Dõi theo sinh hoạt thi ca của lớp người trẻ thế hệ 8 và 9x, tôi thấy ngày càng có nhiều người không phân biệt được sự cách tân / làm mới, với phong trào đem vào trong thơ (cũng như trong ca từ của âm nhạc) những con chữ, hình ảnh bỗ bã, sần sùi, trần trụi…vốn không phải là yếu tính của thi ca. Nếu không muốn nói là họ đã “vô tư”, hớn hở bôi bẩn thi ca mà, họ không biết. Họ bẵng quên rằng, công việc hay bổn phận của thi sĩ là làm sáng, làm đẹp chữ nghĩa. Chứ không phải làm tối tăm, nhơ nhuốc văn chương!
Nếu phải tìm một định nghĩa ngắn, gọn cho thơ thì theo tôi: Thơ là cách nói khác.
Để có được cái gọi là “cách nói khác”, nhà thơ phải biết khai thác vài kỹ thuật căn bản của thi ca, như so sánh hay liên tưởng…
Nhưng số người trẻ kể trên, dường cũng không hiểu căn bản của kỹ thuật so sánh hay liên tưởng trong thơ là tương quan có tính máu, thịt giữa một “chủ ngữ” với những “phụ từ”.
May mắn thay, tôi nghĩ, bên cạnh đó, chúng ta cũng có những người trẻ có đủ ý thức và, thông minh khi thể hiện những đường bay thi ca của mình.
Một trong những người thuộc thế hệ 8, 9x kia, là Nguyễn Phương Thúy.
Với thi phẩm “Ba mươi, Nỗi buồn em cổ điển” thì, ngay cách đặt tựa của mình, đã cho thấy chủ tâm của Nguyễn Phương Thúy là muốn sớm tìm cho mình một đường bay thi ca khác. Đơn giản hơn, tôi muốn gọi đó là “Con đường thơ Nguyễn Phương Thúy”.
Người đọc sẽ thấy rất nhiều trong “con đường thơ Nguyễn Phương Thúy” những so sánh, liên tưởng thông minh và, ý thức.
Thí dụ, khi một trong những chủ-ngữ của bài thơ “Khi ta ba mươi” là “nước biển”. Nguyễn Phương Thúy viết: “Chắt từ biển có đôi dòng nước mặn” (ngụ ý đôi dòng lệ). Rồi “Nắng gửi cho em sấy thành hạt muối trắng”.
Chỉ với hai câu thơ này thôi, chúng ta đã thấy “liên tưởng của liên tưởng” đuổi bắt nhau, thành một đoạn phim ba chiều, liên tục. Và, khi muối (hay nước mắt) chất vào quang gánh đi dọc hành trình đời sống thì: “Đôi quang gánh đong đưa theo chiếc bóng / Lặng thinh mà như kể hết gian truân”.
Nói cách khác, rõ hơn, Nguyễn Phương Thúy đã không liên tưởng “nước biển” với đất, đá hay bất cứ một hình ảnh không tương thích nào.
Về phương diện kỹ thuật, theo tôi, cao hơn một bậc, là kỹ thuật nhân cách hóa. Trong “Con đường thơ Nguyễn Phương Thúy” hay thi phẩm “Ba mươi, nỗi em buồn cổ điển”, Nguyễn Phương Thúy không chỉ nhân cách hóa những sự vật cụ thể, mà, Nguyễn còn cho thấy khả năng nhân cách hóa cả những sự kiện trừu tượng, vô hình nữa.
Thí dụ:
“Ba mươi năm đủ dài để chăm bẵm giấc mơ”
Hoặc:
Ở phía cuối chân trời hạnh ngộ ốm chanh chao”
(Trích “Nỗi buồn em cổ điển”)
Hoặc nữa:
“Về biển nghe sóng bồng bềnh, nắm hoa muống tím cong mình hứng gió”
(Trích “Khi ta ba mươi”)
Với các tính từ “chăm bẵm”, “ốm” và “cong mình”…đó chính là “cách nói khác” - - Là cách tân hay làm mới thi ca của tài hoa Nguyễn Phương Thúy vậy.
Trên lộ trình thơ Nguyễn Phương Thúy, người đọc cũng gặp nhiều nhắc lại, những “điệp-ngữ-cố-tình”, như:
“Có mùa hạ nào không nhỉ
Anh ngã vào cùng tóc em
Giây phút rối bời
Từng giờ rối bời
Ngày tháng rối bời
Mùa hạ rối bời vắt ngang trái
tim em không sao gỡ được
Chiều nay em đếm ngược
Khoảng cách rụng rơi
Những nóng bỏng theo mùa chảy
ướt đôi môi
Vỡ òa thương nhớ”
(Trích “Vỡ òa thương nhớ”)
“Điệp-ngữ-cố-tình” trong đoạn thơ trên là tính từ “rối bời” (lập lại 4 lần) - - Nhưng những rối bời đó, hình thành sau khi người đàn ông đã “ngã” vào mái tóc người con gái; khiến những rối bời “nóng bỏng” kia “chảy ướt đôi môi” - - khiến “Vỡ òa thương nhớ”.
Đó là một cách “cách nói khác” của Nguyễn Phương Thúy. Cách nói khác đầy tính-nữ.
Lại nữa, cũng là nỗ lực phản ảnh đời thường, hay tập quán mới của xã hội đương đại, khi Nguyễn Phương Thúy đem từ ngữ quen thuộc với đám đông, như từ ngữ “search” vào thơ; nhưng nó vẫn cho thấy một phong cách, một nhan sắc khác: Nhan sắc Nguyễn Phương Thúy - - Khi Nguyễn viết:
“Đừng search em trong tháng ngày
tạp kỷ
Làm sao có phiên bản thứ hai
Cái na ná thì nhiều vô kể
Tình yêu em chỉ có một trên đời
Cũng như lá trong muôn ngàn chiếc
lá
Cũng như sao trong hàng triệu ngôi
sao
Thời gian thích trêu đùa nhan sắc
Em là em cá tính đã nặn nhào”
(Trích “Phiên bản đêm”)
Đoạn thơ 8 câu tôi trích dẫn trên vẫn đi theo lối dẫn, giải cũ. Nhưng lại là những dẫn, giải chưa từng có trước Nguyễn Phương Thúy.
Chính vì thế mà tự thân đoạn thơ này, đã trở thành “cá tính” hay thẻ nhận dạng thơ Nguyễn Phương Thúy.
Và, vẫn theo tôi, không phải nhà thơ nào của chúng ta, cũng có “cá tính” hay, thẻ nhận dạng riêng cho đường bay thi ca của mình. Như Nguyễn. Nguyễn Phương Thúy.
Du Tử Lê,
(Calif. Mar. 2015)
.
Dăm bài thơ Nguyễn Phương Thúy.
Nỗi buồn em cổ điển
Và cơn bão chiều nay ký gửi gió
lên ngọn cây dừa
Ai thu mua mây chất chồng lên bầu
trời xám xịt
Lối về bên nhau đã trắng mưa
Chỉ còn con chuồn ớt bay bên
nhau quấn quít
Trời ạ!
Bão sắp đến rồi!
Biển cưu mang con thuyền đang xa
khơi
Núi cưu mang mấy tầng cây xanh
ngút ngát
Còn em?
Đứng bên đời cưu mang giấc
mơ, có đôi lần gãy cánh
Nỗi buồn em cổ điển, trước
khi bão tràn qua.
Ba mươi năm đủ dài để chăm
bẵm giấc mơ.
Dát vàng khung trời hai đứa
Chợt nhận ra người đàn ông
không thể chung thủy cả cuộc đời
Để chiều nay, những nốt lặng
thoát thai thành cơn bão nổi.
Phố anh chiều nay sương lạnh
lên ngôi
Phố em chiều nay bão tràn qua tóc
Em hỏi bao giờ gặp nhau “ mùa
đông lắc đầu ngơ ngác”
Ở phía cuối chân trời hạnh
ngộ ốm chênh chao.
Khi ta ba mươi
Chưa phải chiều
Nắng đã bỏ rong chơi
Ngủ quên trên cánh đồng lúa
non ngậm sữa
Chưa phải chiều
Ta đã ngồi nhen lửa
Hâm lại hồn nhiên trông đến
buồn cười.
Nỗi buồn nào gặm nhắm tuổi
ba mươi
Đi giữa phố đông gặp mình
trầm mặc
Sợ tan chiều hoàng hôn xuống
thấp
Con trăng buồn ngồi tụng kinh
yêu.
Đôi khi đánh rơi lòng mình vào
nửa nốt phiêu
Về biển nghe sóng bồng bềnh,
ngắm hoa muống tím cong mình hứng gió
Xoè bàn tay con còng nho nhỏ
Chạy loanh quanh
Loanh quanh
Ối a buồn.
Nhốt đôi chân để khỏi ngược
đường
Quay bốn phía nghe tình đầu vỡ
nợ
Tháng chín công viên muôn chiều
lá đổ
Những hẹn hò không viết tên
nhau.
Ba mươi ta đi về đâu
Con đường chợt dài
Con đường chợt ngắn
Sáng nay thôi ta vừa tham sống
Đâu biết mai chiều ta ngồi khóc
lêu bêu....
Nỗi nhớ anh kẹt giữa ngã tư
đường
Anh để lại dấu vết mùa đông
trong hang đá nhà thờ
Se sẽ lạnh cho ngày em chợt đến
Đàn bồ câu nhặt hồng ân ngoài
sân vuông lơ đễnh
Sót một ngày định mệnh để
bên nhau.
Anh để lại dấu vết lời
nguyện cầu
Nơi dấu thánh cộng em và anh
không nên duyên chồng vợ
Chậm một lần để một đời
phải nợ
Còn có kiếp nào để trả cho
nhau?!
Sài Gòn ơi! ngày tháng cũ ở đâu
Em ngược tìm buổi sáng trời
ngưng gió
Những vòng xe đua nhau tốc độ
Chỉ nỗi nhớ anh kẹt ở ngã tư
đường.
Qua Nguyễn Du lá me bay ngơ ngác
mà thương
Em chậm ở phía sau sửa lại một
ánh nhìn đã cũ
Sài Gòn bao nhiêu năm rồi trong
lòng ta vẫn vô cùng quyến rũ
Thật gần ngay cả lúc dửng
dưng...
Hương đàn bà
Chúng nó cười
khanh khách buổi đầu hôm
Ngoài ngã ba, mấy đứa nhoi nhoi
với vài cô qúa lứa
Nơi phố nhỏ nghèo, đàn bà nách
mang ba bốn đứa
Làm đếch gì mà có mùi hương.
Lo củi lo than lo gạo lo cơm
Lo từ lúc mặt trời chưa lên
đến khi ngày rách toạc
Những việc không tên cứ leo lên
mười ngón tay nhảy nhót
Tung hô việc của đàn bà trong
suy nghĩ đàn ông.
Chị ba cặm cụi nhen bếp hồng
cho ấm cả mùa đông
Ngày chạy chợ gánh gồng mua mớ
tôm mớ cá
Chị bảy luống cuống làm cơn
mưa bóng mây mùa hạ
Lau bữa gió lào và cái nắng
đành hanh.
Sợi tóc chẻ xơ vàng thay cho mái
tóc mượt xanh
Đôi bàn tay sần sùi đã rủ bỏ
nuột nà từ lúc nào không nhớ
Người đàn bà đánh đổi tuổi
xuân cho duyên nợ
Thành người giúp việc 24/24 giờ,
cả đời không nhận nổi đồng lương.
Những người đàn bà vác giò
lên cổ chạy để mưu sinh
Chỉ có mùi sữa, mùi chua, mùi
mồ hôi hăng hắc
Phần nhiều những người đàn
bà khác không mùi không hương như nước lọc
Bởi lẽ hương đã bay theo tiếng
trẻ thơ cười.
Không ít những lời càm ràm và
tiếng la chan chát trên môi
Quần xén ống thấp, ống cao, áo
dài xộc xệch
Cái duyên mặn mà ẩn sâu trong
từng đường chỉ khâu, nếp nhà, hốc bếp
Hương đàn bà ẩn vào từng bước
đi và sự thành đạt của người đàn ông.
Vỡ òa thương nhớ
Khi mùa đông, người ta hay nghĩ
đến nhau
Cái lạnh xui người ta mơ về
một vòng tay ấm
Khi mùa xuân hoa cỏ khoe sắc thắm
Người ta vui nên muốn đón nhau
về.
Cớ gì em bâng quơ
Nghĩ đến anh khi mùa hạ chu môi
thổi bùng ông mặt trời màu đỏ
Nắng bỏng từng ngón tay của
gió
Và ve sôi ồn ào.
Đi dưới cái nắng trưa lòng em
cũng cồn cào
Nghĩ về anh như cây phượng đầu
mùa nghĩ về cơn mưa tháng sáu
Giọt mồ hôi rơi đau đáu
Bàn tay anh mười ngón xương
xương.
Dừng chân nghỉ lại bên đường
Ngó lên thấy tán bằng lăng đã
nở hoa màu tím
Mới hay nắng không đốt được
buổi buồn
Và tình yêu không thể quyên sinh
vào phút giây ta thinh lặng.
Con đường dài, đi hoài rồi sẽ
ngắn
Rồi mai mốt ta sẽ gặp nhau
Kể cho nhau nghe những nỗi nhớ
cứ lặp đi lặp lại một màu
Đồng vọng trong từng suy nghĩ...
Có mùa hạ nào không nhỉ
Anh ngã vào vùng tóc emG
iây phút rối bời
Từng giờ rối bời
Ngày tháng rối bời
Mùa hạ rối bời vắt ngang qua
trái tim không sao gỡ được.
Chiều nay, em ngồi đếm ngược
Khoảng cách rụng rơi
Những nóng bỏng theo mùa chảy
ướt đôi môi
Võ oà thương nhớ!
NGUYỄN PHƯƠNG THÚY.