NGUYỄN HẠNH NGUYÊN - Tết Ở Trong Lòng

Dù biết, mỗi năm Tết chỉ đến có một lần mà đôi khi trong một khoảnh khắc nào đó, tôi lầm tưởng rằng mình đang chạm vào không khí của mùa xuân và Tết. Như sớm mai đầu đông, bên hiên nhà, thấy trời trong trong, ửng hồng và gió se lạnh. Một chút bâng khuâng. Giá như thoảng trong gió thêm mùi khói nhang nồng đượm thì tôi sẽ nghĩ mình đang được tận hưởng cảm giác yên bình của buổi sớm đầu năm.*

Hoa Đào (Hình dutule.com)

Đã qua nhiều mùa xuân và đón nhiều cái Tết, cũng như nhiều người cảm nhận: tôi thấy không khí của Tết rõ nhất vào thời khắc chuẩn bị cho Tết. Ý nghĩ Tết sắp đến khiến tâm trạng của tôi náo nức kì lạ. Qua ngày lễ tiễn ông Công ông Táo, dù còn gần một tuần nữa mới bước sang năm mới nhưng dường như ai cũng bận rộn hối hả. Nhớ lại năm đầu tiên của đại học, qua ngày hai ba tháng chạp mà tôi vẫn chưa được về nhà. Khoa tôi thi học kì muộn nhất, đến tận ngày hai mươi sáu mới kết thúc. Kí túc xá dần thưa người vì sinh viên về hết. Tối nào ngồi ôn bài cũng nghe vang vẳng tiếng nhạc của ca khúc “Happy new year”, nghe lòng bồn chồn nôn nao, chẳng học được chữ nào. Rồi tủi thân và òa khóc. Đó là lần đầu tiên tôi cảm thấy nhớ nhà kinh khủng và hiểu rằng tại sao những người đi xa, dù có bận thế nào thì đến ngày Tết cũng cố gắng về quê sum họp với gia đình. Hai chữ “sum họp”, được cất lên vào lúc này nghe sao mà thấm thía đến vậy.

Không biết từ lúc nào, tôi nảy sinh tâm lý để dành tới Tết. Dự định mua sắm gì, dù muốn lắm nhưng rồi lại tự dặn mình: thôi để đến Tết đi. Có lẽ bởi ngày trước, gia đình nghèo khó, mẹ tôi muốn làm tôi yên lòng nên thường nói như vậy. Phải chăng đó là nỗi niềm chung của người nghèo, cả năm dành dụm tiết kiệm để có thể mua sắm đôi chút cho những ngày Tết. Vậy nên, chỉ có đến Tết, tôi và những đứa trẻ trong xóm mới được diện quần áo mới xúng xính khoe nhau. Chỉ có đến Tết, tôi mới được nếm vị bùi béo, thơm ngon của chiếc bánh chưng; vị ngọt thơm của các loại bánh kẹo và mứt trái cây cùng bao nhiêu món ăn ngon khác. Chỉ có đến Tết, mới có trên tay những bao lì xì đỏ chói đồng nghĩa với những đồng tiền được dành dụm lại để sang năm mua sách vở. Vì vậy, thời của tôi không có đứa trẻ nào không mong đến Tết. Nhưng Tết mỗi năm chỉ đến một lần. Và nhớ Tết, tiếc Tết, âu cũng là lẽ thường tình. Tận khi cành đào hay chậu quất của vài nhà đã tàn được trồng xuống khoảnh đất nhỏ nơi khu vườn trước sân, tôi cùng lũ bạn vẫn còn những chiếc kẹo cất kĩ trong ngăn cặp bỏ ra mời nhau. Vị kẹo ngọt tan dần trên đầu lưỡi giúp chúng tôi níu giữ hương vị của Tết trong thoáng chốc, rồi dần tan đi. Những viên kẹo để dành rồi cuối cùng cũng hết, việc học trở lại bình thường khiến chúng tôi quên rằng Tết vừa đi qua. Bây giờ thời nghèo khó đã lùi xa, cuộc sống dần đủ đầy. Ngày càng ít người giữ thói quen cũ: để dành đến Tết. Riêng tôi, vẫn muốn để dành nhiều thứ cho Tết. Bởi lẽ tôi không thể đánh tráo cảm giác để tự dối lừa chính mình. Tết để dành, sẽ thêm phầm ý nghĩa, nếu có thể san sẻ chút gì đó với những ai còn khó khăn.*

Tôi thường tự hỏi mình: yêu nhất điều gì ở Tết? Yêu không khí rộn ràng mà tinh tươm của chiều ba mươi khi nhà cửa đã được quét dọn, trang trí dù giản đơn bằng việc làm mới lại những đồ dùng cũ và có thêm bình hoa tươi. Yêu sự lặng đọng đêm giao thừa khi cảm nhận một năm cũ sắp qua đi và năm mới đang đến rất gần qua từng vòng quay của kim đồng hồ. Giao thừa – đó cũng là thời khác mà người ta dễ quên và nhớ. Quên đi những buồn phiền, âu lo, mất mát. Nhớ về những kỉ niệm vui tươi, ấm áp. Không có nhiều chỗ cho sự nuối tiếc, được gì, mất gì – tôi tự nhắc mình. Bởi vì ngày hôm qua đã ở lại, vĩnh viễn là quá khứ không thể thay đổi. Chỉ có ngày mai với những điều còn ở phía trước. Mùa xuân và Tết, cho tôi ý niệm về sự mới mẻ và hy vọng.

Đó là điều tôi yêu nhất ở Tết nhưng điều để lại ấn tượng sâu nhất trong ký ức của tôi lại là mùi hương của Tết. Một người bạn ở phương Nam nói với tôi rằng: Tết trong nỗi nhớ của chị chính là màu hoa và mùi hương hăng hắc của những bông vạn thọ. Trò chuyện với tôi, chị bảo: hồi trước gia đình chị nghèo, ngày Tết chỉ có chậu hoa vạn thọ trang trí mà thôi. Cũng vì hoa vạn thọ rẻ lắm. Chị hơi ngạc nhiên vì Tết ở ngoài Bắc người ta không chưng hoa vạn thọ và bình thường cũng ít trồng vạn thọ. Lý do vì sao thì tôi không thật rõ. Có lẽ tại mùi hương của nó khiến người ta không ưa và hơn nữa, chậu cây vạn thọ trông chẳng có gì hấp dẫn. Cây lùn, bông tròn, nở toe toét cả. Nhắc tới vạn thọ, tôi chợt nhớ trong lần đi Hà Giang, dọc đường tôi bắt gặp rất nhiều khóm hoa. Mọi người gọi là hoa cúc dại, nhưng theo tôi nó là vạn thọ. Cây mọc trong những khe đá hay ven đường, cành khẳng khiu, lá sắt lại và hoa cũng bé. Hoa chỉ một lớp cánh, không còn tuyền màu vàng nghệ mà ngả pha sắc đỏ. Những bông hoa nở trên đá làm dịu bớt đi sự khô cằn của đá. Không biết mùa xuân đến những nhành hoa ấy còn khoe sắc dưới sương và mưa phùn. Tôi chợt hiểu vì sao có nhiều người, trong đó có người bạn của tôi thương vạn thọ. Vạn thọ chứ không phải bất cứ loài hoa sang trọng nào khác. Vì nó làm bừng dậy không khí của Tết, của kỉ niệm đầm ấm. Năm nào trong khoảng sân nhỏ của chị, cũng có những chậu vạn thọ đơm bông. Còn tôi, mùi hương của Tết khiến tôi nhớ nhất là hương của lá mùi già. Khi tôi còn là một đứa bé con, bà ngoại thường đánh thức tôi bằng chậu nước lá mùi rửa mặt vào những buổi sáng cuối đông lạnh giá. Mùi thơm của lá mùi, hơi nước nóng làm tôi tỉnh ngủ và tươi tỉnh hẳn lên. Cho đến hết Tết, bà tôi thường đun nước và tắm gội cho tôi bằng nước lá mùi già. Hương mùi thơm, lan xa. Tôi đi học về, bước gần tới cổng đã cảm thấy mùi thơm lắm. Nghe thơm và dễ chịu nữa. Mỗi khi đun một nồi nước là mùi, tôi thấy bà có vẻ trầm ngâm, có lúc mắt bà rơm rớm như khóc. Bà bảo, bà nhớ quê. Tôi tắm gội xong, mải chạy đi chơi, không kịp hỏi sao bà lại thấy nhớ quê. Rồi lớn lên, mỗi ngày tôi thêm hiểu ra. Có một sợi dây liên hệ lạ lùng giữa mùi hương và nỗi nhớ. Hương lá mùi già đã làm hiện hữu trước mắt bà tôi hình ảnh của mảnh vườn nhỏ với những khóm mùi, trổ hoa trắng hơi phớt tím cùng những quả xanh tròn bé xíu. Cho đến tận lúc mất, bà tôi không trở lại quê lần nào vì sức khỏe yếu và nhà ở quê đã bán. Ai bảo cây mùi chỉ sống được trong tiết trời lạnh giá của mùa đông xứ Bắc. Mỗi năm chỉ có một lần, cây đơm hoa, kết quả đúng lúc đông qua, xuân đến. Những bó mùi già, theo những chuyến xe chở rau quả ra phố. Rồi chúng theo những người nội trợ về nhà. Tục tắm nước lá mùi có từ bao giờ – tôi không biết nữa, nhưng tôi biết đến nó từ khi cảm nhận được cử chỉ chăm sóc yêu thương của bà ngoại tôi. Và bây giờ, mỗi khi Tết cận kề, hương lá mùi già lại khiến tôi thấy nhớ bà, thương bà. Thấy xa xôi làm sao, những ngày Tết của tuổi thơ năm nào ấm nồng trong hương lá mùi già.*

Sáng nay, tôi lật mở trang đầu tiên của cuốn lịch năm mới. Vậy là chỉ còn chừng một tháng rưỡi nữa là đến Tết âm lịch. Nhiều gia đình đã chuẩn bị đón Tết từ vài tuần nay bằng việc sửa nhà, quét sơn tường, mua sắm đồ đạc. Đường phố bắt đầu được trang hoàng với đèn màu, bảng hiệu. Những cửa hàng đầy ắp hàng hóa cho Tết. Có thêm mấy khu mới mở, bày la liệt đủ loại cây cảnh, chậu hoa. Tôi ra phố, chỉ để ngắm thôi, chứ chưa định mua gì. Với tôi, Tết vẫn còn khá xa nhưng sự rộn ràng của Tết đã được nhen lên từ những gì tôi đang thấy. Hay là Tết vốn dĩ đã có sẵn trong lòng tôi rồi, đâu phải đợi đến lúc nhìn thấy sự đổi thay của ngoại cảnh mới cảm thấy nó đang đến gần. Tết ở trong lòng, có thể là bất cứ lúc nào, khi dòng hồi ức của ta sống dậy hình ảnh một cái Tết của ngày cũ. Và Tết cũng không hẳn chỉ là trải nghiệm của bản thân mình, có thể là Tết của một ai đó ở cách ta rất xa. Thấy Tết, như thấy một phần đời sống của mình ở đó.

Hạ Long, cuối tháng 12 – 2012