Tôn Nữ Thu Dung, một tài năng, hai dòng chảy.

dutule.com (ngày 12 tháng 2-2016): Cho tới khi T. đưa tôi thi phẩm “Nhật Ký” và tập truyện “Hướng Dương Dấu Mặt” của Tôn Nữ Thu Dung, do Tương Tri xuất bản, tôi không hề có một ý niệm gì, về tác giả này.

Vậy mà, khi tạm ngừng công việc, mở bất định một vài trang văn xuôi của Tôn Nữ Thu Dung, tôi đã bị mạch văn của Thu Dung, cuốn trôi theo cuộn xiết dòng chảy chữ, nghĩa tự nhiên, dễ dàng - - Với những lớp phù sa mầu mỡ thông minh, dí dỏm, lí-lắt-trẻ-thơ (qua những mẩu đối thoại) - - Xen lẫn với những chiêm nghiệm tâm lý, nhân sinh của một người già, thu mình, ngắm, nhìn năm, tháng đời thường ẩn mật đi qua…

Tôi đọc một mạch và, không thể phân biệt được truyện nào trong “Hướng Dương Dấu Mặt” là hồi ức hay tự sự kể? Truyện nào hư cấu?

Để người đọc khuấy quên mình đang đọc truyện (sản phẩm của tưởng tượng) mà, chỉ thấy đó là những trang hồi ký của một người chân thành thuật lại những mảnh buồn / vui đời mình... là điều không nhiều lắm, số nhà văn đạt được đỉnh cao chuyện kể, như vậy.

Đọc xong tập truyện dày 200 trang, trước khi khép lại, tôi mới thấy nơi những trang đầu sách, có “Lời Mở” của nhà văn Trương Vũ.

Trong bài giới thiệu ngắn mình, họ Trương khắc-họa cùng lúc hai chân dung người học trò cũ của ông. Chân dung đời thường và, chân dung văn chương Tôn Nữ Thu Dung. Bằng giọng văn từ tốn, ôn tồn, nhưng đằm thắm, ông viết:

“… Tôn Nữ Thu Dung là một trong những học trò trẻ nhất của tôi ở Việt Nam, đúng ra là một học trò bé bỏng nhất, em vào đại học năm cuối cùng tôi dạy và làm việc ở đó. Bốn mươi năm đã trôi qua, có nhiều lần gặp lại, tuổi tác tiếp tục tăng lên, tuy nhiên mỗi lần nghĩ đến Thu Dung, hình ảnh tôi nhớ đến luôn là hình ảnh một cô học trò bé bỏng năm nào. Bé bỏng không phải chỉ vì dáng dấp nhỏ bé, xinh xắn, đầy nhiệt huyết khi xông xáo vào những sinh hoạt của trường học. Chính cái cách biểu lộ đam mê rất hồn nhiên về văn học, nghệ thuật của Thu Dung tạo cho tôi ấn tượng đó. Sau này, đọc những bài vở của Thu Dung, theo dõi những công trình, những sinh hoạt của em về văn học và cả xã hội, tôi thấy gợi lại nhiều hình ảnh đã nằm yên đâu đó trong ký ức về một khoảng đời rất đẹp tôi sống trên quê hương (…)

“… Bây giờ, đọc lại những sáng tác của Thu Dung, tôi thấy hài hòa với mình và với tác giả hơn, thấy nó gần gũi với đời sống hơn, đặc biệt khi chứng kiến nhiều cái điên loạn đang xẩy ra trong thế kỷ này, những điên loạn phát sinh từ sự coi thường cái sống của người khác. Dầu sao, về chuyện văn chương, tôi đã từng viết ra trong một tiểu luận cách đây 20 năm: ‘…khi nghĩ tới văn học nghệ thuật, chúng ta buộc phải nghĩ đến những giá trị lớn, những mức đến xa và không nên tự hài lòng với một so sánh nào đó.’ Tôi tin Tôn Nữ Thu Dung cũng nghĩ như vậy.

“Cần nói thêm, trên hành trình văn học của mình, Thu Dung có một bạn đường rất tốt: ‘Một trẻ thơ trong người lớn’.

“Rất thánh thiện và hồn nhiên đến với cuộc đời”.

.

Tôi không biết có phải vì lời giới thiệu đằm thắm, sâu xa đáng trân trọng của nhà văn Trương Vũ về tác giả “Hướng Dương Dấu Mặt”, khiến tôi quên bẵng công việc còn dở dang của mình, để bước ngay vào “Nhật Ký” cõi-giới thi ca, một đường bay văn chương khác của Tôn Nữ Thu Dung?

Lần này, khác hơn “Hướng Dương Dấu Mặt”, tôi lần dở từng trang “Nhật Ký”, bắt đầu từ phần trình bày, những trang trắng, tới trang 7, có bài thơ thứ nhất, tựa đề “Bài Tặng Một Người”… Hình như tôi có ý muốn được đọc thêm những “Lời Mở” của Trương Vũ, vào cõi giới thi ca của tác giả đặc biệt này (?)

Tôi không gặp thêm một dòng chữ nào của họ Trương!!! Nhưng tôi lại được bội thu những dòng thơ thông minh, lí-lắt-trẻ-thơ của Thu Dung. Nhất là những liên tưởng, ẩn dụ rất mới. Nao-nao-đẹp-khác của Thu Dung trong “Nhật Ký”.

Như:

“Chiếc lá vừa rơi… nghiêng… chao
Tôi cũng muốn cho phép mình
Nghiêng… chao… như thế
Nhưng cuộc sống đã trót mang hình giọt lệ
Thì thôi …”

(Nhật ký, tr. 8)

Hoặc:

“Thả xuống nụ cười đêm
Hồn người long lanh mãi
Trong vô vọng kiếm tìm
Giữa một dòng lệ chảy”

(Nhật ký, tr. 10)

Hoặc:

“Có phải từ trăm năm
Lạc nhau rồi mấy kiếp
Vóc hạc gầy đăm đăm
Mở hoài đôi mắt chết”

(Nhật ký, tr. 16)

Hoặc:

“Có ngày… ‘rõ mặt’ đôi ta
Trời xanh mây trắng sẽ là của nhau
Đừng chờ… chưa chắc ngàn sau
Hãy chờ… có thể… Ngàn sau… sẽ là…”

(Nhật ký, tr. 60)

Hoặc:

“Như tiếng hát của một ngày xa khuất
Giữa trái tim… tình rỗng, phải không người
Xin thứ lỗi
nếu tình tôi không thật
Ảo vọng buồn – lơ đãng – hãy quên thôi!!!”

(Nhật ký, tr. 87)

Hoặc:

“Chém xuống dòng sông trăm nhát kiếm
Nước vỡ… như lòng ta trưa nay…”

(Nhật ký, tr. 101

Hoặc nữa:

“Ta vẫn hỏi trong từng hơi thở cuối
Đôi mắt nào tiễn biệt… mưa bay ngang…”

(Nhật ký, tr. 111)

.

Với tôi, nếu truyện ngắn của Tôn Nữ Thu Dung “… là mơ ước thầm kín của nhiều nhà văn” thì, tôi cũng trộm nghĩ, sẽ có không ít những nhà thơ trẻ hôm nay, tưởng tới ngày là chủ nhân của những câu thơ “nao-nao-đẹp-khác” như thơ Tôn Nữ Thu Dung, vậy. (*)

Du Tử Lê,

(Garden Grove, Feb. 2016)

_________
(*) Muốn đọc hay biết thêm về Tôn Nữ Thu Dung, xin vào trang nhà tuongtri.com