VĨNH QUYỀN - Tuyết vĩnh cửu trên đỉnh rặng Pyrénées

Năm 1906 ông tôi tuyên bố từ bỏ cha tôi vì có vợ vẫn quan hệ phụ nữ Pháp, vợ góa viên sĩ quan thuộc binh đoàn Lê Dương. Cha tôi rời vương phủ lúc hai lăm tuổi, tuổi tôi bây giờ, và chỉ với bộ cánh trên người, vừa đi ra cổng vừa huýt sáo như đã không chuyện gì xảy ra sau lưng. Đó là hình ảnh cuối mà người nhà nhìn thấy và nhớ về ông. Cuối năm ấy mẹ tôi mất vì băng huyết khi sinh tôi.

Đến tuổi nhận thức, tôi dần biết ông tôi luôn nhớ tưởng đứa con bị trừng phạt, cũng là đứa ông yêu quý và kỳ vọng nhất trong các con, nhưng cố giấu trong lòng. Thương kính ông, tôi vờ như không hay biết và không chia sẻ ai. Buồn cười là về sau tôi mới biết trong nhà ai cũng nhận ra điều đó.

Năm cuối đời, ông tôi râu tóc bạc phơ, đi lại khó khăn vẫn sáng chiều hai cữ lặng lẽ ngồi hóng ra cổng. Ông cũng lệnh cho người nhà không đóng cổng ban đêm. Chẳng cần giải thích mọi người đều biết ông phòng khi cậu út bất đồ quay về.

Cha tôi không về nhưng đã có thư về sau mười lăm năm bặt tin. Tên người nhận thư là bà tôi. Trong thư ông gián tiếp muốn biết sức khỏe cha. Hóa ra ông sống bên Pháp và chưa biết mẹ tôi đã mất cũng như có tôi trên đời.

Bà tôi mang thư cho ông tôi, gặp cái xua tay lặng lẽ. Không nói gì, bà đặt thư con vào tủ kính ở thư phòng, để ông tiện đọc khi chỉ một mình.

Tôi làm thư ký giúp bà viết thư. Bà muốn biết đời sống của cha tôi bên đó và dành nhiều lời kể chuyện học hành của tôi, không nhắc gì đến ông tôi.

Rồi kết thúc bằng một câu vắn tắt: Còn cha con giờ như ngọn đèn trước gió…

Không nghe bà khuyên nhủ gì cha tôi trở về, tôi nhắc.

Bà tôi cười buồn: Làm dâu từ hồi mười sáu tuổi, bà biết đàn ông nhà này cứ như cây bách lẻ giữa rừng, dẫu có lúc ủy mị cũng không để lộ, càng không muốn ai chạm đến điểm yếu đó của mình.

Vì vậy, trong thư riêng gửi kèm, tôi đã không viết câu cháy bỏng khao khát như đã nhủ lòng: Cha ơi về với con.

Từ đó hàng tháng chúng tôi nhận thư cha tôi và khoản tiền khiêm tốn gọi là góp phần cho tôi đi học. Cũng từ đó cả nhà nhẹ nhõm và vui hơn khi thấy ông tôi không phải sáng chiều ngóng đợi trong âm thầm.

Vài dòng thông tin và những tấm ảnh ấn tượng gửi về từ Pháp khiến ông tôi không nén được niềm tự hào về cậu út.

Ảnh họa sĩ Tôn Thất Cẩm Thi và bạn bè người Pháp giữa phòng triển lãm tranh tại trung tâm phố cảng Marseille, ảnh họa sĩ Tôn Thất Cẩm Thi ngồi tựa lưng phu nhân Charmé de Leroy xinh đẹp, váy xòe như diềm sóng trên đồi cỏ non, phía sau là lâu đài đá xám dòng họ quý tộc de Leroy xứ Andorra được ông tôi cho lồng kính đặt tại thư phòng.

Có thể nói ông tôi đã ra đi trong thanh thản, thậm chí với nụ cười mãn nguyện. Còn nhớ trước đó mấy hôm ông thì thào một câu nói lạ. Rằng con trai có hiếu, không nhất thiết ở cạnh cha, chỉ cần làm được điều cha hằng muốn.

Đầu danh mục các việc chuẩn bị tang lễ là đánh giây thép báo tin buồn cho cha tôi. Bất ngờ không có hồi âm. Những lá thư tiếp theo của tôi như gửi vào hư vô. Rồi một lá quay lại với dấu đỏ hình chữ nhật kèm dòng tiếng Pháp: Hộp thư này đã đóng bởi người sử dụng.

Từ đó, chỉ hai bà cháu ngóng tin cha tôi trong im lặng. Chẳng bao lâu còn mỗi mình tôi. Bà tôi không được nhẹ nhàng như ông tôi, phút lâm chung còn nắm tay tôi dặn dò: Lúc nào có tin cha, cháu nhớ đốt nén hương cáo bà.

Sau vụ đột nhập Tòa Khâm thất bại, tôi vào Sài Gòn lánh mặt, rồi đầu quân hãng BGI danh tiếng. Cách ngụy trang hiệu quả là lẩn vào thế giới kẻ địch.

Vừa làm vừa dốc sức học tiếng Pháp, tiến thân từ lao công đến thông ngôn. Nhưng đó không phải là mục đích. Tôi đã nhận ra bản thân không thể hoàn thiện nếu chưa gặp cha tôi, chưa biết vì sao ông mất hút sau thời gian kết nối, kể cả trường hợp ông không còn nữa trên cõi đời.

Tích cóp đồng lương, tôi lên đường sang Pháp với vỏn vẹn hai tấm ảnh thay cho những chỉ dẫn cần thiết.

Qua tấm thứ nhất, không quá khó để tôi tìm được nhà trưng bày Nghệ sĩ của tháng trên đường Saint Menet. Viên quản lý xem ảnh nhưng không nhận ra cha tôi và quả quyết chưa họa sĩ châu Á nào triển lãm ở đây.

Tấm ảnh thứ hai dẫn dắt gần hai ngày đường, tôi gõ cửa lâu đài thuộc dòng họ de Leroy dưới chân rặng Pyrénées xứ Andorra thuộc Pháp. Những người cai quản ở đây không biết cha tôi đã đành, mà còn không biết người phụ nữ trong ảnh. Nhưng họ vui lòng tra cứu phả hệ giúp tôi. Quả có tồn tại hai công nương Charmé nhưng đều đã mất, một từ giữa thế kỷ 18 và một vào năm 1880, mấy mươi năm trước khi có tấm ảnh.

Chờ chuyến tàu lửa trở về Marseille, tôi vào quán rượu đối diện nhà ga.

Nhìn hai tấm ảnh đặt trên bàn, tôi vừa trầm ngâm tự hỏi đâu là sự thật vừa nhấm nháp loại vang được quảng cáo có nguồn gốc từ thế kỷ thứ 6 trước công nguyên, khi người La Mã thống trị miền nam nước Pháp, du nhập nghề trồng nho và sản xuất rượu.

Sao cậu có ảnh này?

Nghe hỏi, tôi ngoảnh lại, là ông chủ quán đầu hói nhưng bộ râu bạc rậm dài ấn tượng.

Tôi chưa biết trả lời thế nào, ông tiếp: Việt Nam?

Tôi gật đầu hoang mang.

Xin lỗi, cậu là gì của Thi?

Tôi bật dậy, sửng sốt.

Chủ quán đặt tay lên vai tôi, ái ngại: Bình tĩnh, hãy ngồi xuống.

Tôi chỉ vào tấm ảnh: Đây là cha tôi.

Chủ quán ngồi đối diện, chăm chú nhìn tôi một lúc: Tôi cũng đoán thế, Thi từng là khách thường xuyên của quán này.

Đã từng, ý ông là sao? Tôi lo lắng.

Thi rời thị trấn này hơn hai năm rồi.

Ông biết cha tôi hiện ở đâu không?

Chủ quán lắc đầu: Không, không ai biết, không thể biết. Trong bữa rượu chia tay Thi còn chưa biết sẽ dừng chân nơi nào.

Nhìn vẻ tuyệt vọng của tôi, ông chợt nghĩ ra: Ta hãy chờ Pauline, biết đâu có thông tin.

Xin lỗi, ai?

Chủ quán chỉ vào người phụ nữ trong ảnh: Là cô ca sĩ, bắt đầu hát ở đây lúc 8 giờ tối.

Charmé de Leroy?

Chủ quán lắc đầu cười: Tôi cũng không biết thật ra cô ta tên gì.

Nhưng tàu đi Marseille lúc 7 giờ. Tôi nói.

Bỏ đi, hãy ở lại đây đêm nay, tôi cho người lấy vé chuyến sớm nhất vào sáng mai cho cậu.

Cám ơn, ông tốt bụng quá.

Không có gì, cậu có thể xem tôi là bạn của Thi.

Tôi được giới thiệu với Pauline ngay khi cô vừa đặt chân vào quán. Ngạc nhiên và xúc động nhưng cô cho biết sẽ gặp tôi sau bài hát. Và cô mang nguyên vẻ xúc động lên sân khấu: Hôm nay, bài hát đầu tiên tôi muốn dành tặng con trai Thi vừa đến từ Việt Nam.

Khách trong quán nhìn về phía tôi vỗ tay.

Tôi đứng lên cúi đầu đáp lễ.

Đó là bài hát về xứ Đông Dương xa xôi, miền đất hứa, cũng là miền tử địa đối với đoàn quân viễn chinh.

Khi Pauline hát tôi có dịp nhìn kỹ. Trông cô lớn tuổi hơn, cũng không sang trọng bằng trong ảnh nhưng thật dịu dàng và có giọng hát trầm buồn quyến rũ.

Chủ quán đưa Pauline và tôi lên ban-công tầng gác, nơi tiếng nhạc chỉ còn văng vẳng. Chúng tôi uống rượu vang, rồi tôi kể hành trình tìm cha. Lời kết của tôi khá chua chát: Tôi đã tin vào những tấm ảnh trò đùa.

Chủ quán có động thái phản ứng, Pauline kịp đặt tay lên vai ông rồi quay sang tôi: Cậu có quyền nghĩ vậy bởi những điều đáng tiếc vừa gặp phải. Nhưng cậu có thể tin những gì cha cậu thực hiện với gia đình không là trò đùa. Anh ấy chỉ có một mục đích, là ông cụ ở nhà được an tâm về đứa con phiêu bạt. Chúng tôi đã nghe Thi tâm sự, và chúng tôi muốn giúp anh ấy làm điều tốt đẹp đó.

Chủ quán tán đồng: Những tấm ảnh tuy được dàn dựng, có thể cho là giả, nhưng phát xuất từ tấm lòng chân thực.

Pauline không hoàn toàn đồng tình: Nói giả cũng không đúng với trường hợp Thi. Anh ấy làm đủ nghề để sống nhưng không quên giấc mơ hội họa, lúc nào có thời gian là say mê vẽ, và thỉnh thoảng bán được tranh, thì dù chưa có triển lãm cá nhân tại gallery Nghệ sĩ của tháng, anh ấy không dối trá khi xưng họa sĩ với đời. Gọi tôi phu nhân thì hơi quá, nhưng vẫn có phần sự thật, bởi ảnh chụp vào thời gian chúng tôi sống chung, dù danh nghĩa là bạn.

Chủ quán cười hóm sau bộ râu rậm: Nhưng Charmé de Leroy từ đâu ra vậy, Pauline?

Cô ca sĩ bỗng ngượng ngùng giấu mặt vào tay, cười khúc khích: Là giấc mơ công nương từ bé của tôi, Thi biết điều đó. Trong chuyến đi Pyrénées trượt tuyết chúng tôi dừng chân thăm viếng lâu đài dòng họ de Leroy và Thi có cảm tình với bức chân dung công nương Charmé.

Tôi thấy lòng mình nhẹ nhõm và yêu quý người đàn bà hát có giấc mơ công nương.

Chủ quán không quên mục đích cuộc gặp: Pauline à, chàng trai đây mong được gặp cha, cô có tin gì về Thi không?

Pauline lắc đầu rồi quay sang tôi vẻ có lỗi: Rất tiếc đã không giúp được cậu. Tôi chỉ biết Thi là người tự do và có lẽ chúng ta không nên nghĩ đến chuyện sở hữu một người tự do.

Từ ban-công quán rượu tôi ngắm tuyết vĩnh cửu trên đỉnh rặng Pyrénées bừng sáng dưới ánh trăng hoang lạnh chợt tin cũng nơi đây đã bao đêm cha tôi chiêm nghiệm và ngưỡng mộ vẻ đẹp kỳ vỹ cô đơn tột cùng này.

(Trích Tiểu Thuyết “Trong Vô Tận)