Từ mưa trong nhạc Việt tới “Thương Nhau Ngày Mưa” Nguyễn Trung Cang

Thời tiết Nam Cali chào đón những bước chân đầu mùa Xuân, bằng nhiều trận mưa lớn, nhỏ.

Dù các nhà dự báo thời tiết cho biết, vũ lượng của những trận mưa đầu mùa này, không đủ sức giảm bớt mức độ hạn hán quá nặng nề của tiểu bang “Vàng” tính từ nhiều chục năm qua. Nhưng, chẳng vì thế mà những ngày, đêm mưa lênh láng, điểm xuyết mưa bụi đôi sớm mai, giúp tôi quên nhớ mưa Xuân Hà Nội, thuở nào.

 Những sớm mai ngồi ở hành lang Cafe TB, nhìn mưa như… bụi trên những tán lá tường vi, đính trên tóc, trên áo phụ nữ, em bé, khách bộ hành, tựa những hạt châu cực nhỏ; tôi thấy, dường tôi được bay về với gấm vóc thi ca, âm nhạc Việt, cả trăm năm trước. Tôi thấy, dường tôi được rơi theo hương và, tiếng mưa trên những bậc thềm chữ nghĩa và, giai điệu của thời tiết quê cha.

Trong hàng ngàn bài thơ mưa của văn chương Việt, với tôi, “Buồn Đêm Mưa” của Huy Cận và, “Mưa… Mưa Mãi” của Lưu Trọng Lư là những bài thơ mà hương và, tiếng mưa sẽ muôn đời không dứt:

Đêm mưa làm nhớ không gian

Lòng run thêm lạnh nỗi hàn bao la

Tai nương nước giọt mái nhà

Nghe trời nằng nặng, nghe ta buồn buồn

Nghe đi rời rạc trong hồn

Những chân xa vắng dặm mòn lẻ loi…

Rơi rơi… dìu dịu rơi rơi…

Trăm muôn giọt nhẹ nối lời vu vơ…

Tương tư hướng lạc phương mờ…

Trở nghiêng gối mộng hững hờ nằm nghe

Gió về, lòng rộng không che

Hơi may hiu hắt bốn bề tâm tư…

(Huy Cận, “Buồn Đêm Mưa”) (Nguồn Wikipedia – Mở)

Và:

Mưa mãi mưa hoài!

Lòng biết thương ai!

Trăng lạnh về non không trở lại

“Mưa chi mưa mãi!

Lòng nhớ nhung hoài!

Nào biết nhớ nhung ai!

Mưa chi mưa mãi!

Buồn hết nửa đời xuân!

Mộng vàng chưa kịp hái.

Mưa mãi mưa hoài!

Nào biết trách ai!

Phí hoang đời trẻ dại

Mưa hoài mưa mãi

Lòng biết nhớ ai

Cảnh tượng đầy nơi quan tái.

(Lưu Trọng Lư, “Mưa… Mưa Mãi”) (Nđd)

Hương và, tiếng mưa tâm cảm không chỉ vũ lộng không gian thi ca mà, nó còn lấp lánh vàng son nỗi buồn, thánh thót niềm riêng trong dòng chảy âm nhạc miền Nam, 20 năm, chan chứa ly, tan…

Trước khi cuộc chia cắt đất nước chính thức diễn ra vào Tháng Bảy, 1954, tôi nhớ đêm, Hà Nội mưa nhiều. Đó cũng là thời gian ca khúc “Phố Buồn” của Phạm Duy, mang theo hương mưa và tiếng mưa phủ khắp kinh kỳ:

Đường về đêm đêm mưa rơi ướt bước chân em

Bùn lầy không quên bôi thêm lối ngõ không tên

Qua mấy gian không đèn

Những mái tranh im lìm

Đường về nhà em tối đen.

Nhìn vào khe song trông anh ốm yếu ho hen

Một ngày công lao không cho biết đến hương đêm

Em bước chân qua thềm

Mưa vẫn rơi êm đềm

Và chỉ làm phố buồn thêm.

(…)

Đường về trong mơ đêm đêm phố lớn thênh thang

Ánh sáng kinh kỳ tràn lan

Đời nghèo không riêng thương yêu bóng dáng Xuân sang

Yêu phố vui, nhà gạch ngon

Đèn đêm không soi bóng vắng

Kinh đô thắc mắc

Im nghe phố buồn

Người đi trong đêm tối ám

Nghe mưa thức giấc

Khuyên nhau chờ mong. (Nđd)

Rồi hương, tiếng mưa, theo chân hơn một triệu người miền Bắc di cư vào Nam, trở thành nỗi xót xa, tựa những dải khăn tang cho chính hương, tiếng mưa không còn nữa, khi bức màn che phía Bắc, đã sập xuống. Ngay ở giai đoạn này, giới thưởng ngoạn đã được đón nhận “Mưa Sài Gòn, Mưa Hà Nội” (lời Hoàng Anh Tuấn, nhạc Phạm Đình Chương):

Mưa hoàng hôn, trên thành phố buồn gió heo may vào hồn

Thoảng hương tóc em ngày qua

Ôi người em Hồ Gươm về nương chiều tà

Liễu sầu úa thềm cũ nằm mơ hiền hòa

Thương màu áo ngà

Thương mắt kiêu sa

Hiền ngoan thiết tha

Thơ ngây đôi má nhung hường

Hà Thành trước kia thường, thường về cùng lối đường

Khi mưa ướt, lạnh mình ướt

Chung nón dìu bước thơm phố phường

Mưa ngày nay, như lệ khóc phần đất quê hương tù đày

Em ngoài ấy còn nhớ hẹn xưa miệt mài

Giăng mắt heo may

Sầu rơi ướt vai

Hồn quê tê tái… (Nđd)

Lúc cuộc chiến leo thang ở miền Nam thì, hương mưa và, tiếng mưa lại đem đến cho ca khúc Việt nhiều câu-hỏi-mở - - Loại câu hỏi mà ngay hương mưa, tiếng mưa, dù muốn, cũng không thể tự trả lời - - Ngoài nỗi khắc khoải, bơ vơ của chính nó!!!

Điển hình, chúng ta có “Chiều Mưa Biên Giới” của Nguyễn Văn Đông:

Chiều mưa biên giới anh đi về đâu?

Sao còn đứng ngóng nơi giang đầu.

Kìa rừng chiều âm u rét mướt

Chờ người về vui trong giá buốt

Người về bơ vơ

Tình anh theo đám mây trôi chiều nao.

Trăng còn khuyết mấy hoa không tàn

Cờ về chiều tung bay phấp phới

Gợi lòng này thương thương nhớ nhớ

Bầu trời xanh lơ… (Nđd)

Xa xôi hơn nữa, ngay từ đầu thập niên 1940, chúng ta đã có:

“Ngoài hiên giọt mưa thu thánh thót rơi/ Trời lắng u buồn mây hắt hiu ngừng trôi/ Nghe gió thoảng mơ hồ trong mưa thu/ Ai khóc ai than hờ…” Đó “Giọt Mưa Thu” của Đặng Thế Phong và Bùi Công Kỳ (Nđd).

Tôi muốn nói, trên đây, chỉ là vài trích dẫn tượng trưng cho hương và, tiếng mưa trong hàng ngàn mưa-khúc của Tân nhạc Việt. Dù những mưa-khúc rơi ướt tâm hồn người nghe, mang tính thời thế, hay tâm cảm thì, mưa ở đâu, thời nào âm bản một thuộc tính nhân loại cũng vẫn là nỗi buồn truyền kiếp!.! Vì thế, tôi nghĩ sẽ khó có ngày những lênh láng lẻ loi, cô quạnh của mưa, chia tay nền Văn học Nghệ thuật Việt!!!

Vậy mà, bất ngờ, đầu thập niên 1970, một Nguyễn Trung Cang, bằng vào tài hoa riêng của mình, đã cho hương và, tiếng mưa một nhan sắc khác. Nhan sắc rạn, vỡ, nhưng rực rỡ tin yêu, của họ Nguyễn, với tôi, là một cuộc “cách mạng xanh,” qua ca khúc “Thương Nhau Ngày Mưa.”

Khi Nguyễn Trung Cang tự lố bịch mình…

Chịu ảnh hưởng khí hậu nhiệt đới, Việt Nam thường có nhiều mưa. Phải chăng, vì thế mà mưa luôn là những người bạn gần cận, thân thiết nhất với rất nhiều thi sĩ, nhạc sĩ. Cũng vậy, với Nguyễn Trung Cang.

Họ Nguyễn không chỉ có một ca khúc “Yêu Nhau Ngày Mưa” mà, mưa còn ở với ca từ của ông qua nhiều ca khúc khác. Tôi muốn nói, tùy tâm-cảnh mà “Mưa, người bạn gần cận, thân thiết” của Nguyễn Trung Cang đã có cho riêng nó những dung nhan buồn/ vui, tương hợp.

Như trong ca khúc “Bâng Khuâng Chiều Nội Trú” thì, chân-dung-mưa của Nguyễn Trung Cang là:

Mưa đầu mùa hạt nhỏ long lanh

Mưa quấn quýt giọt dài giọt vắn

Mưa hỡi mưa ơi có bao giờ nhớ nắng

Sao ta buồn lại nhớ thương nhau

Mưa tình đầu nghe rất mong manh

Mưa tí tách thì thầm trên gói

Em có nghe mưa tưởng chăng lời anh nói

Rất nồng nàn ngọt tiếng: Yêu Em

(“Bâng Khuâng Chiều Nội Trú”) (Nguồn: DongNhacXua.com)

Về nguồn gốc ca khúc vừa kể, tác giả Hương Giang, trong một bài viết trên báo Người Đưa Tin thuật rằng:

“Đây là ca khúc ám ảnh nhất trong gia tài sáng tác của Nguyễn Trung Cang. Ca khúc được phổ nhạc từ bài thơ của nữ sinh trường Tư pháp Thành phố Sài Gòn mà bạn trai cô gái chính là người bạn thân của Nguyễn Trung Cang. Mối quan hệ ‘bắc cầu’ ấy đã cho ra đời một ‘Bâng Khuâng Chiều Nội Trú’ ấm áp đến nao lòng. Bài hát này được phổ biến ở hải ngoại từ trước rồi mới dội lại trong nước nên nhiều người vẫn tưởng đây là một ca khúc ra đời trước năm 1975 ở miền Nam, chứ không biết rằng nó ra đời vào năm 1981.

“Nhưng ở thời điểm ấy, những bài như ‘Bâng Khuâng Chiều Nội Trú,’ không thể có chỗ trên sân khấu ca nhạc do tính (dễ bị quy là) tiểu tư sản của nó. Vì vậy, mãi về sau, khi Nguyễn Trung Cang mất thì ca khúc này mới được phổ biến và trở nên nổi tiếng qua giọng hát Tuấn Ngọc. Hai bài thơ: ‘Bâng Khuâng Chiều Nội Trú’ và ‘Mưa’ của tác giả nữ ngoại đạo đã thổi hồn cho một ‘Bâng Khuâng Chiều Nội Trú’ xuất thần của Nguyễn Trung Cang (…)

“Người viết ra hai bài thơ ‘Bâng Khuâng Chiều Nội Trú’ (được Nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang lấy làm cảm hứng soạn ra phần đầu bài hát này) và ‘Mưa’ (được đưa vào đoạn B trong cấu trúc A-B của bài ‘Bâng Khuâng Chiều Nội Trú’ là chị Hoài Mỹ, một ‘thi sĩ nghiệp dư’ như cách gọi đùa của bạn bè chị. ‘Nhiều năm trôi qua từ ngày bài thơ và bài hát ấy ra đời và chị gần như quên bẵng câu chuyện chiều mưa ký túc xá ấy thì đến một ngày, khi ấy Hoài Mỹ đang làm việc ở Long Xuyên (An Giang) chị nghe được bài hát này trong quán cà phê, qua giọng hát Tuấn Ngọc và chị mới nhớ lại là sau khi 2 bài thơ ra đời, anh Phương Thái (khi đó là người yêu sau này là ông xã của chị) đã đưa cho nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang xem, và nhạc sĩ đã thích thú phổ nhạc hai bài thơ này và Hoài Mỹ còn nhớ là chị đã được xem bản thảo gốc với chính nét bút của Nguyễn Trung Cang (...) Dù rằng, lời thơ ban đầu khác khá xa với bài hát sau này…’” (Nguồn Wikipedia – Mở)

Tuy nhiên, sự nghiệp âm nhạc mang tên Nguyễn Trung Cang không giới hạn trong nhan sắc của những đời mưa Việt Nam.

Lần theo dặm trường ca khúc của họ Nguyễn, người ta thấy cõi-giới âm nhạc của ông mở ra, đi tới rất nhiều chân trời. Có những chân trời lạ hoắc. Có những chân trời chưa một nhạc sĩ nào, dù… “già” bao nhiêu, bước tới. Khai phá. Những chân trời mới mẻ, xa lạ tới mức có người nói, họ Nguyễn để lại cho đời sau nhiều ca khúc khó hiểu!

Tôi nghĩ, có thể vì vùng “thẩm âm” quá rộng của Nguyễn: từ tình yêu đôi lứa tới xã hội, thời thế, nhân quần, khiến không ít người khác lại cho rằng: ông là nhạc sĩ hiện thân của bất mãn thân phận, nổi loạn trong ca từ với những khoảng tối ám của tâm thức lạc lõng, hiện sinh đọa đày…

Tôi e rằng, chính vì thiên tư âm nhạc, với những cảm nghiệm tư riêng, phản ảnh nhân sinh quan của Nguyễn Trung Cang, đã tạo nên những mảng tối - - Khiến nhiều người không thấy rõ mặt bên kia của những con chữ mang tên ông.

Chân trời… lạ hoắc, chân trời chưa một nhạc sĩ nào, dù… “già” mấy bước tới kia, là tính tự-trào. Chủ tâm lố bịch hóa chính mình, của họ Nguyễn. Tôi muốn nhắc tới ca khúc “Mặt Trời Đen” - - Một ca khúc đáng kể của Nguyễn Trung Cang; nhưng không được đồng nghiệp, giới thưởng ngoạn đón nhận, đúng mức. Nó là bị lãng quên một cách đáng tiếc!.!

Với tôi, ca khúc “Mặt Trời Đen” là một điểm son lớn, trong sự nghiệp âm nhạc của tài hoa Nguyễn Trung Cang.

Nhìn lại tập quán quay lưng, từ chối viết về đời thường của những nhạc sĩ, chủ trương nâng niu, vuốt ve những cảm xúc lãng mạn tha thiết (không thật); đắm ngất thở than chia lìa sướt mướt (trong tình yêu) - - Tựa như đó là vai trò, là nhiệm vụ cao quý nhất của ca khúc… Thì, “Mặt Trời Đen” của Nguyễn Trung Cang, là một quả cầu lửa khổng lồ làm tan chảy những chiếc mặt nạ lập lòe xanh, đỏ, nhá nhem phù phiếm…

Với tôi, quả cầu lửa “Mặt Trời Đen” còn lớn lao hơn nữa, khi Nguyễn Trung Cang tự nhạo báng chính ông, bằng những từ ngữ, hình ảnh bỗ bã, gần như chưa từng xuất hiện trong dòng chảy nhạc Việt gần một thế kỷ!

Theo tôi, đó là hành vi tự bạo hành hay tự mổ xẻ, phơi bày, treo cổ chính mình!!! Với một nhạc sĩ không tự tin, thiếu suy nghiệm về thân phận con người bèo bọt trong cuồng nộ và xú uế dương gian… sẽ không dễ gì viết được!!!

Ngay phần khúc thứ nhất của “Mặt Trời Đen,” Nguyễn Trung Cang đã giới thiệu cá nhân ông, cuộc đời ông như “chó hoang lang thang về… đêm”

Mặt trời đen, quá đen, đen như đời ta

Đời hằng mong thoát đi, đi khung trời xa

Cuộc đời như chó hoang lang thang về đêm

Cuộc tình không mấy khi nghe câu dịu êm.

Thân mẫu Nguyễn Trung Cang: Con tôi chết trong bệnh tật và nghèo khó

Cùng với cố nhạc sĩ Lê Hựu Hà, Nguyễn Trung Cang là người chủ trương nhạc trẻ Việt Nam, phải có căn cước hay ID Việt, chứ không thể nhắm mắt copy từ giai điệu tới phong cách trình diễn của nhạc trẻ Tây phương. Khởi từ ý thức và, nỗ lực đáng ghi nhận này, họ Nguyễn đã đứng ra thành lập Ban nhạc Phượng Hoàng vào đầu thập niên 1970, ở Saigon.

Là linh hồn của ban nhạc, là người có công dựng-tượng-đài-Phượng-Hoàng (theo cách nói của nhạc sĩ Tuấn Khanh), tôi không biết, họ Nguyễn có tiên liệu sẽ trở về cát bụi khi ông còn quá trẻ, chỉ mới 38 tuổi!?! Tôi nghĩ, dường ông linh cảm được phần nào về cái chết, căn cứ vào một vài ca khúc cuối cùng của Nguyễn.

Theo Tự Điển Bách Khoa Toàn Thư – Mở – Wikipedia, người ta được biết:

“Nguyễn Trung Cang sinh năm 1947 tại Long Thành, Biên Hòa. Ông mất năm 1985. Cùng với Lê Hựu Hà, Nguyễn sáng lập Ban nhạc trẻ Phượng Hoàng năm 1970. Ông cũng là tay guitar điện chính cho ban này.

“Có nguồn tin ghi nhận rằng, Nguyễn chết trong nghèo khó và, bệnh tật tại một trại cải tạo ở một vùng rừng núi hẻo lánh, để lại một người vợ và 2 người con gái. Nhưng theo nhạc sĩ Lê Huy (hiện cư ngụ tại thành phố San Jose, miền Bắc tiểu bang California) thì, họ Nguyễn chết tại cư xá cạnh chùa Xá Lợi, do thiếu dinh dưỡng, cơ thể quá yếu, không có thuốc loại hít thẳng vào phổi (inhalation) chống hen suyễn…

“Tính tới lúc từ trần, nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang đã để lại cho đời trên dưới 30 ca khúc. Những ca khúc tiêu biểu của ông, có thể kể như: ‘Phiên Khúc Mùa Đông,’ ‘Thương Nhau Ngày Mưa,’ ‘Dạ Khúc,’ ‘Đêm Dài,’ ‘Mặt Trời Đen,’ ‘Bước Tình Hồng,’ ‘Lời Nào Muốn Nói,’ ‘Nắng Hạ,’ ‘Giấc Mơ Qua,’ ‘Xin Một Bóng Mát Bên Đường,’ ‘Kho Tàng Của Chúng Ta,’ v.v…

“Sau biến cố tháng 4/1975, Nguyễn Trung Cang có thêm ca khúc ‘Bâng Khuâng Chiều Nội Trú,’ sáng tác năm 1981. Nhưng ca khúc này chỉ được trình diễn sau khi ông đã từ trần; khởi đầu bởi Tuấn Ngọc.

Một sáng tác khác của họ Nguyễn, cũng nổi tiếng sau năm 1975 là ca khúc ‘Còn Yêu Em Mãi.’”  (Nđd)

Đề cập tới “Còn Yêu Em Mãi,” tác giả Hương Giang trong một bài báo trên tờ Người Đưa Tin ghi nhận:

“Rất nhiều người yêu nhạc cho rằng, âm nhạc của nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang (hoặc những nhạc phẩm chung tay với nhạc sĩ Lê Hựu Hà trong Ban nhạc Phượng Hoàng) mà ông từng tham gia là những lời ca, những nét nhạc của sự bi quan, chất chứa sự thở than trước nhân tình thế thái. Nhưng sâu thẳm bên trong những nhạc khúc của Nguyễn Trung Cang lại là sự lạc quan mà tình khúc ‘Còn Yêu Em Mãi’ là một minh chứng để đời.”  (Nđd)

Theo nhạc sĩ Lê Huy thì chính Lê Huy là người đầu tiên đem “Còn Yêu Em Mãi” qua Mỹ. Ca sĩ Thái Xuân, Giám đốc Trung tâm Diễm Xưa thời đó, nhận mua bản quyền ca khúc ấy. Người làm hòa âm cho ca khúc là Lê Huy. Lê Huy còn cho biết thêm, tiền bản quyền đã được Lê Huy trao tận tay thân mẫu cố nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang. (Nđd)

Cách gì thì như thân mẫu Nguyễn Trung Cang, đã nghẹn ngào xác nhận rằng, con bà, tác giả “Còn Yêu Em Mãi” qua đời trong hoàn cảnh “nghèo khó và tật bệnh,” khi bà xuất hiện trong bộ video chủ đề Ban nhạc Phượng Hoàng, do trung tâm Asia thực hiện…

Qua cái chết của Nguyễn Trung Cang, thật đáng buồn, khi lịch sử nền Tân nhạc Việt, lại ghi nhận thêm một trường hợp tài hoa bạc mệnh nữa!!!