Khác với hai tập thơ Màu (2010) và ( Mùi 2014) mang đậm tính triết lý, thiên về những mảng màu & mùi suy niệm chiều sâu tư tưởng, tập thơ Cây Xanh Ngoài Lời (2017) Hoàng Vũ Thuật đã thu hẹp dần biên độ triết lý, dường như ông đang làm cuộc trở về , để tìm lại những “Mùi &Màu” gần gũi hơn với đời sống thực. Phải chăng đó là cuộc hồi hương của người đi xa, tìm về với bản ngã của mình, tìm về với linh hồn xứ sở và sự tương quan đồng cảm với những gì thân thuộc nhất.
Bài thơ mở đầu Tôi Muốn Nói Bằng Tiếng Nói Tổ Quốc Tôi, như bản tuyên ngôn xuyên suốt tập thơ, quả như vậy, Hoàng Vũ Thuật đã dùng chính ngôn ngữ thuần Việt nhất, để nói lên tiếng nói của tâm hồn mình với nhân thế và những kiếp người…mà ông bắt gặp, tiếp xúc hàng ngày. Xa và rộng lớn hơn, ông còn dành những dòng viết gạn chắt từ tâm hồn luôn trằn trọc, thường trực về những sự kiện đất nước, những suy tư đau đáu của người con về “vận mệnh non song”
Để tránh nói suông, xin trích một số đoạn thơ cụ thể sau:
tôi lớn khôn khi hiểu chiếc lưỡi cày
cày vào đất những dòng bí ẩn
trang sách
đồng làng
hàng hàng lúa chín
những mạch mương nước trắng muốt thân cò
viết nhiều chương mùa màng tôi đọc
…
Tổ quốc tôi mấy ngàn năm
Sau tiếng ru
ấy là tiếng thét
lắm kẻ thèm thuồng dải đất chữ S
hệt dáng mẹ tôi
không mệt mỏi bao giờ
(Trích : Tôi Muốn Nói Bằng Tiếng Nói Tổ Quốc Tôi)
Bốn ngàn năm kể từ khi khai sinh đến nay dải đất mang hình chữ S cong cong như tấm lưng còng của những bà mẹ tần tảo một đời hi sinh vì con, vì đất nước, chưa một lần được hưởng trọn niềm vui, chưa một lần biết tới sự yên bình trọn vẹn. Bốn ngàn năm mảnh đất này cần mẫn “lao động” bằng sức lực và trí tuệ tạo nên nền văn hóa mang đậm bản sắc xứ sở, và cũng bốn ngàn năm mảnh đất này luôn bị “những kẻ ngoài dòng máu” lăm le, xâm chiếm, cai trị. Nhưng mảnh đất này chưa một lần gục ngã, vẫn kiên trì ngẩng cao đầu đấu tranh giành lại những gì đáng thuộc về mình. “ hệt dáng mẹ tôi không mệt mỏi bao giờ”.
Biển như cánh cửa bảo vệ biên giới mỗi quốc gia, nhưng biển cũng đã bao lần bị “ cưỡng chiếm và giết hại” . Biển chết nghĩa là chủ quyền cũng sẽ có nguy cơ “ chết”. Nhà thơ tha thiết và đớn đau kêu biển “thức dậy”
Dậy đi biển ơi
dậy đi
chết là hết
máu sẽ không bao giờ còn nguyên vị mặn
rã tan theo mây bạc phương nào.
***
“Cây Xanh Ngoài Lời” là cuộc chiêm nghiệm về “những điều lạ lẫm” nhưng lại dường như rất gần gũi:
nhiều điều mãi không giải thích nổi
người đi qua trong đơi như dấu chấm hỏi
khoảng tối sao ta đam mê
cuộc chạy trốn trên đôi môi thật giả
chiếc lá mùa hè buốt lạnh đêm đông
“Cây Xanh Ngoài Lời” là cái nhìn đầy day dứt của con về “ Mẹ”:
mỗi khi con về
mẹ nhìn như trái rụng
con nghẹn ngào đột nhiên ngó xuống
một vệt đá mòn dấu chân người bước
ai đang cào đau nhói trong con
suốt đời quẩn quanh mảnh vườn
cái màu xanh
cái màu xanh đến buốt
chiếc lá hình trái tim dấu bao điều sâu kín
“Cây Xanh Ngoài Lời ” là cái nhìn suy niệm về kiếp người với những gì bé nhỏ nhất “ Hạt-bụi-người”
không ai nhìn thấy tôi có mặt
người tồn tại vì tôi
tôi vì người
tồn tại
niềm vui của người ấy là của tôi
nỗi đau của tôi ruột người gấp khúc
người vực tôi đứng dậy
nguyên bản đầu tiên
cội nguồn sự thật.
“Cây Xanh Ngoài Lời” là những trăn trở về phút giây kết thúc chặng đường “dài của kiếp nhân sinh”
chiếc áo sau cùng anh mặc rất giản đơn
em tìm chi nơi cửa hàng may sẵn
bốn tấm mỏng tang
bốn tờ giấy trắng
đủ cất giữ hơi ấm
để tái sinh như ngày đầu tiên
dưới ánh sáng của đôi hàng nến
…
anh chào em
thanh thản ra đi
thanh thản sau chặng đường mỏi mệt
ạnh biết
đó là giấc ngủ sâu nhất chưa có được trên đời.
(trích: dưới ánh sáng của đôi hàng nến)
***
Cây Xanh Ngoài Lời được viết bởi một nhà thơ dày dặn kinh nghiệm sống lẫn kinh nghiệm viết, tuy nhiên trong toàn bộ tập thơ rải rác đây đó vẫn còn tồn tại một số chi tiết và câu chữ không được ăn khớp, gây ra sự lỏng lẻo và mơ hồ.
Ví dụ ở đoạn kết bài thơ Tôi Muốn Nói Bằng Tiếng Tổ Quốc Tôi:
khi tôi chết
tôi cũng là Tổ quốc
được sống cùng sương
ruổi rong
cùng gió
giọng điệu của dế kể chuyện canh khuya
ngôn ngữ phiêu du mây bạc
tôi lắng nghe
thiêng liêng nếu Tổ Quốc kêu gọi
như người lính sẵn sàng
đứng bên đồng đội
chẳng ai thấy tôi có mặt trên đời
Tổ quốc vĩnh hằng thế đó bạn ơi.
“Khi tôi chết
tôi cũng là Tổ Quốc
được sống cùng sương
ruổi rong
cùng gió
giọng điệu của dế kể chuyện canh khuya
ngôn ngữ phiêu du mây bạc“
Ở đây phải chăng ý của tác giả là “khi tôi chết đi tôi sẽ nhập hồn tôi vào Tổ Quốc để được sống cùng sương, ruổi rong cùng gió…”? Thế nhưng xét cho cùng thì hai câu thơ “ khi tôi chết / tôi cũng là Tổ Quốc” có vẻ hơi “ lên gân” quá chăng? Tổ Quốc là một cái gì đó thật rộng lớn và thiêng liêng làm sao có thể đem ra so sánh với bất cứ một cá nhân nào? Huống chi cá nhân ấy đã chết?
Hai từ “thiêng liêng “ tôi thiển nghĩ nếu bỏ đi cũng chẳng làm mất ý nghĩa câu thơ mà xét cho cùng còn khiến câu thơ giảm thiểu sự mơ hồ. Câu thơ “chẳng ai thấy tôi có mặt trên đời” là một câu thơ tối nghĩa nếu nằm trong toàn bộ đoạn kết trên đây. Như người lính sẵn sàng đứng bên đồng đội khi nghe tiếng Tổ Quốc kêu gọi, nhưng tại sao “lại chẳng ai thấy tôi có mặt trên đời”? Vậy tôi đã đi đâu? Phải chăng tôi nghe tiếng kêu gọi của Tổ Quốc khi tôi đã chết? “Và “ Tổ Quốc vĩnh hằng thế đó bạn ơi”. Tổ quốc vĩnh hằng như thế nào? Vĩnh hằng vì điều gì? Vì tôi không có mặt trên đời chăng?
Nói gì thì nói, theo cảm nhận có phần chủ quan của cá nhân tôi đoạn thơ trên đây nội dung và ý nghĩa còn tồn tại những sự luẩn quẩn.
***
Cây Xanh Ngoài Lời là tập thơ hướng về phía “cuộc đời” với những gì gần gũi và bình dị nhất, thế nhưng nó lại không phải là một tập thơ dễ đọc, dễ hiểu. Dưới cái nhìn và lối viết của một nhà thơ “chuyên cầu đổi mới”, trải nghiệm nhân sinh sâu sắc, đến với Cây Xanh Ngoài Lời người đọc phải thật sự suy nghĩ và mở rộng biên độ cảm nhận đến một mức nào đó mới hiểu hết những gì tác giả muốn gửi gắm thông qua những ngôn từ tưởng như đơn giản mà không hề “dễ nắm bắt hình hài”.
Tôi không phải nhà phê bình, bởi thế chỉ dám viết vài dòng cảm nhận và giới thiệu sơ sài về tập thơ. Xin giới thiệu đến các anh chị, cô chú Cây Xanh Ngoài Lời của nhà thơ Hoàng Vũ Thuật. tôi tin khi thưởng thức những bài thơ mọi người không chỉ tìm thấy những giá trị nghiêng về mặt nghệ thuật mà còn nhận lại được những gì sâu, rộng hơn.
Tháng 9 năm 2017
Trương Đình Phượng