Nhà văn Thảo Trường tên thật là Trần Duy Hinh, sinh 1936 tại Nam Định, nổi tiếng tại Miền Nam trước 1975, đã qua đời tại Quận Cam, California, Hoa Kỳ, ngày 26-8-2010 vì chứng ung thư gan, thọ 74 tuổi.
Trong số những truyện ngắn của Thảo Trường, viết từ trước cũng như sau ngày mất nước 1975, tôi vẫn thích nhất truyện "Những đứa trẻ đầu thai giữa hàng rào". Cốt truyện chỉ xoay quanh cuộc sống của mấy đứa bé ra đời và lớn lên trong trại tù cộng sản, mà sao gồm đủ những nét hài hước, bi ai, mỉa mai, cay đắng của cái trại tù rộng lớn hơn là cả nước Việt Nam ở bên ngoài.
Cách hành văn rất nhẹ nhàng, dễ dãi, hệt như lời kể chuyện của một khách bàng quan thuật lại những sự việc xảy diễn ở bên trong trại. Không một lời buộc tội. Không một câu lên án. Đôi lúc lại còn kèm theo cả những nụ cười hóm hỉnh. Vậy mà sự việc tự chúng đã nói lên được những gì mà tác giả muốn cho người đọc cảm nhận. Nếu không phải là nhà văn có nhận xét tinh tế, lại là người đã đi tù cải tạo lâu năm, đã sống quen với những cảnh tượng áp bức, hành hạ, tiểu nhân ti tiện của bọn cán bộ cộng sản coi tù, thì không thể nào viết được như Thảo Trường.
Tôi đặc biệt thích Thảo Trường ở một điểm khác nữa là cái nét nhân bản, hay nói nôm na là cái tình người bất diệt, lúc nào cũng thể hiện lồng lộng trong văn chương anh. Dù ở vào hoàn cảnh khó khăn trói buộc đến mấy, tình người vẫn có thể vươn lên như hạt mầm xuyên qua sỏi đá để sống còn.
Hai anh chị gặp nhau trong trại tù cải tạo, rồi ưng nhau, nhấp nháy với nhau, nhưng lại bị ngăn cách bởi một hàng rào kẽm gai giữa trại nam và trại nữ. Nhưng cái đó có nhằm nhò gì. Họ hẹn nhau vào một lúc thuận tiện, một chỗ khuất khoắn. Nàng tụt quần đứng chổng mông ở bên này, chàng lẹ làng làm công tác truyền giống từ phía bên kia sang. Thế mà mầm sống của con người vẫn nảy nở thành bào thai trong bụng nàng, và nàng đã liều mạng co người bảo vệ cái bụng chửa dưới những cú đấm cú đá dã man của tên thượng úy cai tù, nhưng nhất quyết không chịu khai ra ai là tác giả của cái bầu. Chàng hay tin bèn hiên ngang đứng ra tự nhận chính mình là thủ phạm để sẵn sàng hứng chịu những trận đòn thù của cán bộ. Dưới cây bút Thảo Trường thì chế độ nào đi nữa, dù tàn ác như Tần Thủy Hoàng hay thâm độc như cộng sản, cũng không sao tiêu diệt được tình người.
Hồi còn nhỏ, tôi theo học 4 năm trung học đệ nhất cấp ở trường Nguyễn Khuyến, Nam Định cùng với Trần Duy Hinh - người mà sau này là nhà văn Thảo Trường - và một lũ bạn thân khác nữa như Trần Huy Bích, Nguyễn Mạnh Hùng, v.v., cùng chia sẻ với nhau những thú vui của tuổi học trò như đạp xe đi lội sông, tắm hồ, đi xem xinê rồi ăn kem que, ăn sấu dầm, táo dầm ở vườn hoa trước cửa nhà thờ lớn.
Rồi thời thế biến đổi, đất nước bị chia đôi, bọn nhóc chúng tôi đứa thì theo gia đình chạy được vô Nam, đứa bị kẹt lại ở ngoài Bắc (như Trần Khuê, khuôn mặt đấu tranh cho dân chủ nổi bật tại VN hiện giờ). Vào đến Saigon, tôi không còn liên lạc mật thiết được với Trần Duy Hinh như trước nữa, phần chính là vì mỗi đứa học một trường khác nhau nên ít có dịp gặp.
Tôi may mắn xin được học bổng sang Mỹ du học vào năm 1961 rồi làm nghề truyền thông, hằng ngày phát thanh tin tức từ hải ngoại về cho đồng bào trong nước. Trần Duy Hinh thì trở thành nhà văn nổi tiếng với bút hiệu Thảo Trường qua 15 tác phẩm in thành sách gồm cả truyện ngắn lẫn truyện dài.
Ở bên Mỹ, tôi vẫn có sách vở báo chí đủ loại từ Việt Nam gửi qua đều đặn nên đã rất thích thú khi đọc Thảo Trường và thấy rằng người bạn nhỏ năm xưa của mình có lối bút pháp thật độc đáo, hấp dẫn người đọc từ đầu đến cuối. Ít lâu sau, tôi lại được biết chàng đã khoác áo chiến binh, sống cuộc đời hào hùng của một sĩ quan quân đội VNCH cho đến ngày 30 Tháng Tư khi Việt Cộng vào chiếm Saigon thì ngay chiều hôm ấy chàng đã bị chúng bắt bỏ tù sớm hơn ai hết. Từ đó tôi bặt tin chàng luôn.
Cho mãi đến mấy năm trước đây tôi mới được gặp lại Thảo Trường trong một buổi họp mặt của khoảng bốn năm chục cựu học sinh trường Nguyễn Khuyến từ khắp nơi quy tụ lại, do Trần Huy Bích và mấy anh em khác nữa đã gắng công tổ chức ở Quận Cam. Cuộc hội ngộ hàn huyên thật là cảm động. Lũ đầu xanh tuổi trẻ mới ngày nào còn cưỡi xe đạp đi rong chơi với nhau ở thành phố Nam Định nay đều đã trở thành bô lão. Tôi chợt nhớ đến mấy câu thơ của Nguyễn Du khi ông quay về Thăng Long sau những năm dài ly loạn, gặp lại đám bạn bè xưa cũ cả trai lẫn gái, thì mới thấy là: "Gái đẹp quen xưa đều ẵm trẻ, Bạn chơi ngày trước đã thành ông." (Tương thức mỹ nhân giai bão tử, Đồng du hiệp thiếu tẫn thành ông).
Sau bữa tiệc vui đoàn tụ có đông đủ anh em, tôi kéo Thảo Trường ra một góc để nói chuyện riêng. Anh bảo:
Hồi ở Việt Nam, tớ vẫn nghe tiếng cậu nói trên đài VOA đấy chứ. Ngay cả trong những năm đi tù cải tạo, thỉnh thoảng tớ vẫn còn được nghe cậu khi có mấy đứa bạn tù góp tiền thuê cái radio của thằng quản giáo.
Bọn Việt cộng thù ghét gì cậu mà chúng bắt cậu ở tù đến 17, 18 năm" Mười bẩy năm tù thì hết cả tuổi thanh xuân của cuộc đời rồi còn gì nữa"
- Chẳng phải chúng ghét riêng gì tớ đâu, mà cả đám văn nghệ sĩ miền Nam đều bị chúng đặc biệt chiếu cố, nhất là những ai viết văn chống cộng sâu sắc khiến chúng tức điên người lên như Doãn Quốc Sỹ chẳng hạn. Nhưng mà thôi, chuyện đó qua rồi. Uống ly rượu vang mừng gặp lại bạn bè đi cậu.
Ở lớp tuổi đã bước qua ngưỡng cửa "cổ lai hy" như chúng tôi, mà còn được gặp lại nhau để cùng nhắp ly rượu vang thì quả thật đáng mừng. Tôi vẫn tưởng mỗi khi sang chơi bên Quận Cam là sẽ còn được dịp ngồi tán dóc với Thảo Trường về những tác phẩm văn chương cũ mới của anh.
Nhưng một hôm tin buồn đột ngột đến, tôi chỉ còn biết thắp nén hương lòng, tìm đọc lại những truyện dài truyện ngắn của Thảo Trường để tưởng niệm người bạn tài hoa từng học chung với mình ở Nguyễn Khuyến năm xưa.
Lê Văn
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D142992493.-%3B)