Nhà văn họa sĩ Võ Đình sinh năm Quí Dậu,
1933, tại huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên. Những năm
50 ông du học ở Lyon và Paris. Năm 1961, triển
lãm lần đầu ở New York City; Từ đó hơn 40
triển lãm cá nhân và vô số triển
lãm tập thể ở Âu Châu, Á châu, Gia Nã Đại, và Hoa Kỳ. Họa
sĩ Võ Đình qua đời tại nhà, West Palm Beach, ngày 31 tháng
5, 2009.
Thân như chớp sáng, có rồi không, câu thơ anh dịch của Vạn Hạnh trong Hương Thiền tự nhiên trở lại trong hồn tôi, chiều nay. Chiều mùa xuân Virginia bỗng trở lạnh, mưa lâm râm, có anh chắc anh sẽ nói… buồn thúi ruột. Làm sao quên được giọng ngâm thơ trầm ấm, đặc Huế của anh, nhất là sau khi có bữa ăn gọi là đạm bạc mà anh thích, rau dền đỏ chấm nước tôm kho
đánh, cá bống thệ kho khô… đuôi ngó lui. Như khi đi xa nửa vòng trái đất về, mệ (thân mẫu anh) hỏi ưng ăn chi, anh chỉ thèm… ăn canh mít non có bỏ lá sân lá lốt.
Kỷ niệm đầu tiên với anh là Tết Giáp Dần, 1974 anh về nước sau trên hai mươi năm xa cách. Ôn
(thân sinh anh) đưa anh ra thăm chúng tôi ở ngôi nhà phía sau trường Cao đẳng Mỹ Thuật Huế, tôi đang dạy ở đó, và vì nhà tôi dạy cùng trường Nữ trung học Thành Nội với chị Võ thị Nga, em gái anh… Sau đó nhân mấy ngày Tết tôi rủ Trịnh Công Sơn cùng ghé thăm anh, uống cùng nhau ly rượu mừng xuân, tình anh em văn nghệ thân thiết nhau rất đỗi tự nhiên. Anh có kể lại trong Trời Đất: “Năm 1974, sau trên hai thập niên lưu lạc, từ Huế sang Paris, từ New York sang San Francisco, tôi lại quay về Huế. Chỉ hai hôm sau Tết Giáp Dần, hai chàng trẻ đến thăm:
Đinh Cường và Trịnh Công Sơn. ĐC hỏi tôi có đem tranh về không. Tôi nói không. ĐC đề nghị
tôi vẽ ngay một số tranh: Anh sắp có triển lãm, nếu tôi cùng trưng bày với anh càng vui. Tôi vẽ 14 bức tranh mực xạ trên giấy, đặt tên từ Huế I đến Huế XIV. Cuộc triển lãm diễn ra ở một phòng lớn của đại học Văn Khoa Huế. Sau đó chúng tôi “họp mặt” ở nhà Trịnh Công Sơn. Và lần đầu tiên tôi gặp Lê Thành Nhơn…
Đêm ở nhà Sơn, tôi thấy anh uống rượu rất chì, râu mép đen dày, mắt lim dim, hút pipe, áo khoác kaki bốn túi, đúng là Parisien, và khi rượu đã thấm… anh bỗng ngâm thuộc lòng bài Hành Phương Nam dài của Nguyễn Bính, rồi ngâm Tràng Giang của Huy Cận.
Giọng anh trầm buồn, ngân vang, đứt quảng, như muốn khóc. Khuya tôi về cùng anh qua mấy con đường âm u trong Thành Nội, anh chỉ mấy chiếc am bên hàng chè tàu nhà ai còn đốm nhang chưa tàn. Sáng hôm sau đó tôi đi mua giấy vẽ và màu nước, mực xạ đem đến, anh hứng thú vô cùng, trải ngay trên bộ ngựa gõ cạnh phòng khách… ngồi xếp bàng, vung bút. Hình ảnh chiếc am và cội mai già trước sân nhà là hình ảnh đậm nét nhất trong những bức tranh mực xạ của anh.
Chúng tôi đã có cuộc bày tranh chung đầy kỷ niệm: Triển lãm tranh mực xạ và tranh màu nước
Võ Đình – Đinh Cường tại Đại Học Văn Khoa Huế
Sau đó, theo ý kiến anh Doãn Quốc Sỹ, chúng tôi tiếp tục đem tranh vào bày tại Hội Việt Mỹ
Sài Gòn từ 29.3 đến 4.4.74. Phòng tranh đông kín người xem. Lần này anh Võ Đình được gặp lại những người bạn thân, nhất là anh Trương Bính, người bạn ở Pháp về Việt Nam sinh sống sớm nhất, tôi biết anh rất quý người bạn này, khi anh Bính mất, anh có vẽ bức tranh, chụp lại gởi cho tôi xem, một màu nâu của đất, đầy hương khói… Anh đã ở lại nhà anh chị Doãn Quốc Sỹ, đã vẽ trang trí cái tủ thờ với mầu đỏ son nồng ấm và tặng anh chị Sỹ mấy bức tranh mộc bản thật đẹp, tôi nhớ mãi hai bức: Công cha như núi thái sơn và Nghĩa mẹ như
nước trong nguồn chảy ra.
Anh thích trang trí những vật dụng trong nhà…Tôi còn giữ chiếc đèn để bàn và cái bàn gỗ thấp, hình lục giác, tự tay anh cưa gỗ, đóng lấy, trang trí những vuông màu đen đỏ, mặt dưới
anh ký tên và ghi VI. 65. anh tặng đem về làm kỷ niệm, lần anh lái xe đón tôi và cháu trai đầu lên thăm anh ở Thạch Lũng-Stonevale, Burkittsville, Tây Bắc Maryland - dừng lại dọc đường anh chỉ nhà bưu điện nhỏ ở phố quận làm nhớ bưu điện ở phố núi vắng lặng Đơn Dương làm sao và nhà thờ nhỏ lâu đời bên kia đường…. Chiếc bàn này nay là nơi hai cháu nội chúng tôi Như Thơ, Như Tranh thích nhất, mỗi lần về thăm là đòi xuống basement, ngồi vào hai chiếc gối thấp hai bên để vẽ. Chiếc bàn đã 45 năm, sau cuộc triển lãm cá nhân đầu tiên của anh tại New York năm 1961. Chao ơi, thời gian…
Về tiểu sử của anh, chỉ có chị Lai Hồng mới ghi được đầy đủ. Lai Hồng, có phải là định mệnh anh, anh nói không vẽ chim hạc, chim hồng nữa. Nhưng khi về thăm anh ở căn nhà mới xây tại West Palm Beach, Florida, lần đầu còn để nguyên những tấm ván lớn đóng các cánh cửa nhà để che bão không thấy gì. Nhưng lần thứ hai về thăm khi anh đau nặng, gõ cửa. Cửa kính chính là bức tranh chim Hồng đã trở về: Chim về tổ, không gian tranh như có tùng bách, dải mây như vệt lụa quấn qua hồn đây đó... Cho thấy cái hạnh phúc của sự sum họp, an cư, tình yêu thắm nồng nơi chốn vắng lặng này. Anh và chị Lai Hồng về ở đó cũng khá lâu rồi, căn nhà có vườn rộng, gần như có đủ thứ cây trái như bên Việt Nam. Trước ngõ vào là cây phuợng vỹ và mấy cây hoa giấy tím thơ mộng. Trong sân có nhiều loại mai, kể cả Mai Thanh Tuệ, để nhớ Thanh Tuệ, nhà xuất bản An Tiêm. Có cả hoàng lan, ngọc lan, làm nhớ Huế...
Thế mà anh anh đã bỏ đi, hay đúng hơn, đã về, đã tới... Những ngày bệnh, yếu, anh cứ luôn gọi Hồng ơi để đến dìu anh. Một năm qua mà tôi như còn nghe tiếng gọi Hồng ơi ấy vang nhẹ đâu đây. Mới biết những ngày cuối đời, nằm bệnh, cần có một tình thương bao dung, chở che, chia xẻ bao điều. Và lo toan, chăm sóc ngày, đêm. Chị Lai Hồng đã đầy nghị lực, lo toan cho anh tất cả. Chúng tôi đều thầm phục chị về sự tận tụy, hy sinh này.
Anh Võ Đình,
Viết về anh rất khó, nhất là phần chuyên môn về văn chương lẫn hội họa, bởi vì anh đã là một người sâu sắc, tinh tế, thẩm mỹ nghệ thuật cao qua rất nhiều bài viết… Sau ngày anh mất, nhiều bài viết trên mạng…và bao nhiêu người mến mộ anh, cả ở trong nước... Riêng tôi xin ghi chút kỷ niệm này.
Những cây hoa ngoài vườn nhà chúng tôi do Tuyết Nhung trồng, có những bụi hoa mẫu đơn - peonies - anh rất thích, năm nào trời vào Xuân, anh cũng hỏi lên mầm chưa, đã nở chưa. Những đóa hoa ấy nở rực cả tháng nay sau một mùa đông dài tuyết phủ. Ngồi vẽ ngoài garage, nhìn vồng hoa với nhiều cánh nở lớn, hai màu trắng mướt, hồng sậm mà anh thích, tôi lại ngậm ngùi nhớ anh… mới đó mà đã đến ngày giỗ đầu. Tuổi già hạt lệ như sương…
ĐINH CƯỜNG
Virginia 15.5.2010