khúc nhạc quen,
đọc bài thơ cũ
hoặc lần mò chạm vào tấm thân quen thuộc.
Như kỷ niệm lung linh trong sự lãng quên
chiếc cầu thang đẹp hơn
trong bóng tối.
Những con đường,
những giấc mơ,
những chuyến du hành giả tưởng
tất cả đã xa vời.
Anh viết để nhớ
Nhưng đôi khi viết còn để quên đi.
Và,
đôi khi
bên bãi lầy
sẵn sàng nuốt chửng
những mặt những thân người,
anh viết
không cần đến bút.
4-2001
CON ĐƯỜNG TRẦN THẾ
Khi con bước đi những bước đầu tiên
Quyển sách từ lâu bị lãng quên
Bước ra từ bóng tối
Cửa sổ đồng loạt mở sau một mùa đông dài
Và chiếc bệ bắt đầu hát lời giã từ pho tượng.
Khi con bước đi những bước đầu tiên
Đất sẽ không bao giờ ngủ nữa
Hoa vàng tháng chạp nở dưới đôi bắp màu mật ong
Hiền như hàng cúc trên chiếc áo cũ anh Kiên mới tặng.
Con đường thật dài
Nhưng con sẽ không bao giờ thiếu sự chở che.
Hãy đến với những dòng sông lớn
Những bình nguyên xanh
Những phương xa chân trời mây phủ
Nơi bóng đêm là ẩn dụ của mặt trời
Hãy bước đi
Đừng bao giờ ngoảnh lại
Dòng suối nhỏ như sự dằn vặt của rừng
Sự dằn vặt đêm đêm trắng xoá
Nhưng đừng quên, rằng ý nghĩ bay qua bầu trời
Như người quen
Một ngày sẽ trở về với khuôn mặt mới
Đừng quên những cây cầu
Chúng ta qua vào ngày dông gió.
Hãy bước đi và hãy tự tin
Trong máu con có những vì sao sáng.
(Nguồn: FB Trạm Thơ)
(Nguồn: FB Trạm Thơ)
Gửi ý kiến của bạn
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D220480664.-%3B)