Trương Thị Bách Mỵ, bản lĩnh chữ, nghĩa của một người làm thơ trẻ.

Gần đây, tôi thấy số người làm thơ trẻ ở VN, ngày càng có thêm nhiều người sử dụng ngôn ngữ một cách đơn giản, nhẹ nhàng… Họ không dùng những chữ thời thượng, hay những chữ tự thân chất chứa trong nó những lượng thuốc nổ khủng bố, đe dọa người đọc mà, vẫn chính xác, bóng bẩy, nhiều tính mỹ học. Tôi không biết họ có nắm vững khái niệm tu từ học (rhitoric) hay không? Nhưng hiển nhiên qua thơ họ, chữ nghĩa đã được đặt đúng vị trí, bên cạnh những thử nghiệm táo bạo - - Như khi họ dám dùng những chữ mà, ngay từ thời tiểu học, các thầy cô đã nhắc nhở chúng ta, phải tuyệt đối tránh - - Đó là các chữ “thì, mà, là, và…”

Điển hình là trường hợp thơ Trương Thị Bách Mỵ.

Tôi chỉ được đọc thơ Trương Thị Bách Mỵ cách đấy khoảng nửa năm, khi lần đầu tiên, Mỵ gửi thơ của mình, cho web-site dutule.com. 

Thoạt đầu, tôi không chú ý lắm tới tiếng thơ này. Nhưng mới đây, khi Trương Thị Bách Mỵ gửi cho chúng tôi bài “Đường về nhà” - - Mấy chữ thứ nhất mở vào bài thơ, để trở thành một thứ thi-nhãn, dẫn bài thơ theo lộ trình bất ngờ của nó là hai trong bốn chữ “tối kỵ”, không được dùng đó là chữ… “THÌ” và chữ “VÀ” - - Chữ “thì” và chữ “và” đã khiến tôi chú tâm tiếng thơ Mỵ, với tất cả trân trọng của một người đọc thích tìm kiếm, theo dõi bất cứ tác giả nào (có tên tuổi hay chưa) - - Nhưng dám ném thơ của họ vào những thử-thách bất trắc. 

Mở đầu đoạn “Đường về nhà” của mình, Trương Thị Bách Mỵ đã “lát” cho “đường về” của thơ Mỵ bằng 2 chữ “thì” và “và”:

“thì đã mùa hè thì đã mùa xuân 
và cứ nắng và cứ yêu như thế” 

Tôi không biết có phải “Đường về nhà” của Mỵ được “lát” bằng “thì” và “và” chứ không phải bằng hoa, cỏ, chim, bướm hay nắng, mưa gì cả…cho nên (vì thế) nó cũng đặc biệt, dẫn tới những câu thơ lạ, đẹp như động từ “gói” hiện ra ở câu thứ 3 của bài thơ:

“đêm rời làng gói theo tiếng quốc
Ngày rời làng bỏ lại tiếng ve ran”.  

Chỉ cách một dòng thôi, ở những câu số 5, 6 và 7 Trương Thị Bách Mỵ lại cho thấy khả năng sử dụng động từ một cách nhuần nhuyễn khi Mỵ viết:

“thấy mỗi chiều chim bay về chập choạng
liệng nỗi cô đơn vào cành cây lá rũ
đậu ngày vào đêm quờ quạng nhớ quên 

Tiếng Việt thuộc nhóm chữ đơn-âm (Monosyllabic), (không phải đa âm Polysyllabic), nên để bù đắp cho khiếm khuyết này, chúng ta thấy ngôn ngữ của chúng ta, từ tĩnh tự, động tự tới danh từ… thường có nhiều chữ kép. Như “buồn bã, xa vắng, đìu hiu, đan lát, hâm hâm, khùng điên”... hoặc lập lại chính nó như “buồn buồn, xa xa, hiu hiu” v.v...

Ở câu thơ thứ năm, khi Trương Bách Mỵ dùng động từ “bay” (dành cho chim) khiến ta liên tưởng tới “liệng”. Vì thế, khi bước qua câu thứ 6, chữ “liệng” đã hiện ra như một tương quan máu huyết. Và, chữ “liệng” lại còn được dùng để hiển lộ “nỗi cô đơn vào cành lá rũ”, khiến tôi hiểu sự giàu có của câu thơ này ở hai khía cạnh:

- Con chim “chập choạng” để rơi hay “đậu” nỗi cô đơn của nó vào “cành cây lá rũ” (câu thứ 7) - - Đồng thời tôi cũng có thể hiểu chủ thể (người đi trên “đường về làng”) gửi nỗi cô đơn của mình khi đêm về, vào những cành lá rũ bên đường. (Vì thế) chủ thể (người đi trên “đường về nhà”) mới “quờ quạng” “đậu” ngày vào đêm” để dẫn tới trạng thái tinh thần bất định “nhớ quên”…

- Ở một đoạn thơ khác, trước khi bài thơ được khép lại, Trương Thị Bách Mỵ, một lần nữa lại lập lại 2 lần chữ “thì” – dẫn thời gian đi tiếp 2 mùa còn lại của một năm:

“thì đã mùa thu thì cũng mùa đông” 

 Tôi chỉ thấy tiếc cho tác giả, khi ngay sau câu thơ đẹp:

“những con đường chênh vênh chiêm bao”, lại là: 

“những con đường lao xao hiện hữu”

Ta hiểu “hiện hữu” là có mặt. Nhưng trong ngữ-cảnh của câu thơ, cũng như thổ-ngơi của toàn thể bài thơ, hai chữ “hiện hữu” theo tôi, thiếu hẳn thi tính.

Tôi không biết Trương Thị Bách Mỵ có quá vội vàng chăng(?), khi hạ bút viết 2 chữ “hiện hữu” ngay sau 2 chữ “lao xao”!!! 

Vẫn theo tôi, ngay cả khi Mỵ có thay 2 chữ “hiện hữu” bằng “có mặt” (thí dụ), thì nó vẫn “đi lạc” khá xa ngữ-cảnh của câu thơ đó!.!

Ở cương vị người đọc, tôi tự hỏi: Tôi có chờ đợi, có đòi hỏi quá nhiều nơi thơ Mỵ?

Tuy nhiên, như tất cả những gì tôi đã trình bày ở trên, tiếng thơ Trương Thị Bách Mỵ vẫn là một trong những tiếng thơ cho thấy bản lĩnh chữ, nghĩa của một người trẻ hôm nay ở Việt Nam.

Tôi rất trân trọng.

Du Tử Lê

(June 2016)

.

Trân trọng kính mời bạn-đọc-thân-hữu thưởng lãm một số thơ của tài năng trẻ, Trương Thị Bách Mỵ. 

Đường về nhà

thì đã mùa hè thì đã mùa xuân
và cứ nắng và yêu thương như thế
đêm rời làng gói theo tiếng quốc
ngày rời làng bỏ lại tiếng ve ran
thấy mỗi chiều chim bay về chập choạng
liệng nỗi cô đơn vào cành cây lá rũ
đậu ngày vào đêm quờ quạng nhớ quên
đêm bỏ làng theo sông…
dúi đôi chân vào trong lòng quê
mẹ vỗ lưng “con cò ăn đêm’’
mẹ xoa tóc “mười hai bến nước’’
giọng hát mẹ đầy như trăng mùa thu
đêm nằm nghiêng lưng ong làng quê
khuya hè gió lạnh vai áo xộc
gió dại theo mùa nước mắt lớn theo đêm
thì đã mùa thu thì cũng mùa đông
những con đường dài dẫn về ngôi nhà
con đường ngắn lại dẫn đi xa ..
làng nhớ…
những con đường chênh vênh chiêm bao
những con đường lao xao hiện hữu
có đủ bốn mùa để yêu thương và nhớ
miếng ngon đời này hạnh phúc được hi sinh!
 

Trời sáng

hót đến sáng và chết!
giọng hót bay qua những cánh đồng nõn lúa
trên mái tóc dày đen kịt
trên bờ vai vuông vức tiếng cười

đáng kể là những bông hoa nở như hẹn ước
giọng hót run lên vì mật
trăng xâu thành giấc mơ hồng 
nhẹ nhàng ngọn tre ru

hót đến mê say trong thế giới riêng mình
và chết cũng mê say như thể
lững thững đồi hoang đậu vào nhành cây tiếng hót
giọt sương nặng trĩu con đường…

giọng hát đứng núi này vang lừng núi nọ
gạo thành cơm thơm giọng càng thánh thót
ban mai quẹt tiếng cười vào bếp lửa
tiếng hót chết lâm sàng

Cám ơn nồng nàn

chìa tay cùng mưa 
khoe ngày đã trôi như thế
bàn tay muốn nói lời yêu 
những con đường chung đôi
đôi mắt thừa kế nỗi buồn
nồng nàn bưng bít riêng tư…

ngày lát dướt chân êm như sóng
ngồi với chiều cô đọng
nỗi niềm trôi theo sông
khoe với cánh đồng môi hường trong cánh gió
phập phồng trăng còn non tuổi nhớ
cơn mưa giữa chừng mưa dở
nồng nàn bưng bít riêng tư

khoe với giấc mơ yêu thương vô bờ
cánh hoa rải xuống con đường êm như nhung
mưa đừng mưa lên!
nắng đừng nắng xuống!
nồng nàn bưng bít riêng tư...

Gửi buổi chiều này cho mẹ

nắng treo chùm khế ngọt trên cao
mùa hè ngược đường làm con nhối mắt
không thể quay lưng trước những điều vụn vặt
bờ xanh lao đao ý nghĩ riêng mình
gửi nhớ thương cho mẹ trên con đường mây chợt thấp cao
ngày ngắn dài như bao ngày xưa cũ
nỗi nhớ tần ngần
con gửi một nét môi
mùa xuân không biết con nghĩ gì thì thôi!

thích mưa giữa ngày nắng ấm
sợ mưa giữa ngày trôi chậm
nhập nhằng 
ngoảnh mặt lá rơi
chùm khế treo trên cao là chùm khế ngọt nhất
cả con đường ngoái lại
nắng vẫn trong xanh
lá xếp màu vương vãi
mùa xuân không biết con nghĩ gì thì thôi

gửi buổi chiều này cho mẹ
dong khơi
hạnh phúc là khi con đã đi một khoảng xa
vẫn còn những giấc mơ gối tóc
con đường xanh mầm yêu thương
mùa xuân không hiểu con nghĩ gì thì thôi!

Thu Bồn-anh và em
chẳng còn bờ dâu níu mắt
nắng chạy ngược vào anh
bắp phơi cờ dưới nắng hao hanh
em neo mình- một chuyến đò dọc
khi nỗi nhớ dòng sông lẫn bóng em
con đò ngang mắc cạn 
anh xắn ngày lên hôn vào con sóng
thơm trăng hiền dịu đôi bờ
khi bình yên lẫn ánh mắt em
em khỏa đôi chân thanh xuân vào mặt nước
tiếng cười rười rượi
con sông ngày hợp lưu…
Thu Bồn trẻ măng hành trình anh và em khúc khuỷu
đêm
nỗi nhớ chan vào nỗi nhớ
chiêm bao chạm mặt 
chiêm bao
đứng giữa đôi bờ xanh chảy
lẫn vào sông Thu nhớ thương

Trương Thị Bách Mỵ