Khía cạnh quê hương, đất nước trong tình khúc Hoàng Nguyên.

(Tiếp theo và hết). 

Ở khía cạnh khác, ít người biết hơn, khía cạnh “thầy, trò” và cũng là đồng nghiệp, tri kỷ, nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9, trong một bài viết về Hoàng Nguyên, tựa đề “Cung đàn tài hoa bạc mệnh”, ghi nhận về họ Cao như sau: 

“Hoàng Nguyên vĩnh viễn ra đi đã gần phần tư thế kỷ, gửi lại cho đời không ít những tác phẩm đáng trân trọng, bởi nét nhạc tài hoa và ca từ thấm đậm, buồn man mác. Có lẽ trong lòng những người yêu nhạc sẽ mãi mãi vang vọng những giai điệu đầy kỷ niệm của thời kháng chiến 9 năm chống thực dân Pháp … ‘Nếu hiểu rằng anh đi vì lũ giặc tham tàn, thì em ơi, em chớ sầu thương chi! Em thấy chăng khói súng của giặc thù còn mịt mùng và còn che khuất mờ…’ Nhạc sĩ Hoàng Nguyên đã viết ca khúc ‘Anh Đi Mai Về’ này ở tuổi 20 tràn đầy nhiệt huyết trong bối cảnh cả dân tộc đang trường kỳ kháng chiến. Bài hát tức khắc được đón nhận nồng nhiệt và phổ biến rộng khắp. Hiếm có những nhạc sĩ trẻ xưa nay tìm được thành công dứt khoát ngay tác phẩm đầu tay của mình và nhanh chóng thành danh như anh. 

“Với tôi, Hoàng Nguyên như vẫn còn ở đâu đó quanh đây và những kỷ niệm với anh còn như mới hôm qua… Anh Hoàng Nguyên – Cao Cự Phúc của tôi. Tôi gặp anh lần đầu tiên cách nay hơn 40 năm, khi đang học Trường Yersin ở Đà Lạt, thành phố thơ mộng sau này đã đi vào các tác phẩm vượt thời gian của anh. Dạo đó, biết tôi là một chú học trò mê âm nhạc có chút năng khiếu, Hoàng Nguyên đã để tâm chăm sóc. Chủ Nhật hàng tuần, anh vào trường nội trú đón tôi ra ‘nhà’ anh chơi và ân cần truyền đạt cho tôi những kiến thức ban đầu về âm nhạc. ‘Nhà’ anh ở thật ra chỉ là một căn phòng đơn sơ, trong khuôn viên Trường Bồ Đề Đà Lạt, nơi anh đang dạy Anh văn cho các lớp trung học. Một chiếc giường đơn, một bàn viết bằng gỗ thông và một cây đàn guitar treo trên vách. Thời gian đó, Hoàng Nguyên còn phụ trách các buổi phát thanh của Hội Phật giáo trên làn sóng Đà Lạt. Một hôm, tôi rất bất ngờ và hạnh phúc được anh ‘mời’ tham gia ban nhạc phát thanh của anh. Đó là lần đầu tiên tôi bước vào ‘nghề ca nhạc’, năm 1956. 

“Năm đó, Hoàng Nguyên đang phác thảo ca khúc Bài Thơ Hoa Đào: 

“Chiều nào dừng chân phiêu lãng,
Khách đến đây thấy hoa đào vương lối đi…” 

“Tôi hân hạnh là người ái mộ đầu tiên được anh đàn và hát cho ‘nghe thử’ những âm điệu lời ca lãng đãng sương khói núi đồi của Bài Thơ Hoa Đào. Tôi vẫn nhớ như vừa ra khỏi giấc mơ còn tươi rói: chúng tôi ngồi co ro trong căn phòng nhỏ của anh; bên ngoài trời cao nguyên xam xám và mưa nhỏ. Đằng kia, những cánh hoa đào vừa lìa cành theo cơn gió bất chợt … Hỏi ‘Chắc anh đã chọn Đà Lạt làm quê hương?’ Đôi mắt u hoài sau cặp kính trắng của anh hình như chợt xa khuất hơn: ‘Không, anh chỉ ghé chân để tạm mưu sinh và tìm cảm hứng…’ 

“Vâng, Hoàng Nguyên chỉ ‘ghé chân’ – như anh viết ‘dừng chân phiêu lãng’ nơi phố núi mù sương này một quãng thời gian ngắn nhưng cũng đủ để anh viết nên hai ca khúc tiêu biểu về một vùng đất thơ mộng dễ yêu: Bài Thơ Hoa Đào và Ai Lên Xứ Hoa Đào, hai ca khúc bất hủ đã làm rung động trái tim nhiều thế hệ người yêu nhạc, mãi mãi gắn chặt nghệ danh của anh với địa danh nổi tiếng này. 

“‘Ai lên xứ hoa đào, dừng chân bên hồ nghe chiều rơi.
Nghe hơi giá len vào hồn người, chiều Xuân mây êm trôi.
Thông reo bên suối vắng, lời dìu dặt như tiếng tơ …’ 

“Bẵng đi một thời gian, chúng tôi gặp lại nhau ở Sài Gòn khoảng đầu thập niên 70. Lúc ấy, tôi đã đi vào lĩnh vực ca diễn và Hoàng Nguyên đã bị động viên vào binh chủng Quân cụ chế độ cũ. Như một số các nghệ sĩ khác cùng thời, buổi sáng anh thường đến uống cà phê ở nhà Thanh Thế, đường Nguyễn Trung Trực. Nghe nói dạo đó tình cảm gia đình anh gặp chuyện không vui. Anh trở nên u uất hẳn và có lẽ vì thế anh đã rất thích bài hát Summertime có âm sắc blues-jazz trầm mặc đang thịnh hành và được phát thường xuyên ở nhà hàng Thanh Thế. Tác phẩm Cho Người Tình Lỡ của anh ra đời khoảng thời gian đó, chịu phần nào âm hưởng khắc khoải của Summertime. 

“‘Nhớ mà chi, đau thương qua rồi
Thương mà chi, xót xa cũng đắng cay…’ 

“Năm 70, bài Không của tôi được Khánh Ly thu vào đĩa 45 vòng do Hãng đĩa Tình Ca Quê Hương sản xuất, mặt sau có bài Cho Người Tình Lỡ do Thanh Lan hát. Ngày hãng đĩa trao tặng đĩa hát nói trên cho chúng tôi, Hoàng Nguyên thân mật vỗ vai tôi, thì thầm: ‘Mau quá Ánh hỉ? Mới ngày nào ở Đà Lạt, anh em mình nói chuyện âm nhạc nhập môn, bây giờ Ánh đã có bài thu đĩa với anh…’ Vẫn là ngôn phong của một người anh ân cần, trìu mến!

“Hoàng Nguyên còn để lại một tác phẩm khác, được yêu mến không kém các ca khúc đã có của anh, mà anh viết về xứ Huế, quê anh: Tà Áo Tím. 

“‘Một chiều lang thang bên dòng Hương Giang
Tôi đã gặp một tà áo tím, nhẹ thấp thoáng trong nắng vương
Mầu áo tím sao luyến thương…’

 “Hoàng Nguyên đột ngột chia tay với không gian âm nhạc của chúng ta một buổi sáng năm 1973 trong một tai nạn giao thông khi anh từ Vũng tàu trở về Sài Gòn. Ở độ tuổi 50 chín muồi rung động và từng trải cuộc đời. Tôi thầm nghĩ, nếu Hoàng Nguyên chưa vội ra đi chắc chắn ca mục của anh sẽ còn nối tiếp bằng những ca khúc dịu dàng, thanh thoát trong đó nỗi u hoài được nâng lên thành những vần thơ trong vắt…” (Nguyễn Ánh 9 - Nđd). 

Trong bài viết của mình, nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 đã nhắc tới một khía cạnh khác của tài hoa Hoàng Nguyên / Cao Cự Phúc. Đó là khía cạnh thể hiện tình yêu nước nồng nàn của họ Cao, qua ca khúc “Anh đi mai về”: 

“Nếu hiểu rằng anh đi vì lũ giặc tham tàn
Thì em ơi! Em chớ sầu thương chi
Em thấy chăng khói súng của giặc thù 

Còn mịt mùng và còn che khuất mờ

(...) 

Anh đi mai về chiến thắng
Anh đi mai về chiến thắng
Khi súng quân thù thôi vang trên non sông
Tươi thắm màu cờ vui reo trên kinh thành 

Anh đi mai về hòa bình
Anh đi mai về hòa bình
Ca khúc khải hoàn không còn hận biên cương
Quân cướp bạo tàn thôi xéo dầy quê hương”.

(Trích “Anh đi mai về”). (Nđd). 

Cũng trong tinh thần yêu đất nước, yêu quê hương, cố nhạc sĩ Hoàng Nguyên còn có ca khúc “Em chờ anh trở lại” – Một ca khúc đẹp từ giai điệu tới ca từ mà, có thể nhiều người không biết, họ Cao là tác giả: 

“Hôm nào chúng mình ngồi với nhau
Vầng trăng lặng lẽ soi hai mái đầu
Có vì sao lạc vào mắt biếc
Ngước lên nhìn nhau
Anh thì thầm
Ngàn năm sau
Mắt em còn sâu? 

“Bây giờ bây giờ mình cách chia
Vì đâu? Vì đâu ? lứa đôi chia lìa
Bây giờ, ai một mình chiếc bóng
Vẫn mong chờ ai, nhớ thương nhiều
Nhìn đăm đăm thấy đâu người yêu?! 

“Ngày anh ra đi, đường nắng chưa phai mầu
Dòng sông chia ly, lờ lững chưa hoen sầu
Ngờ đâu chân anh, lạc bước khi qua cầu
Chiều nay bâng khuâng, chợt xót thương đời nhau 

“Ngày anh ra đi, rặng liễu chưa xanh màu
Mà nay bên sông, liễu khuất bến giang đầu!
Mười mấy năm qua rồi...
Còn gì đâu? Còn gì đâu?
Có chăng là đớn đau! 

“Em chờ anh trở lại chốn đây
Đường xưa còn đó sánh đôi vai gầy
Em chờ anh tìm về lối cũ
Có em còn đây
Bên sông này
Đợi chờ ai về trong vòng tay”

(Ca khúc “Em chờ anh trở lại”) (Nđd)..

Để kết thúc bài viết này, chúng tôi cố tình ghi lại trọn vẹn ca khúc “Em chờ anh trở lại” - - Mang ý nghĩa một trả lại cho họ Cao, với lòng biết ơn... 

Dù ông từ trần đã lâu, nhưng tôi tin, tài hoa của ông góp cho nền tân nhạc miền Nam 20 năm, vẫn hằng “trở lại” (hay ở lại) với chúng ta nhiều thế hệ nữa! 

Du Tử Lê,

(Garden Grove, Oct. 2015)