PHẠM DUY, Ngàn Lời Ca

Mùa Thu 1987, khi xuất bản một tuyển tập hơn 300 ca khúc do chính ông viết lời, Phạm Duy liên tưởng tới cuốn tiểu thuyết Ngàn Cánh Hạc của nhà văn Nhật Bản Ysunari Kawabata mà đặt tên cuốn sách mấy trăm trang là Ngàn Lời Ca.

Cánh hạc đã bay mất rồi, nhưng ngàn lời ca vẫn đọng trên môi những người còn lại...

Một ngày sau khi được tin ông mất, một số người thuộc thế hệ con cháu đã gọi nhau, text nhau trên máy: "sao không cùng hát với nhau cho nhau những ca khúc Phạm Duy?" Có cái gì đó thôi thúc mọi người cùng bắt tay vào việc. Kết quả là một buổi họp mặt nghệ sĩ và thân hữu với tiếng ca hát chen tiếng cười mà chan hòa nước mắt.

Tối Thứ Tư 30 Tháng Giêng, Việt Báo Gallery hoàn toàn đổi dạng. Không có sân khấu, chỉ một dương cầm đặt giữa nhiều hàng ghế quây tròn. Trên tường, một bích chương đơn giản với hai tấm hình và chữ in PHẠM DUY NGÀN LỜI CA và ánh nến lung linh.

Đúng bảy giờ, giữa các thân hữu và nghệ sĩ, Trần Dạ Từ phát biểu về Phạm Duy. Ngày nào nơi nào mà lời ca Phạm Duy còn ở trên môi chúng ta thì ông vẫn sống.... Như Phạm Duy đã nói trong tiếng cười năm xưa. Và tối hôm nay ông sống với mọi người.

Con gái nhà báo Lê Đình Điểu là Ysa của VAALA, con gái nhà thơ Trần Dạ Từ là Hoà Bình của Việt Báo, con trai nhà văn Doãn Quốc Sĩ là Doãn Hưng, cùng Bích Liên và Quỳnh Giao đã hợp sức cho buổi gặp gỡ. Dương cầm thì có Diễm Uyên, Quốc Vũ, Hoàng Công Luận, guitar là Doãn Hưng, vĩ cầm là Hoàng Công Luận. Góp tiếng giới thiệu là Ysa và Đinh Quang Anh Thái, linh hoạt như thời Du Ca hay lãng mạn như

Quỳnh Giao hát “Kỷ Niệm” quán Anh Vũ năm xưa.

Tiếng hát thì của mọi người.

Chỉ vì từng người đều lâm râm hát theo Bá Thành, Bích Vân, Doãn Hương, Phương Hà, Mộng Thủy, Lê Uyên, Lê Hồng Quang, Phạm Hà, Phạm Đăng Khoa, Bích Liên, Quỳnh Giao và nhóm hợp ca Từ đoàn Ngàn Khơi. Có vài người giờ chót không đến kịp thì chắc là đang xem lại trên You Tube…

Chương trình mở đầu với trường ca “Con Đường Cái Quan” từ Ải Nam Quan đến Cửu Long Giang và Đường Đi Đã Tới, rồi mọ người cùng hát chung bài Hát Với Tôi Nào. Ai cũng muốn giơ tay đánh nhịp mà thật ra để dằn xuống sự xúc động của con tim. Đến bài Kỷ Niệm do Quỳnh Giao giới thiệu và trình bày thì người ta lặng im vì thổn thức. Đây đó có những khuôn mặt đẫm lệ do những kỷ niệm từ thuở ấu thơ cứ trào dâng từ lời ca

Rồi tiếng hát Bá Thành trong Tình Hoài Hương đầy chất dân ca cải biên hòa nhập cùng Nghìn Trung Xa Cách theo lối diễn tả rất mới lạ của Bích Vân, và Nương Chiều u uẩn hùng vĩ đã tỏa khói lam từ giọng ngân của Phạm Hà. Mộng Thủy hát câu Tạ Ơn Đời và lời Hẹn Hò với tiếng dương cầm Quốc Vũ.

Mọi người đều cúi đầu với bài Đại Nguyện trong loạt Đạo Ca rồi vùng lên hát Giọt Mưa Trên Lá. Trong gian phòng ấm áp, người người cùng ngây ngất hát tiếng Xuân Ca, Bà Mẹ Quê...

Ngay giữa chương trình, một đoạn phim ngắn đầy hình ảnh cảm động về Người Tình Già được chiếu thẳng lên tường. Đoạn phim này, nhiều người muốn giữ để xem lại mãi con đường sáng tác rầt dài, đến 70 năm, của một người nghệ sĩ đã nổi trôi cùng mệnh nước trong 93 năm.... Ở Phạm Duy thì không chỉ có cả ngàn lời ca hay ngàn bài ca mà một khối lượng đồ sộ những ca khúc nghệ thuật đa dạng và nhất là cách sử dụng chữ nghĩa mà nhiều nhà thơ vẫn còn muốn học.

Tối hôm đó, một số tác phẩm nghệ thuật như Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà với lời thơ Hữu Loan, Quán Bên Đường với lời thơ Trang Thế Hy do Bình Nguyên Lộc giới thiệu cho Phạm Duy, và hai tuyệt chiêu Đường Chiều Lá Rụng cùng Tình Ca đã được Lê Hồng Quang, Phạm Đăng Khoa, Quỳnh Giao và Bích Liên lần lượt trình bày.

Cuối cùng bài Mẹ Trùng Dương trong trường ca Mẹ Việt Nam do tốp ca Ngàn Khơi trình bày đã bắt đúng nhịp tim mọi người khi chung khúc Việt Nam Việt Nam nở tung từ lồng ngực từng người. Người viết này không thuộc hết tên của các anh chị em Ngàn Khơi, như Nhuận, Sương, Hiển, Phan Uyển Nghi,…. Chương trình kết thúc trong ba giờ đồng hồ, nhưng lời ca Phạm Duy vẫn theo đuổi và váng vất suốt đêm....

Ngày xưa, hỏi ông vì sao chung khúc của Mẹ Việt Nam lại hai lần "Việt Nam Việt Nam" như vậy? Phạm Duy trả lời, cứ nửa đùa nửa thật theo lối của ông. Rằng vì có hai nước Việt Nam ở hai miền! Bây giờ có lẽ chỉ còn một, duy nhất, ở trong tim từng người. “Nhạc xây tình” người là như vậy...

Nguyễn-Xuân Nghĩa