BÌNH ĐỊA MỘC -

BẪY RẮN

Tầm nầy năm ngoái, lão Hoạch bẫy con rắn chúa bên cánh đồng phía nam rõ to bởi, ông thuộc làu tính cách của nó. Là một con rắn “đàn anh” khá chỉn chu, kín kẽ, luôn đề cao cái tôi của mình trên đồng loại, đi đâu nó cũng ngóc đầu lên, thè lưỡi ra bảo rằng “ta chỉ có 50 bạn thân thôi, tất cả số còn lại đều là rắn tầm thường, hạ lưu, dơ bẩn”. Biết ý nó thế, nên lão làm một con rắn mồi bằng đất sét, giống hệt rắn chúa chỉ khác là quẹt lên trán nó một vẹt lọ nồi đen thùi lùi rồi đặt vào bẫy, thế là “rắn chính chủ” hầm bà làng lao vào quát ngay “thằng nào mà láo thế, dám bôi nhọ Anh Cả mày hử”. Than ôi, nói chưa dứt câu thì bẫy đã sập, thế là nó bị bắt bởi cái bóng quá lớn của mình! 

Nhưng khi lão Hoạch đặt rắn lên bàn cân mới phát hiện trọng lượng riêng của nó lên đến 5 lạng 3, mà nhà hàng lại đặt lão đúng 5 lạng trên mỗi con, thừa 0,3 lạng. Một lần nữa rắn chúa bị thịt do sự “thái quá” về chế độ ăn uống của mình, nhưng lão lại không muốn mang tiếng là kẻ sát sinh vốn nấp trong vẻ hiền lành nhân hậu của loài người nên sau khi thả rắn ra lão liền hô hoán nó bị nhiễm vi - rút. Thế là cả làng rủ nhau tìm diệt, mấy ngày sau xác rắn nằm phơi trên cánh đồng nam trắng hếu mà trước đó mỗi chiều nó thường cuộn mình tròn vo trên bờ mương nghe chung quanh mình lũ đàn em tung hô vạn tuế. Lão Hoạch đã lợi dụng được sức dân để diệt rắn thông qua công tác tuyên truyền khá hiệu quả. 

Đó là câu chuyện của một năm về trước, còn hôm nay lão Hoạch ngồi nhìn con rắn chúa thứ 2 ở cánh đồng phía bắc đang quằn quại trong cái lồng sắt chắc cú của mình đến nao lòng bởi, trước đó không lâu nó rất oai phong lẫm liệt, khác với con rắn đàn anh bên cánh đồng nam là thâu tóm của nã, lương thực thực phẩm về tận hang ổ mình để tận hưởng, rắn đồng bắc có bao nhiêu ban phát bấy nhiêu, thậm chí lấy luôn của dự phòng trong hang mình ra cho đồng bọn song vẫn vui vẻ hỉ xả vì nội lực của nó rất yếu, là kẻ bất tài vô dụng nhưng lại thích làm đại ca, muốn trở thành chính nhân quân tử, lấy vật chất ra mua chuộc quyền lực. Vì thế lão chỉ cần bắt một con rắn cái làm mồi là nó sẵn sàng nhảy vào cứu nguy cho bạn gái. Và, con rắn chúa đồng bắc chết vì cái tội không biết mình là ai, vì thói háo danh vốn dĩ hành hạ loài người tự ngàn xưa.

Sau đó lão Hoạch cẩn thận đặt rắn lên bàn cân, than ôi, nó chỉ đạt 4 lạng 7, thiếu 0 phẩy 3 lạng do quá trình nhịn miếng tiếp khách, nên lão phải thả và đương nhiên phải loại nó ra khỏi thế giới loài rắn vì không hiệu quả. Nó phải chết đi để thay vào đó loại rắn hữu dụng hơn, thực tế hơn như dầm rượu, nấu cao, bán cho nhà hàng làm món rắn hầm thuốc bắc, cháo rắn nấu đậu xanh, rắn chiên bơ, rắn xào lăn … và, cũng như năm ngoái, muốn tránh tiếng là người diệt loài bò sát góp phần huỷ hoại môi trường nên trước khi thả ra, lão bày mưu tung tin rằng nó là con “rắn vàng” ai bắt được sẽ trở thành tỉ phú. Thế là cả làng đua nhau lùng sục vây bắt, kết quả nó bị đập tan xác do quá trình giành ăn của loài người, âu cũng là cái giá phải trả cho loài vật khá nham hiểm nầy.

Trên đường về nhà, một bầy rắn con chạy theo sau trả thù cho đàn anh, con cắn lai quần, con gặm quai dép, con chui vào túi áo, con nhảy lên cổ … miệng lí nhí chửi rủa, hăm doạ, mạt sát lão đủ điều. Lão nghe hết, biết hết vì lẻ lão đã ăn với rắn, ngủ cùng rắn, sống chết với rắn hằng mấy chục năm nay rồi. Có điều, lão không thèm phản ứng bởi cái lão cần ở chúng, lão muốn ở chúng là cân nặng, là trọng lượng riêng mỗi con đúng 5 lạng để bán cho hàng đặc sản rắn nam bộ nổi tiếng cơ. Nghĩ thế, lão nhẹ nhàng gỡ từng con đặt xuống cánh đồng cỏ xanh ngát, thỉ thả rằng “tao xin lỗi chúng mày, chúng mày hãy về đi đừng bám theo tao trả thù vô ích nữa, hãy ăn no ngủ kỉ vào cho chóng lớn, ít nhất mỗi con được 5 lạng, sau đó thì biết tay tao. Suy cho cùng chúng mày cũng chỉ là loài bò sát tội nghiệp, đáng thương!”

Bất giác món đặc sản quen thuộc hiển hiện ra trước mắt lão đến phát thèm, đó là bắt một con rắn chừng 7 lạng đem ra làm thịt rồi chế món hầm sả với nguyên liệu sau đây: sả 6 cọng, củ sen 250gr, sửa đậu nành 1 xị, nấm thơm 100gr rau ăn kèm cải xanh, cải tần ô hoặc cải ngọt, gia vị để nêm đường phèn, bột ngọt, nước mắm, muối, 1 ít nước mắm tôm trong, tiêu xay, củ hành hay gốc hành lá, rau răm, lá chanh non hay ngò gai 1 ít, nước để nấu là nước dừa tươi hay nước súp hoặc nước lạnh.

Cách làm một trong các loại rắn, kể cả rắn mối phải sơ chế sạch, rút ruột chứ không mổ phanh, vì rút ruột thịt mềm và giữ được độ ngọt, hương vị đặc trưng của loài rắn, xong để nguyên con cho vào soong nước dừa tươi dằn 1 ít muối sả độ 2 cọng, đập dập cắt khúc, đun nước dừa sôi luộc rắn chín độ 50-60% vớt ra chặt khúc dài độ 2 đốt tay. Nước dừa luộc rắn lúc nãy hòa thêm 1 ít nước dừa tươi , sả đập dập cắt khúc, gừng thái sợi, sả phi, củ sen gọt bỏ vỏ để nguyên củ luộc riêng trong soong nước có dằn 1 ít giấm muối , củ sen chín vớt ra, thái lát hơi dày, nấm rơm làm sạch ... tất cả cho vào soong nhỏ hay lẩu, đun sôi, cho thịt rắn vào, sữa đậu nành, nêm nếm vừa ăn, rải 1 ít rau răm hành gốc hay hành củ. Ăn nóng. Nước mắm sả tỏi ớt. Thực khách ăn món rắn hầm sả nầy một lần là nhớ suốt đời đó thôi. 

Nhưng trước mắt, lão vừa đi vừa tính, cái đám rắn con này nếu lớn lên mỗi con nặng 5 lạng, 10 con bằng 5 ký, mỗi kí bán được 25.000đ, trừ hao hụt bình quân mỗi ngày lão bỏ túi khoản 200.000đ, vị chi mỗi tháng thu vào gần 6 triệu, xấp xỉ xuất lương cán bộ tầm tầm, ung dung ngồi rung đùi ăn xài bấy chấy, việc chi phải bỏ ra cả trăm triệu đồng chạy việc nhà nước, rồi suốt ngày ngồi cuối mặt xuống gầm bàn nghe thiên hạ chửi “đưa hối lộ” mà không dám hé nửa lời. Nhưng đấy là lão tự khôi hài lấy mình để thụ hưởng niềm vui chiến thắng loài rắn thế thôi, chứ thực ra đối với một nông dân nghèo rách mồng tơi như lão nửa chữ bẽ đôi nõ biết nói chi đến chuyện đi làm công chức. Gần trọn đời lão duy nhất đến trường học 1 lần, duy nhất viết vào vở 1 câu “thứ tư, ngày 3 tháng 2 năm 1930, môn lịch sử” nhưng lại đếch biết đó là ngày thành lập Đảng Cộng Sản Việt Nam bây giờ. Tếu thật! 

THẰNG BÉ ĐÁNH GIÀY 

Một ông khách lắt nhắt đi về phía trung tâm thành phố. Quan sát cách ăn mặc của ông cũng khá lịch lãm, ngoại trừ vạt áo sau lưng bung ra và chiếc cà - vạt phía trước thỏng xuống trễ tràng. Các lỗi nầy đều xuất hiện sau vụ va quẹt xe cách đó chừng vài phút. Nhưng rất tiếc ông không thể dừng lại để sửa chữa hoặc chỉnh chu được. Bởi, cuộc họp sáng nay quan trọng hơn bản thân ông nhiều vì nó nhắm đến đề tài vĩ mô cấp nhà nước. Đó là “kinh tế trí thức” rất cần thiết cho sự nghiệp “trồng người” của Đảng ta.

Ông đi, nhưng không hề biết có thằng bé đánh giày vội vã chạy theo. Rồi như một tín hiệu của “thần giao cách cảm” tự nhiên chợt đến khiến ông dừng lại, hỏi:

- Cậu chạy theo tôi làm gì. Hình như tôi chưa có nhu cầu đánh giày, đọc báo hay mua bán gì đó … đại loại.

- Vâng, thưa ông cháu chạy theo ông để xin “một lời cảm ơn”, vì lúc nãy chính cháu là người đã đỡ ông đứng dậy sau vụ quẹt xe tai hại kia.

- Ồ, một lời cảm ơn đáng gì mà cậu phải hạ mình xin xỏ thế. Thôi được, tôi cảm ơn cậu! 

Nói xong ông tiếp tục cất bước. Thằng bé đánh giày vẫn âm thầm chạy theo. Đến ngã tư đúng lúc đèn đỏ bật lên thì cả hai cùng dừng lại (mà ai chẳng thế, ngoại trừ khách ở quê ra chưa quen luật lệ giao thông đô thị thôi), ông hỏi:

- Có vẽ như tôi với cậu cùng đồng hành. Chúng ta kết bạn?

- Không ạ, mỗi người chúng ta có một con đường riêng. Ông là người có học, còn cháu học ít nên dân gian đánh đồng gọi luôn “đồ vô học”. Vạn bất đắc dĩ chúng ta mới gặp nhau. Cháu theo ông lần nầy là để trả lại chiếc điện thoại của ông bị đánh rơi lúc xảy ra tai nạn.

- Vậy à. Tôi xin cảm ơn cậu đã trả lại vật bất li thân nầy. Không có nó chúng ta mất rất nhiều cơ hội làm ăn cũng như không thể kết nối với thế giới bên ngoài. Chưa kể ngồi trong toa - lét có thể theo dõi được chính sự, chính khách làm gì, ở đâu. 

Thời gian chầm chậm trôi qua. Ông vẫn theo đuổi cuộc hành trình dang dở của mình, hướng thẳng về hội nghị “kinh tế trí thức thành phố” diễn ra trong vài phút nữa. Tại đây ông sẽ trình bày bản tham luận “trí thức vĩa hè”. Trong đó, ông mạnh dạn đề cập đến ngôn ngữ giao tiếp, cách hành xử, thái độ thượng tôn pháp luật của một số thành phần như bán hàng rong, chạy xe ôm, phát tờ rơi. Dĩ nhiên có cả “thằng bé đánh giày” này nữa.

Nghĩ thế nên ông quay lại xem xem “đối tượng” của mình nó đâu rồi. Vừa thấy nó, thoáng tò mò, ông hỏi:

- Cậu chạy theo tôi để đòi tiền công hả?

- Thưa ông, ngược lại là khác. Cháu theo ông để trả lại tiền.

- Tiền gì, tại sao lại trả cho tôi?

- Tiền trong chiếc ví bị văng ra lề đường lúc ông ngã xe đấy ạ!

- Hừm, có lẽ đúng như thế. Dầu gì tôi cũng là người mắc nợ cậu. Tôi xin tỏ chút lòng thành, gởi cậu … 20.000 đồng để gọi là thưởng công nhé!

- Không ạ, nếu ông có lòng tốt như thế cháu chỉ xin lấy đúng phần công của mình bỏ ra từ sáng đến giờ khoản 40.000 đồng, tương ứng với số tiền đánh 4 đôi giày cho khách nếu như cháu yên tâm ngồi một chỗ, chứ không nhận tiền thưởng 20.000 đồng bằng đúng giá trị 1 tô bún bõ bèn gì lấy cho mang tiếng.

- Ồ, tôi xin lỗi cậu - một công dân đầu tiên của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam phủ nhận bệnh hình thức. Cậu rất xứng đáng là một “tri thức kinh tế” mới. Xin phép cho tôi được boa thêm cậu 30.000 đồng nữa cho đủ 50.000 đồng gộp chung là tiền “ngưỡng mộ thần tượng”. Tuy ít nhưng nó vô giá lắm! 

Trả tiền cho thằng bé đánh giày xong, ông ung dung tiến về phía trước, không quên cái gật đầu chào nó với nụ cười thỏa mãn băng qua đôi môi thuốc lá đen sì. Nhưng vừa đi được một đoạn bỗng thằng bé níu áo ông lại. Hơi bực mình, ông quát:

- Tôi nhớ là mình đã trả hết tiền cho cậu rồi, kể cả khoản tiền công, tiền thưởng. Vậy, há cớ gì cậu bám theo tôi mãi thế. Cậu có biết cuộc họp sắp tới nó quan trọng nhường nào không. Vì trí thức là một loại hình kinh tế siêu lợi nhuận. Không có trí thức chúng ta không thể đủ ăn được chứ chưa nói đến làm giàu.

- Vâng, thưa ông cháu chỉ học mới hết lớp ba trường làng, nhà nghèo nên phải vào đời kiếm sống bằng nghề đánh giày làm sao hiểu được điều ông nói. Lần nầy cháu theo ông là để trả lại cái … trí thức ấy cho ông thôi.

- Cậu bị điên à, trí thức là thứ phẳng phiu, trầm trích bên trong con người bao gồm sự hiểu biết thông thái về lịch sữ, dữ kiện, thông tin, mô tả. Người có trí thức phần lớn nhờ vào kỹ năng trải nghiệm thực thế hay thông qua giáo dục đào tạo. Trí thức nó có thể ẩn tàng, hay tường minh hiễn hiện. Một thằng bé đánh giày như cậu làm sao thấy được nó. Vậy nên, trí thức của tôi chỉ có tôi biết, tôi được quyền giữ lấy, cậu làm gì có được nó mà đòi trả lại hả?

- Vâng, ông nói đúng đấy ạ. Trí thức của ông nó nằm trên tấm cạt - vi - dít bị văng ra lúc đụng xe, trên đó có ghi là “ Tiến sĩ khoa học Nguyễn Văn Thành chuyên viên kinh tế - trưởng ban quản lý dự án - nhà thơ”. Vậy, ông không phải là thành phần trí thức xã hội chẳng lẽ lại là … phường lưu manh!

Nghe thế, ông khách sững người, giở mắt kính ra nhìn chằm chặp vào thằng bé đánh giày lem lút, tay giật tấm danh thiếp nhàu bấn lầm bầm:

- Thôi được, trí thức hay lưu manh hoặc lưu manh giả danh trí thức cũng thế, đều là con người cả. Đưa đây cho ông rồi cút xéo đi cho ông nhờ. Rách việc! 

Nói xong, ông hầm hầm quay gót đi một hơi không thèm ngó lại song trong đầu vẫn thầm nghĩ cái “hạn” cuối cùng của mình sáng nay đã hết. Chắc chắn thằng bé sẽ chẳng chạy theo mình nữa. Ông nhìn đồng hồ còn đúng 5 phút nữa mới bắt đầu hội nghị, nên khoan khoái dừng lại, vút tóc, sửa túm áo, siết cà - vạt. Trong lúc đang loay hoay làm đẹp thì thằng bé đánh giày lao đến như một bóng ma ám ảnh. Ông giật mình lùi lại rồi bỗng dưng quỳ xuống chắp hai tay trước ngực:

- Tôi lạy cậu, xin cậu hãy tha cho tôi, để yên cho tôi được đến hội nghị báo cáo nốt cái tham luận nầy trước khi về hưu. Hơn ba mươi năm làm một nhân tố trí thức thành phố nầy tôi chưa hề cầu xin ai bất cứ điều gì. Mong cậu thông cảm đừng đuổi theo tôi nữa!

- Vâng, thưa ông nhân đây cháu cũng xin phép được gặp ông một lần cuối cùng nầy nữa thôi, rồi đường ai nấy đi. Một thằng bé đánh giày lam lủ như cháu quả thật được diện kiến một bậc trí thức thành phố thanh cao như ông, là một niềm vinh dự lớn lao. Đời nầy, kiếp nầy cháu không dám quên đâu ạ!

- Vậy hả, cậu có nguyện vọng gì thì cứ nói mau để tôi còn kịp đi họp nữa.

- Dạ, cháu xin trả lại ông cái thẻ …

- Trời, nó không phải của tôi. Cậu nhặt nhầm của ai rồi đấy, đem trả lại cho họ đi. Tôi không phải là đảng viên!

Phân bua xong ông đứng phắt dậy, xô thằng bé ngả sấp xuống mặt đường rồi co giò chạy thục mạng về hướng hội nghị kinh tế thành phố sắp diễn ra, bỏ mặc nó ráng gân cổ la lên:

-Ui, ông trí thức ơi, đây là cái thẻ gửi xe của ông chứ không phải là cái thẻ đảng viên như ông tưởng. Ông bị nhầm rồi, hãy quay lại lấy nó đi kẻo mất xe đó! 

Đứng một chặp, kêu la một hồi cảm thấy không có hi vọng gì, thằng bé đánh giày lủi thủi quay lại bãi giữ xe. Nơi có hàng trăm chiếc xe chính chủ trừ một chiếc của ông trí thức kia chẳng biết thuộc về ai. Thằng bé đánh giày vừa đi, vừa cười. Bất giác nó dừng lại, ngó nghiêng rồi buộc miệng:

- Chẳng lẽ chiếc xe nầy thuộc về thằng lưu manh. Vô lý, mình chỉ là một thằng bé đánh giày bình thường thôi mà. Đúng là rách việc! 

Quảng Nam, 02/2016

Bình Địa Mộc