Phượng Vĩ và tiếng ve trong nhạc Việt,

Bây giờ là tháng Chín. Mùa tựu trường. Cách gì thì những người trẻ ở khắp nơi trên thế giới, vẫn phải chia tay với mùa hè của họ. Chia tay ở đây, còn mang ý nghĩa, có thể có những học sinh theo gia đình di chuyển đi nơi khác. Họ sẽ tới những sân trường khác. Làm quen với những người bạn mới… Chia tay ở đây, cũng không loại trừ trường hợp vì lý do gì đó, họ chia tay trường lớp, sớm bước vào đời. Nhưng, mùa hè vẫn ở với họ, như một trong những gốc cây kỷ niệm thời niên thiếu. Để từ đó, tương lai sẽ mọc thêm nhiều cành, nhánh thương yêu hay đoạn lìa khác.

Như hầu hết chúng ta, ai cũng có một thời…mùa hè. Dù cho mùa hè có (hay không) tiếng ve réo đỏ trên những cành phượng vĩ. Hay mùa hè nắng xót trên những cánh đồng nhấp nhô chân rạ, hoặc chai, nẻ núi, đồi…

Mùa hè, như thế đó, đã mặc nhiên cháy rực hoa phượng và, thấp thoáng những đường bay của tiếng ve không đứt đoạn trong văn chương, nghệ thuật Việt.

Dù mùa hè đã đi qua hay sẽ trở lại thì, những ca khúc vui tươi, nhảy nhót trên những đôi chân sáo, trong ca khúc “Hè về” của cố nhạc sĩ Hùng Lân, (1) vẫn nổi trôi theo những bước chân nhiều thế hệ:

“Trời hồng hồng sáng trong trong
Ngàn phượng rung nắng ngoài song
Cành mềm mềm gió ru êm
Lọc mầu mây bích Ngọc qua mầu duyên
Đàn nhịp nhàng hát vang vang
Nhạc hoà thơ đón hè sang
Hè về trong khóm trúc mềm đầu bờ
Hè về trong tiếng sáo diều dật dờ
Hè về gieo ánh tơ…”

( “Hè về” – nhạc và lời Hùng Lân.) (2)

Tôi nghĩ, mùa hè ở đâu cũng có thể tràn ngập tiếng “đàn nhịp nhàng hát vang vang / nhạc hòa thơ đón hè sang!” Nhưng có dễ chỉ riêng Việt Nam, mùa hè mới có được những hàng phượng vĩ, phóng tay quệt những mảng sơn đỏ lên bầu trời xanh ngắt. Và, tiếng ve dệt những trường khúc ngày, đêm bất tận như chào mừng, cùng lúc níu chân thời gian hối hả…

Tuy nhiên, vẫn theo tôi, mùa hè trong nền tân nhạc Việt Nam, 20 năm, không chỉ về trong “…khóm trúc mềm đầu bờ” hay trong “…tiếng sáo diều dật dờ” mà, mùa hè của ca khúc còn có những nỗi buồn thắm thiết không thua gì mầu hoa phượng; cũng chẳng kém gì tiếng ve khẩn khoản van nài thương yêu những khuya khoắt:

“Mỗi năm đến hè lòng man mác buồn,
chín mươi ngày qua chứa chan tình thương,
ngày mai xa cách hai đứa hai nơi
phút gần gũi nhau mất rồi,
tạ từ là hết người ơi.
“Tiếng ve nức nở buồn hơn tiếng lòng,
biết ai còn nhớ đến ân tình không,
đường xưa in bóng hai đứa nay đâu,
những chiều hẹn nhau lúc đầu,
giờ như nước trôi qua cầu.
“Giã biệt bạn lòng ơi,
thôi nay xa cách rồi,
kỷ niệm mình xin nhớ mãi.
buồn riêng một mình ai,
chờ mong từng đêm gối chiếc,
mối u hoài này anh có hay?
“Nếu ai đã từng nhặt hoa thấy buồn,
cảm thông được nỗi vắng xa người thương,
màu hoa phượng thắm như máu con tim,
mỗi lần hè sang kỷ niệm,
người xưa biết đâu mà tìm.

(“Nỗi buồn hoa phượng,” nhạc và lời Thanh Sơn) (3)

Tôi không biết trên thế giới trước khi mùa hè tới, học sinh nam, nữ có trao nhau những cuốn sổ ghi lại kỷ niệm, tình bạn thời chung trường, chung lớp như thường thấy ở Việt Nam?

“Lòng xao xuyến mỗi khi hoa phượng rơi
Nhắc lại câu chuyện buồn
Trường còn kia ôi mái đổ tường rêu
Nơi kỷ niệm êm ái
Đâu dư âm của tiếng nói ngây thơ
Ngày hai đứa dìu nhau đến sân trường
Cùng đuổi bướm hái hoa trên cuối đường
Tiếng cười vạn tình thương

“Và thuở ấy biết bao nhiêu buồn vui
Gói trọn trong tuổi đời
Tình đẹp như trang giấy kết vần thơ
Như một nụ hoa trắng
Nhưng bao nhiêu yêu dấu đã phai mờ
Thời gian nỡ vùi chôn tuổi học trò
Người em gái mến thương nơi chốn nào
Bao giờ mình gặp nhau…”

(Trích “Lưu bút ngày xanh,” nhạc và lời Thanh Sơn). (4)

Nhưng hiển nhiên, qua những ca khúc của Thanh Sơn và, nhiều nhạc sĩ khác, mùa hè của tuổi trẻ Việt Nam, đã như một cửa gương lớn, đón nhận phấn, hương tình yêu chưa rõ mặt! Nó cũng là mùa của những cuộc chia tay, như một thứ dự báo nhiều đoạn lìa kế tiếp, mai sau…

Du Tử Lê

(Kỳ sau tiếp)

………………………………………………………………………………………………………………………

Chú thích:

(1) Trang mạng Wikipedia (Tiếng Việt) cho biết, nhạc sĩ Hùng Lân tên thật là Hoàng Văn Cường. Nhưng do nhầm lẫn, giấy khai sinh ghi là Hoàng Văn Hường. Sau lại đổi là Hoàng Văn Hương. Ông sinh ngày 23 tháng 6 năm 1922 tại phố Phủ Doãn, Hoàn Kiếm, Hà Nội, trong một gia đình theo đạo Công Giáo. Ông là người con thứ 4 trong gia đình có 11 anh chị em. Mẹ ông là bà Nguyễn Thị Nhạ, người Phủ Lý, Hà Nam. Cha ông vốn là người họ Nguyễn, tên thật là Nguyễn Văn Thiện, người làng Hương Điền (?), tỉnh Sa Đéc. Ông nội của ông là Nguyễn Minh Châu từ Sa Đéc ra Hà Nội làm việc, mang theo ông Thiện. Sau khi ông Châu trở về Sa Đéc thì gửi lại ông Thiện cho một người bạn ở Sơn Tây, là Hoàng Xuân Khoát. Về sau, ông Thiện được ông Khoát nhận làm con và cho đổi sang họ Hoàng. Từ đó, ông Thiện và các con sau này đều mang họ Hoàng.

(2) Theo trang mạng “dactrung.com”

(3) Nhạc sĩ Thanh Sơn tên thật là Lê Văn Thiện, sinh ngày 1 tháng 5 năm 1938, tại Sóc Trăng. Ông là con thứ mười trong một gia đình có 12 anh chị em. Ông được học nhạc từ hồi tiểu học với nhạc sĩ Võ Đức Phấn; rồi với nhạc sĩ Lê Thương năm 1955, ở Sài Gòn. Năm 1959 ông ghi danh tham dự cuộc thi tuyển lựa ca sĩ của Đài Phát Thanh Saigon. Đoạt giải nhất, ông được nhạc sĩ Hoàng Trọng mời hát trong ban Tiếng Tơ Đồng. Đây cũng là thời gian ông chập chững sáng tác ca khúc… "Tình học sinh" ca khúc đầu tiên của ông ra đời năm 1962, không nhận được nhiều chú ý. Năm sau (1963) "Nỗi buồn hoa phượng" ra đời, trở thành một trong những ca khúc nổi tiếng nhất viết về mùa hè thời đó. Tiếp theo là những ca khúc viết về đề tài học sinh, và tình khúc của ông, được nhiều tầng lớp khán giả yêu thích. Ông đã viết trên 500 bài hát, với nhiều bài trở nên quen thuộc với công chúng. Năm 2011 ông bị tai biến mạch máu não khi đang cùng trung tâm Thúy Nga thực hiện cuốn Paris By Nigth 103, "Tình sử trong âm nhạc Việt Nam". Sau một thời gian điều trị ông qua đời lúc 14h30 ngày 4 tháng 4 năm 2012, tại Saigon. (Theo Wikipedia, Tiếng Việt).

(4) N.đd.