Từ mưa trong nhạc Việt tới “Thương nhau ngày mưa”Nguyễn Trung Cang (Kỳ 1)

Thời tiết nam Cali chào đón những bước chân đầu mùa xuân, bằng nhiều trận mưa lớn, nhỏ.

Dù các nhà dự báo thời tiết cho biết, vũ lượng của những trận mưa đầu mùa này, không đủ sức giảm bớt mức độ hạn hán quá nặng nề của tiểu bang “Vàng” tính từ nhiều chục năm qua. Nhưng, chẳng vì thế mà những ngày, đêm mưa lênh láng, điểm xuyết mưa bụi đôi sớm mai, giúp tôi quên nhớ mưa xuân Hà Nội, thuở nào.

Những sớm mai ngồi ở hành lang Café TB, nhìn mưa như… bụi trên những tán lá tường vi, đính trên tóc, trên áo phụ nữ, em bé, khách bộ hành, tựa những hạt châu cực nhỏ; tôi thấy, dường tôi được bay về với gấm vóc thi ca, âm nhạc Việt, cả trăm năm trước. Tôi thấy, dường tôi được rơi theo hương và, tiếng mưa trên những bậc thềm chữ nghĩa và, giai điệu của thời tiết quê cha.

Trong hằng ngàn bài thơ mưa của văn chương Việt, với tôi, “Buồn Đêm Mưa” của Huy Cận và, “Mưa… Mưa Mãi” của Lưu Trọng Lư là những bài thơ mà hương và, tiếng mưa sẽ muôn đời không dứt:

“Đêm mưa làm nhớ không gian
Lòng run thêm lạnh nỗi hàn bao la
Tai nương nước giọt mái nhà
Nghe trời nằng nặng, nghe ta buồn buồn
Nghe đi rời rạc trong hồn
Những chân xa vắng dặm mòn lẻ loi…
Rơi rơi… dìu dịu rơi rơi…
Trăm muôn giọt nhẹ nối lời vu vơ…
Tương tư hướng lạc phương mờ…
Trở nghiêng gối mộng hững hờ nằm nghe
Gió về, lòng rộng không che
Hơi may hiu hắt bốn bề tâm tư…”

(Huy Cận “Buồn Đêm Mưa”). (Nguồn Wikipedia-Mở).

Và:

“Mưa mãi mưa hoài!
Lòng biết thương ai!
Trăng lạnh về non không trở lại

“Mưa chi mưa mãi!
Lòng nhớ nhung hoài!
Nào biết nhớ nhung ai!

“Mưa chi mưa mãi!
Buồn hết nửa đời xuân!
Mộng vàng chưa kịp hái.

“Mưa mãi mưa hoài!
Nào biết trách ai!
Phí hoang đời trẻ dại

“Mưa hoài mưa mãi
Lòng biết nhớ ai
Cảnh tượng đầy nơi quan tái.”

(Lưu Trọng Lư “Mưa… Mưa Mãi”) (Nđd)

Hương và, tiếng mưa tâm cảm không chỉ vũ lộng không gian thi ca mà, nó còn lấp lánh vàng son nỗi buồn, thánh thót niềm riêng trong dòng chảy âm nhạc miền Nam, 20 năm, chan chứa ly, tan…

Trước khi cuộc chia cắt đất nước chính thức diễn ra vào tháng 7 năm 1954, tôi nhớ đêm, Hà Nội mưa nhiều. Đó cũng là thời gian ca khúc “Phố Buồn” của Phạm Duy, mang theo hương mưa và tiếng mưa phủ khắp kinh kỳ.

“Đường về đêm đêm mưa rơi ướt bước chân em
Bùn lầy không quên bôi thêm lối ngõ không tên
Qua mấy gian không đèn
Những mái tranh im lìm
Đường về nhà em tối đen.
Nhìn vào khe song trông anh ốm yếu ho hen
Một ngày công lao không cho biết đến hương đêm
Em bước chân qua thềm
Mưa vẫn rơi êm đềm
Và chỉ làm phố buồn thêm.

(…)

“Đường về trong mơ đêm đêm phố lớn thênh thang
Ánh sáng kinh kỳ tràn lan
Đời nghèo không riêng thương yêu bóng dáng Xuân sang
Yêu phố vui, nhà gạch ngon
Đèn đêm không soi bóng vắng
Kinh đô thắc mắc
Im nghe phố buồn
Người đi trong đêm tối ám
Nghe mưa thức giấc
Khuyên nhau chờ mong.” (Nđd)

Rồi hương, tiếng mưa, theo chân hơn một triệu người miền Bắc di cư vào Nam, trở thành nỗi xót xa, tựa những giải khăn tang cho chính hương, tiếng mưa không còn nữa, khi bức màn che phía Bắc, đã sập xuống. Ngay ở giai đoạn này, giới thưởng ngoạn đã được đón nhận “Mưa Saigon, Mưa Hà Nội” (lời Hoàng Anh Tuấn, nhạc Phạm Đình Chương):

“Mưa hoàng hôn, trên thành phố buồn gió heo may vào hồn
Thoảng hương tóc em ngày qua
Ôi người em Hồ Gươm về nương chiều tà
Liễu sầu úa thềm cũ nằm mơ hiền hòa
Thương màu áo ngà
Thương mắt kiêu sa
Hiền ngoan thiết tha
Thơ ngây đôi má nhung hường
Hà Thành trước kia thường, thường về cùng lối đường
Khi mưa ướt, lạnh mình ướt
Chung nón dìu bước thơm phố phường
Mưa ngày nay, như lệ khóc phần đất quê hương tù đày
Em ngoài ấy còn nhớ hẹn xưa miệt mài
Giăng mắt heo may
Sầu rơi ướt vai
Hồn quê tê tái...” (Nđd)

Lúc cuộc chiến leo thang ở miền Nam thì, hương mưa và, tiếng mưa lại đem đến cho ca khúc Việt nhiều câu-hỏi-mở - - Loại câu hỏi mà ngay hương mưa, tiếng mưa, dù muốn, cũng không thể tự trả lời - - Ngoài nỗi khắc khoải, bơ vơ của chính nó!!!

Điển hình, chúng ta có “Chiều Mưa Biên Giới” của Nguyễn Văn Đông:

“Chiều mưa biên giới anh đi về đâu?
Sao còn đứng ngóng nơi giang đầu.
Kìa rừng chiều âm u rét mướt
Chờ người về vui trong giá buốt
Người về bơ vơ
Tình anh theo đám mây trôi chiều nao.
Trăng còn khuyết mấy hoa không tàn
Cờ về chiều tung bay phấp phới
Gợi lòng này thương thương nhớ nhớ
Bầu trời xanh lơ…” (Nđd)

Xa xôi hơn nữa, ngay từ đầu thập niên 1940, chúng ta đã có:

“Ngoài hiên giọt mưa thu thánh thót rơi / Trời lắng u buồn mây hắt hiu ngừng trôi / Nghe gió thoảng mơ hồ trong mưa thu / Ai khóc ai than hờ…” Đó “Giọt Mưa Thu” của Đặng Thế Phong và Bùi Công Kỳ (Nđd)

Tôi muốn nói, trên đây, chỉ là vài trích dẫn tượng trưng cho hương và, tiếng mưa trong hàng ngàn mưa-khúc của tân nhạc Việt. Dù những mưa-khúc rơi ướt tâm hồn người nghe, mang tính thời thế, hay tâm cảm thì, mưa ở đâu, thời nào âm bản một thuộc tính nhân loại cũng vẫn là nỗi buồn truyền kiếp!.! Vì thế, tôi nghĩ sẽ khó có ngày những lênh láng lẻ loi, cô quạnh của mưa, chia tay nền VHNT Việt!!!

Vậy mà, bất ngờ, đầu thập niên 1970, một Nguyễn Trung Cang, bằng vào tài hoa riêng của mình, đã cho hương và, tiếng mưa một nhan sắc khác. Nhan sắc rạn, vỡ, nhưng rực rỡ tin yêu, của họ Nguyễn, với tôi, là một cuộc “cách mạng xanh”, qua ca khúc “Thương Nhau Ngày Mưa”.

(Kỳ sau tiếp)