Nhớ đến Thanh Tâm Tuyền - là nhớ đến một người chủ lực của Sáng Tạo. Một nhà thơ đi trước thời đại của mình. Ông dựng lên thời đại thơ của ông.
Nhớ đến Thanh Tâm Tuyền, là nhớ đến Ba Tê. Những ngày đi tù về, ông ghé nhà hầu như mỗi ngày. Đôi lúc chỉ thấy ông lặng im với ly cà phê đen. Có lúc được nghe ông cao hứng đọc thơ. Giọng Hà Nội gốc. Mái tóc dày, rẽ ngôi giữa. Những ngón tay thuôn dài cầm điếu thuốc rất thi sĩ.
Nhớ đến bác Tâm, là nhớ ngày ông qua bàn tính chuyện vượt biên cho người con trai, mà tôi có chuyến đi chung không thành. Rồi sau đó...
Bác Tâm nói, bác sẽ nói chuyện thơ thêm, khi có dịp. Đó là năm 2003. Bác 3T mất năm 2006. Ngày 22 tháng 3. Có lần Bác nói: Đời Bác gắn liền với con số 3 nhiều lắm. Ngày sinh: 13 tháng 3 năm 1936. Mất cũng vào tháng 3. Bác là Ba Tê mà.
Đêm qua tôi đọc lại Bếp Lửa. Cuốn tiểu thuyết ông viết xong tại Thủ Dầu Một năm 1956, lúc mới 20 tuổi. Kết thúc cuốn tiểu thuyết này là bức thư ngắn của nhân vật tên Tâm, cũng là tên thật của TTT. Dzư Văn Tâm:
"...
Thanh,
Không ngờ Thanh còn nhớ đến anh.
Anh cảm động khi đọc thư. Anh tưởng nơi quê hương không còn ai nhớ đến anh nữa. Đôi lúc anh vẫn ân hận rằng không buộc với xứ sở một dây liên lạc nào ngoài anh ra. Người ta gặp nhau ngoài phố rồi quên nhau ngay, thì ở quê hương hay một phương trời nào khác gì nhau.
Một hôm tình cờ anh nghe đài phát thanh nhà và được gặp giọng hát Thanh.
Vẫn giọng ấy? Trở Về Mái Nhà Xưa. Anh định viết cho Thanh nhưng anh nghĩ biết đâu Thanh đã chẳng quên anh rồi như mọi người. Được thư Thanh anh phải cám ơn Thanh nhiều.
Thanh lại sống một mình. Nga đã lấy chồng. Chắc Nga đã thôi viết văn rồi nhỉ? Bên này anh cũng có người bạn gái là văn sĩ nổi danh. Thanh hát lại là phải, anh đã chẳng nói thế hay sao? Vợ chồng Minh vẫn mạnh khoẻ, được mấy cháu rồi? Hãy nói với Minh lấy tên anh đặt cho một đứa con của Minh để anh được đinh ninh anh còn nhiều liên lạc với quê hương.
Chúng ta là những người sinh ra để đi một mình suốt đời. Thanh hãy can đảm nhận ra điều ấy. Đi một mình suốt đời khó nhọc đấy chứ. Không một sự gì ràng buộc ta, thật là bất hạnh.
Những buổi trời lạnh, tự sửa soạn bữa ăn lấy, anh nhớ Thanh hơn hết. Anh chỉ còn có Thanh và chắc Thanh chỉ còn có anh. Hãy cho anh sự tin tưởng khi anh có dịp trở về quê hương, anh đã có sự ràng buộc thật thà từ trước, ràng buộc, ấy là Thanh. Không phải những người cùng máu mủ với mình.
Chúng ta phải tự tạo lấy sự ràng buộc nhau để cùng nhau bám chặt quê hương nếu không chúng ta sẽ mất trong sự quên lãng.
Anh yêu quê hương vô cùng và anh yêu em vô cùng.
Tâm"
(Bếp Lửa)
Hôm nay, tôi cũng đọc lại lá thư khá dài ông gửi, năm 2002. Tôi gặp lại TTT năm 2003, lần cuối, ông ký tặng tập thơ cũ "Liên. Đêm. Mặt Trời Tìm Thấy" và một đêm nói chuyện không quên. Bác viết, chúng ta (những kẻ làm thơ), là "loại người mẫn cảm - quá mẫn cảm? - ở trong 'Cõi Người Ta', bức xức bởi 'những điều trông thấy' - hơn cả thời Nguyễn Du nữa, còn có thể bức xúc bởi cả 'những điều không thấy' mới ghê."
Bác Tâm, những điều trông thấy. những điều không thấy. đều đau...
Những chiều buồn ở đây làm nhớ thơ TTT, và nhớ bác T. hơn.
"...
đừng rơi hoàng hôn cánh rừng dầy
những ngực thương nhau
không áo
vì cỏ dại rối bời
chúng ta ôm thời gian trong suốt
chẳng phân vân
như mặt trời chuyện trò cùng lũ cỏ
như lá cây thầm ngã phủ vai trần
như tiếng tim thốt cười ngoài dĩ vãng..."
(TTT)
- đtc