Trò chuyện với nhà văn Trần Vũ (Kỳ 1)

1 - Nguyễn Cung : Thành công có làm ông kiêu căng? 

* Nhà văn Trần Vũ trả lời:

Chào anh Nguyễn Cung. Câu hỏi của anh Cung tự nhiên làm tôi nghĩ đến những thăng trầm đã trải qua. Đã lâu không ai nhắc với tôi chữ « kiêu » này nữa, chúng dường như chìm vào tăm tích hoặc bị cuốn trôi nơi nào từ khi tôi vượt biên. Kiếp thuyền nhân đã không cho tôi nhiều dịp tìm lại chất này trong người mình. Có thể vì thiếu khung quốc gia, thiếu khung gia đình khá giả làm nền và kiếp tỵ nạn rồi di dân không cho phép nữa. 

Anh Cung vừa mang tôi về lại đảo Liminangcong bên Phi Luật Tân. Tôi đi xin ăn ở đây, trên đảo này suốt một tháng liền. Anh Cung làm tôi nhìn thấy lại cảnh mình gõ cửa từng nhà dân Phi và miệng kêu « chắp chắp » là « ăn cơm », như cách những thuyền nhân chung tàu bày tôi xin cơm. Thường, dân Phi đóng sầm cửa vì tỵ nạn Việt Nam xin quá nhiều làm phiền họ. Đôi khi họ quát tháo, tuy không hiểu thổ ngữ nhưng tôi vẫn hiểu là mình bị chửi. Một đôi lần bị tạt nước… Những ngày này, tôi khám phá « nhân loại » lần đầu tiên. Nhân loại là lính Phi vừa hôm qua còn là đồng minh của Việt Nam Cộng hòa, hôm nay bắt thuyền nhân chào cờ Phi, hát quốc ca Phi rồi mới ban cho một miếng bánh. Sự kiêu căng trong tôi, nếu có, bị đấm nặng những ngày này khi tôi ý thức đánh đổi danh dự lấy một mẩu bánh. Sang Pháp, là những quả đấm khác.

Năm 1980 tôi sống trong một cô nhi viện miền Bắc Pháp, giữa đồng không mông quạnh và vài mươi nóc gia của nông dân. Cuối tuần nhà bếp nghỉ nấu ăn vì bố mẹ nuôi đến nhận trẻ mồ côi đem về, đầu tuần sau sẽ đem chúng trở lại. Tôi đã lớn, nên không ai nhận. Cứ đến chiều thứ sáu là quản đốc nói tôi chịu khó đến dùng bữa với các gia đình trong làng, rồi sang thứ hai căng-tin sẽ mở lại. Tôi đến hết nhà này sang nhà khác, khi đã ăn đủ 50 nóc gia thì lại giáp vòng. Giấc chiều tôi canh giờ họ đi về rồi gõ cửa xin một phần ăn. Dân Pháp lịch sự tiếp đãi, nhưng trong thâm tâm tôi biết: tôi lại sống kiếp ăn xin, ăn mày, tha phương cầu thực mà người Việt Nam rất khinh. Kiêu căng của một con người tan mất một khi nhận thức vị trí của mình.

Nếu anh Cung ngụ ý là sự thành công trên văn đàn làm kiêu căng, thì tất cả chúng ta đều nhìn thấy rõ vị trí của một người viết: ngồi trên một chiếc ghế đẩu chông chênh, kết bằng giấy in đầy bấp bênh và phù phiếm. Càng phù du khi chiếc ghế này kê tạm vài ngày trên một trang web rồi tan vội theo mây.

* Câu hỏi xin gửi về dutule@dutule.com