VÕ CÔNG LIÊM - Trở gió

 Có một người đàn ông râu tóc bù rối, gương mặt buồn, hốc hác; ăn vận xốc xếch, đầu đội chiếc mũ nỉ bạc mầu. Gầy, cao lều khều cúi đầu đi dáng tuyệt vọng. Đôi khi dừng lại nói dăm ba điều với khách đi đường, chẳng rõ nói gì rồi lại đi. Hắn đến thôn Cốc Hạ tuần qua. Với hình dong như thế dễ cho người ta nhận định về hắn, có thể; là người thất chí hay mang chứng tâm thần, vừa đi vừa lẩm bẩm khác gì kẻ điên. Xét ra hắn cũng chẳng thân quen một ai hay bè bạn ở chốn nầy. Chỉ biết hắn mới đến, trú ở xóm Rột, nhà của một lão già cơ hàn; căn lều xiêu vẹo nằm kề cận bên dòng sông bỏ quên, vi vu với sóng gió cùng đám lau sậy ven bờ. Cảnh người và vật buồn tanh, chẳng mấy ai lui tới nơi bùn lầy nước đọng này, chỉ nghe tiếng động rì rào của đám côn trùng ven sông, đời lão cũng vin vào đó sống qua ngày. Giờ có thêm một kẻ thất chí sống chung. Họ thường đem chuyện cũ ra kể cho nhau nghe, như tiếc một thời mã thượng mà họ đã đánh rơi; cả hai sống ’khổ’ như hình phạt.Thế rồi lấy mấy câu thơ,văn xưa mà ví phận mình như thang thuốc an ủi: ’thế sự thăng trầm quân mạc vấn ’ hay mượn tích xưa, điển cố của Tàu mà ví von; cụ Nguyễn cho đó là ’bể dâu’. Nhân tình, thế sự như tờ giấy bay theo gió, vận nước đổi thay như ván cờ, mỗi ván mỗi khác: ’nhân tình tự chỉ trương trương bạc / Thế sự như kỳ cục cục tân’ lấy đó để làm chuẩn. Lão chủ nhân và gã khách lạ dựa lưng sự cớ đó mà lý luận nhân sinh. Với cái lý sự tầm thường, mất nhuệ khí, nhai nhẫm hoài cho nên thân phận của những kẻ như thế gọi là gió trở.


Qua lời rỉ tai thì hắn đi tìm con. Không hiểu tìm con trong nghĩa cử gì? Ở cái tuổi ngoài sáu mươi mà bền chí lặng lội đi tìm con là khí thế của người cha; tìm con đã chết hay tìm con thất lạc; cảnh huống nầy thường xảy ra ở thời chiến; đến nay hắn vẫn còn đi tìm con.

Bàn dân thiên hạ chỉ biết ngang đó, kể cả lão Kiện người cho hắn tá túc cũng chịu, bởi; hắn đâu có nói năng gì mà hiểu tình tiết. Cho nên cả hai sống trong cái thế bị động.Nuôi một quá khứ lẫy lừng để tự hào, để vinh hoa, nuối ảo vọng mà giờ chẳng ra thể thống gì. Khốn!

Bước ra khỏi cửa cơ quan điều tra nạn nhân biến cố, hắn đụng phải một người đàn bà tuổi chừng hơn năm muơi, tóc điểm một vài ’hạt sương’ long lanh trong đám cỏ già đen nháy. Song le; nhan sắc thiếu phụ chưa hẳn tàn úa theo thời gian, còn sồn sả, mắt sáng, cái nhụy hoa đó chưa chịu héo theo mùa thu và có cái nhìn bén nhạy của người từng trải. Hắn nghĩ bà ta đến đây chắc cùng hoàn cảnh như mình, gương mặt cả hai không tươi, bởi; những gì trước thời chiến coi như không tồn tại để giải quyết. Hình như giữa cửa quan và cửa dân thường bất đồng, ít khi có một biểu quyết đồng tình, với quân dân cán chính thời nào cũng thế đều chứa một cửa quyền trong người. Cho nên ra khỏi cửa quan thường thốt lên một tiếng chưởi bất mãn. Nhưng; người đàn ông và người đàn bà nầy vẫn nuôi hy vọng sẽ tìm gặp đứa con thân yêu của mình; một xa vắng sau thời chiến, một vừa thất lạc tuần qua.

Cuối hạ đất còn khô, những hàng cây bên đường đứng gió, cảnh trời như muốn khóc, bóng chiều xuống nhanh, hắn lầm lủi đi về hướng xóm Rột, muốn bước nhanh, nhưng cơ thể rã rời thành ra đi đứng lúc nào cũng giữ thế ung dung. Giữa lúc nầy hắn thèm có một chén cơm cháy ở lều lão Kiện và được hớp một bát nước lá nguội, thời cũng đủ thấy tâm hồn và thể xác thanh thản sống dậy; thế nhưng khoảng đường về lều cũng còn quá xa cho hắn.

Đi nhưng vẫn nghĩ về người đàn bà xồn xồn ngồi kế bên hôm nay ở cửa quan, ném nụ cười thân tình đến hắn, khoát vào đầu chiếc khăn lụa vàng mỏng trông dịu dàng, hiền thục hơn; những hạng người như thế không nhầm đó là thiếu phụ góa bụa. Hắn nghĩ. Nhưng; liệu có đúng như hắn nghĩ không? Đàn ông ở tuổi nào cũng thế mỗi khi thấy bóng hồng thường hay lung lạc tâm tư, dẫu có phủ lớp áo nâu sòng hay áo thụng đen đều nhoẻn nụ cười thầm kín, đàn bà thì lại khác thoáng qua nhưng nằm im trong ngăn kéo. Hình như cả hai bọn họ có cái nhìn ’giao lưu’ tiết ra từ tế bào da mặt. Thế nhưng chưa một ai gọi tên nhau cho đở nhớ; có một nhà thơ siêu thực đã thốt trong câu thơ ái tình: ’ôm em trong tay mà nhớ em ngày sắp tới’.Rõ thực! không có tính gợi hình của cái thứ văn chương thời hậu chiến. Chắc trong người họ có ý thơ. Cái dậy sóng trong lòng lắm khi làm cho người ta sung sướng, thậm chí quên đi sự đau thương dẫu nó chỉ thoáng qua mới ngày hôm nay, nhưng ít nhiều có một thi vị của cuộc đời; ông Tạo đổ vào người cái vui buồn lẫn lộn mà trong cái cảm giác đó làm cho con người trở nên phóng túng. Bên cạnh đấu tranh lại xen vào một cái hồ hởi là thế...

Bỗng trời trở gió, những lá cây mù u già vịn vào gió rơi theo, chạm đất , tiếng khô của lá nghe rất nhẹ, rơi ào ạt như tiếp cứu, dội lên thứ âm thanh loạt soạt của thu vàng làm gợi lại cảnh quê nhà của một sớm đầu xuân đi lễ chùa, hái lộc cùng vợ hiền, xin được một lá xâm tốt, tháng sau vợ chồng mừng có tin con đầu lòng... Hắn hoàng hồn bừng dậy và lặng bước.

Thất vọng; bỏ xóm Rột, bỏ lão Kiện đi xa hơn để tìm con. Nhưng chắc chắn có một điều hắn không bỏ được: hôm đi thiếu phụ quàng khăn lụa đưa tiễn, có nhét vào tay hắn mấy tờ bạc mới với lời dặn dò âu yếm, đợi ngày trở về... Hắn gật đầu vừa đi vừa ngoảnh cổ nhìn lui.

Một công hai việc; hắn hứa lòng đến rừng Đuốc ghé nhà Tư Sanh, cựu thiếu tá chế độ cũ, một thời hét ra lửa trên chiến điạ. Sanh ra đi sau mười hai năm xa gia đình, giờ trở về vật đổi sao dời, Sanh không còn nhận ra mình ở giữa cõi đời này. Hắn và Sanh cùng trang lứa, cùng cảnh ngộ với cái tuổi lục thập nói năng phải chỉnh. Vì vậy còn thấy nhau là hạnh phúc.’Tình thư một bức phong còn kín / Gió nơi đâu gượng mở xem’ Cụ Ức Trai nói không ngoa! Để rồi cả hai tự thán đời mình như an phận:’Biết đem tâm sự ngỏ cùng ai hay.../ Mà đem non nước làm rày chiêm bao’. Hắn đến nơi giữa lúc Tư Sanh đang chấm mực lướt bức thủy mạc.

Những năm trước sống lưu đày ở vùng sơn cước, bốn mùa đều đi nhặt củi khô, cùi trên vai xuống núi, dừng chân thở đói, nghe vọng tiếng chuông chùa từ xa đổ về; lòng Sanh trở nên hướng thiện. Xa gia đình; bốn bề là rừng rậm chỉ thả hồn vào cõi không để linh hồn có nơi nương tựa. Ông trời thường chơi luật bù trừ: hồng nhan bạc mệnh, bỉ sắc tư phong, thiên tài mệnh yểu, mấy thứ đó thường nằm trong duyên nghiệp của phận làm người. Ngày trở về Tư Sanh sạch sành sanh. Không lâu xuống tóc, ăn lợt, nghiên cứu Phật học rồi bỏ ’cơ ngơi’ ra đi lần nữa. Đem tâm ra nghiền ngẫm những kinh điển của Trần Nhân Tông, đệ nhất tổ Thiền phái Trúc Lâm. Dốc hết thân tâm vào bộ kinh ’Thiền Lâm Thiết Chủng Ngữ Lục’ làm kinh gối đầu. Bởi; cứ nhìn Nhân Tông văn võ toàn tài, thần tượng coi mình cũng văn võ toàn tài, chối từ tất cả vọng niệm để phát tâm tam qui vào cửa Phật. Nói là sống xa trần tục nhưng hồn Tư Sanh thường hay ’hướng về’, cố diệt cái ngã mạn đó nên lấy họa để trị căn bệnh trầm thống; vốn đã thành vết sẹo muôn đời trong người của viên sĩ quan thời trước.Tuy nhiên; hoàn cảnh xã hội, hoàn cảnh con người không thể trở lui ngàn năm trước để thánh hóa đời mình: Trần Nhân Tông đại sĩ, thông suốt nội, ngoại kinh điển, một con người nhân từ, hy sinh tất cả để cứu nước, cứu dân. Ngồi ngôi vua 14 năm lãnh đạo toàn thiện với trí năng, hai lần đánh thắng giặc Nguyên Mông. Sau đó ngài rũ bỏ tất cả đi tu ở Yên Tử và sáng lập Thiền phái. Một con người vĩ đại!Tư Sanh tu thân để nhận tội là qúy hóa và học gương đại nghĩa của Nhân Tông mà sám hối là người quân tử, biết trọng nhân nghĩa. Bởi; quân tử cần phải có tiểu nhân đi cạnh bên. Tư Sanh học thủy mạc nhưng trong thể phái đó nó cũng có chất Phật tính: như bức ’trúc và chim sẻ’ là một thử thách cho người tu Phật. Hai lãnh vực tu và họa có làm cho Tư Sanh thoát tục hay đây chỉ là hình thức mượn tiếng đời ?

Bạn ở phương xa đến thăm sau mấy mươi năm không gặp, tưởng Tư Sanh là tư chất của võ quan. Nhưng; Tư Sanh lột xác hoàn toàn, một con người khiêm ái, phục thiện. Nhân buổi nhắm trà Tư đem chuyện lịch sử kể cho bạn: Những năm cuối đời Trần; thất vong đất nước, lọt trong tay bọn Hồ Qúy Ly. Đệ tử chân truyền Thiền phái Trúc Lâm, sư Tuệ Tĩnh đâm lo vận nước, biến mình như loài chim cuốc, gáy lên nỗi đau ai oán của loài chim mất tổ, biết đến bao giờ xây lại tổ ấm... Hai bạn cũ gặp nhau tay nắm tay mà ứa lệ. Người đàn ông tìm con còn tiếp tục hành trình.Về sau nghe đồn hắn chưa tìm thấy con mà đã chết dọc đường.

Trong cõi vắng của rừng sâu, nhiều lúc xong một bức thủy thái họa, cảnh non nước hữu tình Tư Sanh đem lòng nhớ bức ’ Mai Hạc Tùng Phúc’ đời Tống mà ngậm ngùi.Tư vẽ nhiều bức sơn thủy nhưng vẫn chưa đạt ý; quát lớn giữa rừng và quẳng tranh vào dòng nước cuốn ./.

VÕ CÔNG LIÊM (ca.ab. Vulanbồn 8/2013)