Trò chuyện với nhà văn Văn Quang (Kỳ chót)

Khuyết danh

Thưa ông, có người nói rằng, viết văn cũng như bất cứ một ngành nghề nào khác, kinh nghiệm là cái giúp ích rất nhiều nếu không muốn nói là rất đáng kể trong sự nghiệp của những người theo đuổi ngành nghề ấy. Vậy phần cá nhân ông thì ông có thấy sự hữu dụng của kinh nghiệm không? Nếu có thì kinh nghiệm đã giúp ông một cách cụ thể như thế nào?


Nhà văn Văn Quang trả lời:

Thưa ông,đúng vậy kinh nghiệm bao giờ và ở đâu cũng đáng quý. Cụ thể nhất là trong cuộc sống của tôi đã trải qua rất nhiều thăng trầm và nhiều cung bậc trong đời sống tình cảm. Tôi xin kể ngay một kinh nghiệm thuộc phạm vi công việc và cũng là nghề nghiệp. Năm 1956, khi tôi làm trưởng ban biên tập báo Quân Đội (sau đổi tên là báo Chiến Sĩ Cộng Hòa), tôi đã viết một bài phê bình tập thơ của một tác giả được Phòng Tâm Lý Chiến quân khu xuất bản. Tôi cho rằng Phòng TLC quân khu đã lãng phí ngân sách, xuất bản một tập thơ quá tầm thường, nên để xuất bản cuốn sách của nhiều tác giả là quân nhân trong quân khu đó. Lời lẽ bài viết khá nặng nề, sau đó tôi bị “hạ tầng công tác”, đang làm trưởng ban báo chí thuộc Nha CTTL Bộ Quốc Phòng, xuống làm trưởng ban báo chí Bộ TTM rồi đi quân khu 3 ở Pleiku. Tôi hiều ra rằng tôi đã sai, tuổi trẻ “hăng tiết vịt” khi đả kích quá đáng và làm tổn hại đến một nhà thơ, làm mất mặt phòng TLC quân khu, ảnh hưởng đến công tác tâm lý chiến. Lẽ ra việc này nên phê bình thẳng thắn trong một cuộc họp tham mưu hơn là viết một bài báo cho tất cả quân nhân trong nước đọc. Từ kinh nghiệm ấy cho tôi bài học là phải cân nhắc thận trọng trong công việc, nhất là trong các bài viết bất kể thể loại nào.

Kinh nghiệm khác quý báu trong cuộc sống của tôi là không được ngã lòng trước mọi biến chuyển đến với mình. Bình tĩnh đón nhận nó (bình tĩnh chứ khó mà bình thản) vì không còn cách nào khác, từ đó tìm ra con đường mình phải đi tới.

Trong đời sống tình cảm, nói chung là tình yêu, tình bạn và đối với những người quanh ta thì có quá nhiều điều có thể rút ra làm kinh nghiệm sống, không thể nói hết. Tôi chỉ xin tóm tắt là nên tôn trọng mọi người và tìm cái sai của mình để sửa chữa, chứ không chỉ khoe khoang cái hay của mình để vênh váo. Xin bạn đừng cho là tôi nói chuyện đạo đức rởm ở đây. Nói có vẻ dễ, ai cũng có thể làm được, nhưng làm thì hơi khó vì cái hay của mình thường ở trước mặt, cái sai lại ở sau gáy. Người chửi mình chưa chắc đã là kẻ thù của mình, người khen mình chưa chắc đã là bạn tốt của mình. Đó cũng là kinh nghiệm sống cụ thể nhất, tôi vẫn làm theo cho tới ngày nay. Nhưng không biết có làm được không.

Nguoigoigio

Là một người có trên nửa thế kỷ cầm bút, đồng thời ông cũng trải qua quá nhiều gian truân từ đời sống thường tới đời sống của một nhà văn, tôi xin ông nếu được giải thích cho tôi biết bằng vào kinh nghiệm của bản thân ông là: Tại sao có lúc người nhà văn đó viết được, viết tốt (còn gọi là “lên tay”). Ngược lại có lúc viết không được tốt, hay còn gọi là “xuống tay”? Thưa ông, có thể câu hỏi của tôi không được rõ lắm, nhưng tôi tin ông hiểu điều tôi muốn hỏi. Xin cảm ơn ông trước.
 

Nhà văn Văn Quang trả lời:

Thưa bạn, tôi hiểu câu hỏi của bạn, một câu hỏi rất hay. Với kinh nghiệm của tôi xuyên qua những tác phẩm ở mọi thể loại, tôi thấy người viết “lên tay” hay “xuống tay” là chuyện rất thường gặp trong hàng loạt tác phẩm của người viết văn. Không thể nói truyện nào của tôi cũng hay hoặc ngược lại, chẳng ai muốn nhận xét truyện nào của tôi cũng dở. Tôi vẫn thường hy vọng truyện sắp viết sẽ hay hơn truyện đã viết. Nhưng thật ra có những truyện viết xong mới biết là nó hay hoặc dở.

Theo tôi, khi viết “lên tay”, trước hết là phải tin vào đề tài mình chọn là đúng, hiểu biết sâu sắc về những tình tiết sẽ diễn tả. Thật sự tự tin, thích thú và đam mê với đề tài đó.

Người viết “xuống tay” thường là khi bí đề tài hoặc không thích thú lắm với đề tài đó hoặc phải “cung cấp” thường xuyên bài vở cho các báo nên cứ “tạm” chọn đề tài viết cho xong. Tôi chưa nói tới hoàn cảnh khách quan chi phối như chuyện gia đình, chuyện bệnh tật, chán chường vì “cuộc đời bất công”... Đôi khi vì tuổi tác, vì sức khỏe, vì môi trường sống nhạt nhẽo nhàm chán cũng khó mà viết “lên tay” được. Tuy nhiên cũng không loại trừ có những vị càng nhiều tuổi viết càng hay, “gừng càng già càng cay” là thế, phải không bạn?