Những chặng đường đời tưởng đã qua đi.

Câu chuyện của Ninh Chữ và Tùng tôi đã đặt Tùng trong hai phạm trù để tìm hiểu tâm ý của chàng ta: "Tùng đang đứng giữa hai miền tôn giáo hay hai miền tình yêu". Người Công giáo Việt Nam ngoan đạo họ không xem thường tín ngưỡng của họ. Mình ít khi thấy người Công giáo bỏ đạo theo đạo của vợ hoặc chồng. Tùng vẫn thương Ninh Chữ nhưng vẫn ở trong tình trạng khó khăn nên mới "nhờ" đến tôi giúp ý kiến. Nếu đừng đặt vấn đề tôn giáo khác biệt thì làm gì có khó khăn.

Ninh Chữ cũng cảm nhận như tôi từ lâu, sự hiện diện của tôi chỉ là để gặp Tùng cho biết nhau, không có sắp xếp gì vì tôi gặp Ninh Chữ cũng tình cờ. "Chuyện của em khi xưa mẹ cấm em không buồn nhiều, bây giờ em lo". Trên đường về tôi nói như nói một mình "Sóng gió cho lắm rồi hai anh chị cũng lấy nhau, quên mất thằng em". 

Sáng Chủ nhật tôi dậy thật sớm xuống nhà đã thấy cậu đang ngồi nói chuyện với Ninh Chữ. Tôi vào ngồi bên cậu chờ ăn sáng. "Hôm nay con xin phép cậu mợ cho đi thăm bạn bè, mai con về lại rồi". Tôi muốn đến toà soạn báo Sài Gòn Mới may ra được gặp chú Tư. Chưa hề gặp nhưng tôi cũng được tờ báo biết tên mình. Báo chí hồi đó Chủ nhật vẫn làm việc để giúp cho những người làm báo là nghề tay trái (nghề phụ), trong tuần họ đi làm việc chính. Ninh Chữ muốn đi nhưng tôi đề nghị ở nhà "Đi gặp những người nói chuyện khô khan sợ Ninh Chữ ngồi một mình chán. Đi lông nhông ngoài đường thì được". 

Tôi sẽ ghé Thanh Thiên để cùng đi đến Nam Trân sau khi ở toà soạn báo Mới về. May mắn cho tôi gặp ngay chú Trọng Phát trong văn phòng đang ngồi nói chuyện với một người đàn ông dong dõng cao, nước da ngâm đen của người miệt vườn miền Nam tôi thường gặp khi còn làm ở Rạch Giá. Bộ ria và vẻ mặt hơi khắc khổ cho tôi cảm nghĩ một người từng trải. Cặp mắt sáng và nằm dưới vầng trán thông minh. Vẽ bình dân của bộ đồ bà ba đen, có lẽ như ông ta ở đây chứ không phải khách của chú Trọng Phát. Trọng Phát nhìn thấy tôi bước vào hơi ngợ một chút và nhận ra Ngay "Chú về  bao giờ". Đứng dậy bắt tay xuề xoà giới thiệu người đàn ông với tôi: "Chú Tư". Tôi cúi đầu chào. Chú Tư bắt tay tôi trong khi Trọng Phát giới thiệu " Vòng Sân Cát". Chú à lên một tiếng thật to "Bắn được con nhạn rồi". Tôi còn nhớ câu nói này. Tôi nắm tay chú " Em cũng sờ được lông con hổ". Hai anh em cười thật tươi. Nhanh như chớp chú kéo tay tôi nhìn qua bên kia đường "Cà phê cái đã". Rồi cũng bộ bà ba chú cùng Trọng Phát kéo nhau qua quán cà phê có đề chữ "Bánh Bao Bà Năm". Tôi nhận thấy Tú Duyên có nét giống ba nhiều hơn mẹ, nhất là vừng trán và miệng khi cười. Trong tôi đã có hai hình ảnh Lệ Hằng và chú Tư như cây xương rồng và hoa xương rồng. Cây xương rồng thô kệch gai góc nhưng hoa nó mềm mại, màu nhẹ nhàng, thắm tươi. Nhưng cả hai đứng chung trông vẫn đẹp. Chưa nói chuyện với chú tôi chưa biết tâm hồn, nhưng Chú Tư quả là con người dày dạng, ngóc lên từ bùn đen Đồng Tháp tâm hồn chú vẫn ướt át.

Quán Bà Năm khách thật đông sáng chủ nhật. Ngày không làm việc tôi vẫn thấy người ta đang bưng húp những mãng cà phê trong đĩa. Tôi đã có lần nói đến văn hoá cà phê đĩa này. Dân lao động đâu có thì giờ ngồi nhâm nhi cà phê từ giờ này qua giờ khác, họ phải chế cà phê nóng từ cái ly ra cái đĩa đễ mau nguội, chỉ cần tợp vài húp là xong, đứng dậy trả tiền đi. Nhưng coi chừng chủ quán bưng cà phê ra mà không nóng hôi hổi thì bị xì nẹc ngay. Cái nghịch lý của cà phê đĩa là vậy; cái nghịch lý của biện chứng pháp. Thật tình cà phê đĩa đã là tình tự của người dân miền Nam. Tự nhiên tôi thấy mến nét đẹp cà phê đĩa. Những chiếc bánh bao bốc khói trong những khạp đan bằng tre. Tiếng nói rì rào trong quán đầy khói bánh và khói thuốc lá. Thấy chú Tư bước vào tiếng nói có lắng xuống và một giọng nói to "Chào chú Tư. Đây còn chổ". Chị chủ quán hình như quen thuộc từng khuôn mặt thực khách (tôi đoán như vậy) vồn vã cho người làm dọn cái bàn trong góc phòng còn bừa bãi chén đĩa dơ. Cà phê được rót ra từ cái ấm lớn bằng nhôm vào ba cái ly chai đặt trên đĩa trắng. Tôi cảm thấy cái đĩa có vẽ được săn sóc hơn cái ly. Chú Tư và Trọng Phát như đã có thói quen chế cà phê trong ly ra đĩa rồi bưng lên tợp một hơi dài, sau đó mới lấy đường bỏ vào ly cà phê còn lại và bắt đầu nhâm nhi nói chuyện. Chú mời thuốc lá, tôi không biết hút "Chú em ở Rạch Giá cũng lâu có thích cà phê đĩa không?" Tôi cười không trả lời cũng bắt chước đổ ra đĩa của mình một ít cà phê và bắt chước hai người tợp một miếng. Cả ba cười thật vui. Chú nghiêm nét mặt nói với tôi "Hồn dân tộc đó chú em. Mình biết quý hồn dân tộc thì dân tộc mới tồn tại". Chú mời bánh bao bằng cách đẫy cái đĩa đựng bánh đang bốc khói tới trước mặt tôi "Chú em biết bánh bao Bà Năm Sa Đéc chớ? đặc biệt. Quán này không phải của bả nhưng bánh của lò bả đem về đây hấp". Rồi Chú vừa ăn bánh vừa giãi thích "Bánh phải ngon từ trong ra ngoài, từ bột đến nhân. Hấp cho mềm mà không bị hơi nước rớt thấm vào bánh. Cái lá dông dưới đáy cũng phải chọn đừng già đừng non. Nghệ thuật của bánh Bà Năm là chổ đó. Khách sành ghiền bánh mới thưởng thức được". Mới nói chuyện về cái bánh bao Bà Năm mà tôi đã thấy con người chú Tư, văn và người là một. Óc quan sát và tả chân sắc bén, sinh động. Văn phải có hơi thở của nó. Văn là sinh vật biết thở, thở hơi thở của người viết thì văn mới mang được cá tính của tác giả. Thơ cũng vậy và thơ càng giản dị nhưng sâu sắc hơn, vì thơ dùng ít chữ, có vần điệu nhưng mang đầy đủ tinh thần và nội dung của nó.

Trọng Phát hỏi tôi "Sau Chiều Thu Đi Nhặt Lá Bàng đã có truyện nào chưa gởi tiếp cho đi". Chú Tư nghe nhắc đến thì thêm vào "Chú em tiếp tục sáng tác đừng ngắt đoạn. Người ta nói văn ôn võ luyện là vậy". Từ đó buổi sáng trong quán Bánh Bao Bà Năm câu chuyện xoay quanh về văn học. Con người ngồi trước mặt tôi bề ngoài bình dị, chất phát nhưng tâm hồn thật lãng mạng, cái lãng mạng tình tự dân tộc. Con người từng trãi miệt "hương tràm Cà Mau". Tâm hồn nghe như có tiếng sóng nước sông Đồng Nai vỗ vào mạn thuyền như đập nhịp theo câu hò Nam bộ. Suốt thời gian chuyện trò tôi không đề cập gì đến Bà Hội Đồng, Tú Duyên nhưng tôi biết chắc Trọng Phát có kể chuyện bữa cơm chiều tại nhà Lệ Hằng có Sơn Nam, Tú Duyên và bạn bè.

Chú Tư kéo tôi lên lầu của toà soạn. Ông sống một mình và làm việc ở đây. Trong phòng khách tôi đã thấy bức hình Lệ Hằng treo trên vách. Bàn làm việc có hình một cô bé mà tôi đoán là Tú Duyên có lẽ khoảng mười tuổi. Hình Lệ Hằng còn trẻ và đẹp nhưng đôi mắt vẫn buồn như bây giờ. Mái tóc dài vấn quanh trên đầu để lộ chiếc cổ cao. Chú chỉ tấm hình cô bé trên bàn "Tú Duyên đó". Giới thiệu với tôi như vậy có nghĩa tôi đã biết Tú Duyên rồi. Tôi nói với ông "Tú Duyên bây giờ cũng còn nhiều nét trong tấm hình này". Hình vợ và con lúc còn trẻ, có lẽ ông muốn giữ kỷ niệm khi còn sống chung với nhau. Ngồi nói chuyện trong tôi cứ muốn kể chuyện thời gian mình sống trong nhà bà Hội Đồng tức nhà bà gia của ông. Chú Tư hình như cũng muốn tôi lưu lại trong phòng của ông lâu hơn. Ông nói hết chuyện này đến chuyện khác từ chuyện hoạt động kháng chiến chống Pháp , đời sống trong bưng...đến hoàn cảnh. Ông kể chuyện rất hay, hấp dẫn tôi ghê lắm vì cái giọng miền Nam và những chuyện kể đều thực. Đã đến giờ tôi phải đi kẽo Nam Trân, Thanh Thiên chờ, vậy mà ông cũng chưa muốn dứt. Hết kể đến hỏi hết hỏi đến khuyến khích. Những câu hỏi không có câu nào dính dáng đến thời gian tôi sống và làm việc ở Rạch Giá. Rõ ràng ông tránh né. Đến khi tôi muốn chào để đi, vừa đứng dậy vừa vô tình lấy tay xoay tấm hình Tú Duyên trên bàn để nhìn, chú lên tiếng: "Thấy Tú Duyên bây giờ vẫn giống lúc trẻ? giống ba không?". Chú không gọi tôi bằng "chú em" nữa mà gọi tên. "Tú Duyên thỉnh thoảng cũng có lên thăm chú". 

Và cứ thế chú kể chuyện Tú Duyên, vẫn không nhắc đến bà Hội Đồng, mẹ Hằng. Biết ông ta muốn tôi khơi mào trước. Tôi đoán không sai nên mạnh dạng "Mẹ Hằng con người của nội tâm và chịu đựng". Tôi đã đánh động đến những gì chôn kín tận thâm sâu của tâm hồn con người nỗi tiếng một thời. Cho hay tình cảm của một con người ai cũng giống nhau, đôi khi muốn chạy trốn đôi khi muốn nhắc đến nhưng không dám tự nhắc đến, phải nhờ bất cứ một ai hiểu mình nhắc đến giùm. 

Và Chủ nhật đó tôi chỉ gặp được Nam Trân vài tiếng tại nhà. Cứ tưởng tượng Nam Trân giận tôi đến cở nào. 

Vòng Sân Cát