(Gõ mấy chữ “tiếng gọi trời xa” hay “tiếng gọi phía trời xa”, thấy hiện ra từ kho dữ liệu bài thơ của Du Tử Lê đã được nhạc sĩ Trần Duy Đức phổ nhạc, trong đó có câu: “Tiếng gọi trời xa, thánh nữ ơi…”)
Du Tử Lê tên thật là Lê Cự Phách, sinh năm 1942 tại Hà Nam, miền Bắc Việt Nam. Sau khi Hiệp định Genève được ký kết (1954), ông di cư vào Nam cùng với gia đình. Ban đầu, ông định cư ở Hội An và sau đó ở Đà Nẵng. Năm 1956, ông vào Sài gòn, học trường Trần Lục, Chu Văn An, rồi vào Đại học Văn khoa. Ông làm thơ rất sớm, khi đang còn học tại trường tiểu học Hàng Vôi tại Hà Nội. Sau khi di cư vào Nam, ông bắt đầu sáng tác nhiều bài thơ với nhiều bút danh khác nhau. Bút danh Du Tử Lê được dùng chính thức lần đầu tiên vào năm 1958 cho bài thơ “Bến tâm hồn”. đăng trên tạp chí Mai.
Ông là sĩ quan của Quân lực Việt Nam Cộng hòa, làm phóng viên chiến trường, là thư ký tòa soạn cuối cùng của nguyệt san Tiền Phong và là giáo sư dạy giờ cho một số trường trung học tại Sài gòn. Năm 1973, ông được trao Giải Thưởng Văn Chương Toàn Quốc, bộ môn Thơ, với tác phẩm “Thơ tình Du Tử Lê 1967-1972”.
Vào ngày 30 tháng 4 năm 1975, ông di tản, sống tại Garden Grove, miền Nam California (Mỹ). Vào thập niên 1980-1990, thơ ông xuất hiện trên tờ Los Angeles Times và tờ The New York Times. Ông cũng có thơ được dịch trong tuyển tập “Understanding Vietnam”, cuốn sách giáo khoa về văn học Việt Nam dành cho nhiều trường đại học ở châu Âu. Ông cũng là một trong 6 nhà thơ Việt Nam thế kỷ 20 có thơ dịch in trong tuyển tập “World poetry – An Anthology of Verse from Antiquity to Our Time” (1998).
Các tác phẩm:
- Thơ Du Tử Lê (1964)
- Năm sắc diện năm định mệnh (1965)
- Tình khúc tháng mười một (1966)
- Tay gõ cửa đời (1970)
- Chung cuộc (cùng viết với Thảo Trường, 1969)
- Mắt thù (1969)
- Ngửa mặt (tiểu thuyết, 1969)
- Vốn liếng một đời (1969)
- Qua hình bóng khác (tiểu thuyết, 1970)
- Mùa thu hoa cúc (sách thiếu nhi, 1971)
- Sân trường mắt biếc (sách thiếu nhi, 1971)
- Chú Cuội buồn (sách thiếu nhi, 1971)
- Hoa phượng vàng (sách thiếu nhi, 1971)
- Một đời riêng (1972)
- Khóc lẻ loi một mình (1972)
- Chấm dứt luân hồi em bước ra (1993)
- Thơ tình (1996)
- Chỉ như mặt khác tấm gương soi (thơ 1997)
- Trên ngọn tình sầu (tập tuỳ bút, 2011)
- Xương, thịt đời sau, máu rất buồn (tuỳ bút, 2012)
- Biệt khúc (thơ, 2013)
- Tuyển tập thơ Du Tử Lê (2013)
- Giỏ hoa thời mới lớn (2014)
Ông từ trần ngày 7 tháng 10 năm 2019 ở tuổi 77 tại Garden Grove, California.
Nhà thơ Huy Tưởng có nhận định về tình yêu trong cõi thơ của Du Tử Lê: “Trong cõi nhân sinh của Du Tử Lê, tình yêu là nữ hoàng, là thánh nữ, là bảo ngọc, là trân châu, và chỉ con người thi sĩ mới dám sống và chết cho tình yêu ấy”.
Bài thơ “Trong tay thánh nữ có đời tôi”:
Hỏi Chúa đi rồi em sẽ hay
Tôi buồn như phố cũ như tay
Bàn chân từng ngón ngưng không thở
Lạc mất đường đi, tạnh dấu bày
Hỏi nắng đi rồi em sẽ hay
Tôi gầy như lá nhẹ như mây
Gió khuya thổi rớt ngàn tâm sự
Thiên đàng tôi là người hay ai?
Hỏi gió đi rồi em sẽ hay
Cảnh tượng tôi un khói, bụi đầy
Ai không ném đá tôi nào biết
Riêng người vẫn bay trên ngọn cây
Hỏi tóc đi! Sông những buồn vui
Như tôi qua gần hết cuộc đời
Trí khô não kiệt, nghe từ đất
Tiếng gọi trời xa, thánh nữ ơi
Hỏi mắt đi sẽ thấy rừng cao
Biển sâu dưới thấp, đêm quê nhà
Con đường núi Sọ, không ai đợi
Tôi hỏi tôi: Này, đang ở đâu?
Hỏi môi đi! Môi còn muối mặn
Xát ướp lòng tôi thì đã sao?
Chỉ e chẳng kịp cho đời khác
Cửa mở nhưng tôi chẳng thể về
Hỏi tim đi! Tim nói lời gì?
Máu còn quy ẩn có đôi khi
Chỉ cho em biết hồn tôi khuất
Sau những hàng cây đã luống thì
Hỏi Chúa đi! Ngài sẽ trả lời
Trong tay thánh nữ có đời tôi.
"Trong tay thánh nữ có đời tôi" là bài thơ xưng tụng người yêu như một thánh nữ đã mang lại sự cứu rỗi cho một kẻ đang tuyệt vọng vì lạc lối trên những nẻo đường trần gian. Trong một số bài thơ, Du Tử Lê đã thần thánh hóa người yêu của ông thành “thánh nữ”, “từ mẫu” vì ông tự nhận mình là một “tên ngoại giáo”, một kẻ "từ chối chọn thiên đàng”, một “kẻ tân tòng” tôn thờ tình yêu. “Trong tay thánh nữ có đời tôi” là những lời tuyệt vọng của một người thấy trí não của mình khô kiệt khi đã trải qua gần hết một đời mà vẫn lạc lối trên những nẻo đường tối tăm, chẳng biết thiên đàng là chốn nào. Nỗi buồn đến vào mỗi sớm mai trong thể xác gầy gò như lá và tâm hồn nhẹ hẫng như mây để rồi từng đêm, biết bao tâm sự chỉ còn biết gởi vào cơn gió. Ở chốn trần gian nhiều khổ nạn giống như đường dẫn lên núi Sọ, nơi Chúa Jesus chịu khổ hình, anh nhận ra mọi buồn vui của đời mình đều ở trong tay người được tôn xưng là “thánh nữ”, người phụ nữ dịu hiền có thể kéo anh ra khỏi những tội lỗi và những đọa đày giống như một tiếng gọi của trời xa.
Nhạc sĩ Trần Duy Đức kể: “Video ‘Trong tay thánh nữ có đời tôi’ với tiếng hát Diễm Liên được trích ra từ bộ video “Giữ Đời Cho Nhau - Du Tử Lê: Cuộc đời và thi ca” do đạo diễn Đinh Anh Dũng thực hiện và được quay phim tại Vương cung thánh đường Đức Mẹ La Vang (tọa lạc ở xã Hải Phú, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị, Việt Nam), đã được Trung tâm băng nhạc Diễm Xưa phát hành khoảng năm 1999.
Tôi đã phổ nhạc bài thơ “Trong tay thánh nữ có đời tôi” của thi sĩ Du Tử Lê vào đầu thập niên 1990 và đã cố gắng giữ được gần như nguyên bản của bài thơ. Khi làm công việc phổ nhạc bài thơ này, tôi đã chủ ý chọn âm giai trưởng (the Major Scale) - bởi tính cách của âm thể ‘trưởng’ thường tươi sáng hơn, so với tính “ảm đạm” của âm giai thứ (the Minor Scale) vì mục đích muốn diễn tả một cách trọn vẹn và sâu sắc hơn về nội dung, ý nghĩa và hình ảnh thánh thiện, rực rỡ, thanh thoát của vị thánh nữ. Và tôi cũng là người đầu tiên phổ nhạc bài thơ này”.
Ca khúc “Trong tay thánh nữ có đời tôi” với giọng ca Diễm Liên: https://youtu.be/g1STQDJx93Y
Gửi ý kiến của bạn