Đọc “Bên kia con chữ và nghệ thuật” của Đặng Phú Phong.

(Bài nói chuyện Chủ Nhật, ngày 31-1-2016, tại Phòng sinh hoạt Việt Báo, nam Cali)  

Kính thưa quý vị và, các bạn,

Hôm nay, dù mưa, gió, chúng ta vẫn đến đây, để mừng đón đứa con tinh thần mới nhất của nhà văn Đặng Phú Phong. Cuốn “Bên kia con chữ và nghệ thuật”.

Như tựa sách đã minh thị, tác phẩm “Bên kia con chữ và nghệ thuật” có hai phần: Văn chương và Hội họa.

Nhưng dù cho Văn chương hay Hội họa thì, tác phẩm mới nhất của Đặng Phú Phong, theo tôi, vẫn là nỗ lực đáng trân trọng với chủ tâm: phục-hồi-phẩm-giá dòng VHNT miền Nam 20 năm và, 40 năm hải ngoại. 

Riêng ở lãnh vực văn chương, trong bữa tiệc tinh thần này, họ Đặng đã dọn cho chúng ta, hai món ăn đặc biệt , tưởng như khác hẳn nhau mà, sự thực, lại bổ túc cho nhau một cách tự nhiên, mang tính liền lạc hữu cơ, như máu, thịt một thân thể. Đó là Phỏng vấn và nhận định về VHNT.

Kính thưa quý vị và, các bạn,

Tôi muốn nói tới sự sâu sắc hay tài năng của tác giả qua những cuộc Phỏng Vấn các tác giả và, những cảm nhận sâu sắc, bất ngờ của ông khi ông nghiền ngẫm từng tác phẩm của mỗi tác giả được ông chọn, để phỏng vấn.

 a- Ở lãnh vực Phỏng vấn, tôi rất thích cách Đặng Phú Phong đặt câu hỏi cho cố nhà văn Thảo Trường, một nhà văn nổi tiếng của miền Nam, từ trước tháng 4-1975.

Thí dụ câu hỏi sau đây dành cho Thảo Trưởng của họ Đặng:

“Bằng giọng văn bình tĩnh có khi hơi lạnh lùng, pha chút giễu cợt, anh đã dùng để viết về đề tài TÙ, điển hình là truyện ngắn “Tiếng thì thầm trong bụi tre gai” – Một trong những truyện được người thích thú nhất (…) Những mảng đời của những nhân vật như Đại ý Lam, của “các bác già”, của “Hoàng Đế”, hay của viên sĩ quan trẻ bị bắn chết ở hàng rào tre là những mảng đời rất thường trong trại tù của CS, nhưng lại là rất đặc thù đối với thế giới phương Tây. Có bao nhiêu phần trăm là sự thật trong truyện này và nguyên do nào anh đem những mảnh đời rời rạc như thế kia ráp lại với nhau?” 

Hoặc, cách họ Đặng đặt câu hỏi cho nhà văn Đặng Thơ Thơ. Câu hỏi đó nguyên văn như sau:

“Mở tương lai” là một tự truyện mở. Mở, để cho Hương (nhân vật trong truyện), đến với tôi (tức tác giả của Truyện) là nụ hôn của tình dục tự nhiên hay của đồng tính? Yếu tố không gian và thời gian thực trong câu truyện này ảnh hưởng như thế nào đối với sự quan hệ giữa ‘tôi’ và ‘Hương’? Nhân vật ‘tôi’ dùng giấc mơ để tạo ra số phận ‘tôi’ và dùng ‘tôi’ để tạo ra giấc mơ. Lẫn lộn giữa ma thuật và đời thường. Chất đồng bóng nằm trong chuyện này có dẫn dắt ‘tôi’ đi về phía tương lai khác?”

.

Vừa xong, thưa quý vị và, các bạn, tôi chỉ trích dẫn một vài câu hỏi có thể gây khó cho người được phỏng vấn. Nhưng theo tôi, đó là những câu hỏi hay. Vì, bằng vào chút kinh nghiệm cá nhân, tôi thấy, người đọc sẽ không thể nhận được câu trả lời hay, nếu câu hỏi tầm thường hoặc quá dở. 

 b- Bước sang phần thứ hai của lãnh vực văn chương của “Bên kia con chữ”, tôi cũng rất thích nhiều đoản văn của họ Đặng.

Thí dụ ghi nhận về họa sĩ trẻ Ann Phong, ông viết:

“…Biển đã giúp Ann Phong vượt thoát, nhưng cũng chính biển cầy sâu vào tâm thức chị. Khi trốn chạy, Ann Phong mong đi qua biển thật nhanh, qua được rồi, nhiều năm sau nước biển vẫn còn ‘thấm trên da thịt’ (chữ của Ann Phong). Biển đã trở thành một khúc quành thiết thân của đời mình, thế nên chị đã quay lại biển. Nhưng lần này, Ann Phong không dùng thuyền máy mà dùng cọ làm cột buồm, kết màu sắc thành thuyền, ung dung ra khơi…” 

Hay khi cảm nhận về những bức tượng đặc biệt, thí dụ bức tượng có tựa đề “Vô Ưu” của điêu khắc gia Dương Văn Hùng, Đặng Phú Phong phân tích như sau:

“…Những pho tượng đàn bà anh điêu khắc đều có đôi chân thật to, điều này không phải là mới mẻ, nhưng sự giải thích của Dương Văn Hùng ‘cái đế của sự sống cần phải thật vững chắc’ nó làm cho người thưởng ngoạn chia sẻ được với tác giả sự vững vàng dấn thân trong cuộc sống. Những đôi chân to nhưng không thô, trái lại nó là những đường cong thật thong thả đầy sáng tạo. Như đôi chân trong tác phẩm ‘Vô Ưu’. Một tác phẩm thật tuyệt vời. Đôi chân hơi phá cách một chút, phá cách để phô diễn cái đẹp măng muốt của cặp đùi cố tình khiêm tốn, khoe con suối trường lưu, ngược dòng về chốn hoang sơ nguyên thủy…”

Hoặc một đoạn văn ngắn khác, khi Đặng Phú Phong viết về 2 người bạn của họa sĩ Trịnh Cung là Đinh Cường và, Trịnh Công Sơn. Chỉ vài dòng ngắn, gọn, nhưng tính chất riêng của 2 người bạn thân nhất với Trịnh Cung, đã được họ Đặng khắc xuống, làm bật lên cá tính, sự khác biệt của mỗi người. Đoản văn đó như sau:

“…Khoảng năm 1958, Trịnh Cung bắt đầu chơi thân với Đinh Cường và Trịnh Công Sơn. Đây là một bộ ba tuyệt đẹp trong văn nghệ. Một Đinh Cường hiền hòa, lãng mạn. Một Trịnh Công Sơn thống thiết trong nỗi đau thân phận con người, tình yêu. Một Trịnh Cung thẳng thắn, bộc trực đầy lửa. Cả ba tài hoa và bổ sung cho nhau. Họ tự tạo nên những tên tuổi lớn trên vòm trời VHNT miền Nam…” 

Kính thưa quý vị và các bạn,

Tôi có thể trích dẫn nhiều, nhiều nữa những câu hỏi rất hay, trong phần Phỏng Vấn và, những cảm nghĩ sâu sắc, bất ngờ của nhà văn Đặng Phú Phong, trong phần “Bên kia nghệ thuật”. Nhưng thời gian không cho phép và, nhất là, tôi thấy cần phải tôn trọng sự tự khám phá của quý vị và các bạn, khi đọc cuốn sách này.

Do đó, để kết thúc phần nói chuyện của mình, tôi xin được lập lại rằng:

Tác phẩm “Bên kia con chữ và nghệ thuật” chính là “… một nỗ lực đáng trân trọng vì chủ tâm phục-hồi-phẩm-giá dòng VHNT miền Nam 20 năm và, 40 năm hải ngoại” của nhà văn Đặng Phú Phong vậy.

Trân trọng cám ơn và kính chào quý vị cùng các bạn.

Du Tử Lê
(Garden Grove, Jan 31^st-2016)