Ngọc Dũng, sự chấm dứt những điều tử tế

tùy bút / du tử lê.
gửi chị Đỗ Diễm Lệ.

Th. cận, gần, (mà,) cũng rất xa, của tôi. Cuối cùng, tôi đã quyết định hủy bỏ chuyến bay đi Hoa Thịnh Đốn; dù tấm vé máy bay, người bạn gửi cho, đã cầm trong tay. Chuyến đi đã không còn ý nghĩa.

Y¨ nghĩa gì, nôn nả gì, bồn chồn gì nữa, khi mục tiêu chuyến đi của tôi, (chỉ là,) muốn được cầm tay, muốn được bút đàm đôi dòng với người Họa sĩ (với tôi,) gánh vác nửa linh hồn Hoa Thịnh Đốn. Nhưng ông không còn!

Y¨ nghĩa gì, nôn nả gì, bồn chồn gì nữa, khi mục tiêu chuyến đi của tôi, (chỉ là,) muốn nhắc lại với ông, cuộc viếng mộ Mai Thảo, mới đây, chưa đầy bốn tháng. Tôi muốn nhắc ông, trước khi "chia tay" bạn, ông nói, (như thể ông vẫn nói, trong những lần chia tay bạn, ở căn phòng, chung cư người già, sau lưng nhà hàng Song Long) rằng:

"Tụi tao đi thăm Nguyên Sa đây. Mày cứ nhậu tiếp. Mai mốt tao lại qua thăm!" Tôi muốn nhắc nhở ông, (đúng hơn, viết xuống cho ông đọc,) rằng:

"Không. Anh chưa thể đi lúc này. Anh phải khỏe lại. Anh phải bay qua Cali, chí ít, cũng một đôi ba lần nữa. Anh còn phải thăm Mai Thảo. Anh còn phải thăm Nguyên Sa.

Đúng rồi, Nguyên Sa."

"Nguyên Sa?" "Chứ ai?

Không lẽ anh quên, anh đã hứa với chị Nguyên Sa, anh sẽ qua lại Cali. Không lẽ anh quên, anh kể với chị Nguyên Sa, cháu gái làm hãng máy bay, anh chị đi khắp đó đây, chỉ tốn vài chục bạc?

Không lẽ anh quên, anh kể với chị Nguyên Sa, anh đã về hưu được mấy năm rồi. "Rong chơi thôi."

(...) "Thăm viếng bạn bè thôi."

(...) "Vẽ ư? Thì vẫn còn đấy. Lai rai thôi. Vẽ cho vui ấy mà!"

Th. cận, gần (mà,) cũng rất xa, của tôi. Tôi mới quyết định hủy bỏ chuyến bay đi Hoa Thịnh Đốn, dù tấm vé người bạn gửi cho, đã có trong tay. Cùng với sự chấm dứt vĩnh viễn "những điều tử tế," là sự ra đi của người họa sĩ mang tên Ngọc Dũng, tôi không còn thấy nhu cầu, ý nghĩa để có chuyến đi đó. Tôi không thể bay qua Hoa Thịnh Đốn, để nhắc chị Ngọc Dũng, những lời hứa chưa lâu, (kèm theo tiếng cười, trẻ thơ, nghịch ngợm) của người Họa Sĩ, về chuyến trở lại Cali, Tháng Bảy này. Dù tôi có nhắc chị, từng chữ, tả từng lại chi tiết khung cảnh, nơi chốn, giờ khắc người Họa Sĩ kia hứa trở lại thăm bạn, (thì,) cũng chẳng một ai, cho được chúng tôi, nụ cười trẻ thơ, nghịch ngợm đi kèm.

Dù tôi có nhắc, lúc chị ý tứ cúi xuống, né, tránh những tấm mộ bia, lời của chính chị:

"Tôi thấy hầu hết những người sinh năm 33 nằm đây rồi đấy,...bạn."

Dù tôi nghe được (rất rõ,) tiếng chuông hạnh phúc ngân nga, pha loãng chút "cảnh cáo," trong giọng chị, (thì,) cũng chẳng ích gì. ´ch gì, cho ai(?,) khi chỉ một thời gian ngắn thôi, hồi chuông ngân nga hạnh phúc kia, vụt tắt. Nó ngúm tắt, thình lình, bất ngờ, như thể chưa từng hiện hữu. Th. thân thiết, nếu chỉ cần một đột biến, một thay đổi lớn lao (hay nhỏ bé,) mọi ý nghĩa đời sống, có thể, bị bôi, xóa sạch sẽ; (thì,) sự khép lại đôi mắt đôn hậu, có chiều dài 69 năm của người đàn ông (mà,) Th. chưa một lần gặp mặt, đã chính là sự bôi, xóa sạch sẽ ấy. Th., cùng với trái tim ngưng đập của người Họa Sĩ ở cách chúng ta trên 5 giờ bay, là sự bôi xóa sạch sẽ mọi bồn chồn, nôn nả trước một chuyến đi tôi đã định sẵn.

Với tôi, mọi điều đà chấm dứt. Nó chấm dứt vào lúc 4 giờ chiều (giờ miền đông) ngày Thứ Sáu mồng mồng 7 tháng 7. Nó chấm dứt vì người đàn ông kia, đã không còn hiện hữu trên mặt đất. Ông không còn nữa, giữa chúng ta, dẫu chỉ để...bút đàm.

Không còn nữa, vĩnh viễn không còn nữa, người họa sĩ (mà,) tài năng, nhân cách ông, theo tôi, đã làm đẹp biết bao thành phố cây, hoa; dốc, đồi sương, khói. Không còn nữa, vĩnh viễn không còn nữa, người họa sĩ (mà,) tôi ưa gọi là Lão Ngoan Đồng. Nhân vật trẻ thơ nhất, trong tất cả những nhân vật trẻ thơ của mấy trăm ngàn trang sách Kim Dung. Lão Ngoan Đồng của tôi, đã đi trưa, 1 giờ, (giờ của Cali!) Ông đã khép đôi mắt, có chiều dài 69 năm đôn hậu. Ông không hề mang theo ông bất cứ một điều gì; như tôi nghĩ về ông, trong một bài thơ mới viết. Trái tim một đời ứa, tràn tử tế của ông, đã ngưng đập.Như cách đây hơn hai năm, trái tim Mai Thảo, rồi Nguyên Sa, những người bạn thân thiết của ông, đã ngưng đập.

Th. cận, gần, (mà,) cũng rất xa, của tôi. Tôi biết trái tim nào, cũng được Thượng Đế chọn sẵn cho nó, giờ ngưng đập. Dòng máu nào, cũng được Thượng Đế định sẵn cho nó giờ mãn hạn lênh đênh. (Như dòng máu trong thân thể nhầu nát ly tán, tơi tả biệt ly; vật vã lầm than của mẹ tôi, đã ngưng, nghỉ mười một năm hơn!)

Tôi hiểu, cách gì, rồi mọi trái trái tim, cũng tới giờ, thinh không. Tôi hiểu, cách gì, rồi mọi đôi mắt, cũng tới giờ chấm dứt, cảnh đời. Tôi biết vậy, tôi hiểu điều đó, chí ít, cũng minh bạch hơn Th. Nhưng tôi không tin điều kia, có thể xẩy tới cho người Họa Sĩ. Một người (mà,) đời sống vốn tượng trưng cho, (hay đã chính là,) tử tế.

Th., tôi biết vậy, tôi hiểu rõ điều đó. Nhưng trong cảm nhận, trong đinh ninh tôi, riêng, người Họa Sĩ nọ, ít gì, cũng phải sống thêm vài chục năm nữa. ´t gì, cũng phải được như bài thơ tôi viết về ông, 13 ngày, trước khi ông từ bỏ chúng ta:

"tôi vẫn nghĩ, cuối cùng, người đàn ông kia sẽ chẳng giữ cho mình điều gì
"ngay những bức tranh vẽ thời tuổi trẻ
"thời mầu sắc như mặt trời
"nuốt chửng những vầng trăng, thiếu nữ.
"bởi những điều tử tế
"từ lâu, ông đã đem cho hết thẩy, mọi người,
"(không chỉ riêng vợ, con, bằng hữu.)
"nhưng ít gì cũng phải vài ba chục năm nữa kìa!
"trái tim ông trong trẻo quá mà!
"những lượng máu luân lưu cũng thơm, lành biết bao!
"vậy mà, Văn Sơn Trường báo tin ông đã
"đổ, "xuống.
"Đinh Cường, Nguyễn Thế Toàn xác nhận ông đã
"đổ, xuống.
"sự đổ xuống thình lình
"như tiếng hú cũng thình lình đổ xuống của một Tạ Tốn.
"(tôi không tin. không tin. không tin. không tin. không tin...)
"tôi vẫn nghĩ, cuối cùng, người đàn ông kia sẽ chẳng giữ lấy cho mình điều gì

"ngay những bức tranh vẽ thời luân lạc
"thời mầu sắc như mặt trăng
"nuốt chửng những mặt trời, thảo mộc, phố xá
"bởi những điều đôn hậu
"từ lâu, ông đã đem cho hết thẩy, mọi người
"(không chỉ riêng vợ, con, bằng hữu.)
"nhưng ít gì cũng phải vài ba chục năm nữa kìa!
"tâm hồn ông như đất, vốn lành quá mà!
"nụ cười ông như lá, mới xanh làm sao!
"vậy mà, Văn Sơn Trường báo tin ông đã
"đổ,
"xuống.
"Đinh Cường, Nguyễn Thế Toàn xác nhận ông đã
"đổ, xuống.
"sự đổ, xuống thình lình
"như điều tử tế cũng đã thình lình đổ xuống
"hay sự ngúm, tắt thình lình
"tiếng cười Lão Ngoan Đồng!
"(tôi không tin. Không tin. Không tin. Không tin. Không tin...)
"tôi vẫn nghĩ, cuối cùng, người đàn ông kia sẽ chẳng giữ cho mình điều gì
"dù chỉ một chấm đen.
* "thời chấm đen nuốt chửng trong bụng nó
"cả một vũ trụ
"(hoặc ngược lại)
"bởi ngay những điều không thể cho
"từ lâu, ông cũng đã đem cho hết thẩy, mọi người
"(không chỉ riêng vợ, con, bằng hữu.)
"nhưng chí ít cũng phải vài ba chục năm nữa kìa!
"ngôn ngữ hàng ngày của ông mới đẹp làm sao!
"ký ức ông khỏe mạnh, vạm vỡ biết chừng nào!
"vậy mà Văn Sơn Trường báo tin ông đã
"đổ, xuống.
"Đinh Cường, Nguyễn Thế Toàn xác nhận ông đã
"đổ, xuống. "sự đổ, xuống của một nửa thành phố
"(tôi vẫn nghĩ nơi chốn tự thân vốn vô nghĩa
"nếu không có những con người tốt lành tháp phần linh hồn cho nó.)
"và, ông, (với tôi,) đã gánh vác nửa linh hồn Hoa Thịnh Đốn.
"tôi không tin. không tin. không tin. không tin. không tin...
"ngay khi cả Hoa Thịnh Đốn xác nhận
"người đàn ông kia đã
"đổ, xuống. đổ, xuống. đổ, xuống.
"xin lỗi Hoa Thịnh Đốn,
"xin lỗi điều tử tế
"xin lỗi nửa phần linh hồn
"về lời phủ nhận
"không giá trị,
"chẳng nghĩa gì,
"của kẻ
"chẳng ra gì,
"như tôi,
"lúc này,
"chỉ ao ước được ăn, ở cùng:
"Hoa Thịnh Đốn.

" Th. cận, gần, (mà,) cũng rất xa, của tôi. Nếu có những"đinh ninh" khiến ta ngỡ ngàng, bật ngửa, (thì,)"đinh ninh"của tôi, về người Họa Sĩ nọ, là một, trong những ngỡ ngàng, bật ngửa đó.

Th. thân thiết, làm sao không ngỡ ngàng, làm sao không bật ngửa cho được, khi tôi đã thu xếp bài vở, đã báo cho những nơi chốn liên hệ công việc thường lệ, về chuyện tôi sẽ đi xa ít ngày! Làm sao không ngỡ ngàng, không bật ngửa cho được, khi bạn tôi, Đỗ Hùng, ở Virginia, đã chuẩn bị xe cộ để đón chúng tôi, tại phi trường Dulles, chiều Thứ Tư này. Khi Nguyễn Mạnh Hùng đã chuẩn bị phòng ốc, thông báo bạn bè, về họp mặt tối Thứ Bảy. Khi Nguyễn cũng chuẩn bị sẵn đồ ăn trong tủ lạnh, để chúng tôi ăn tạm, chờ tới 10 giờ tối, Nguyễn hết giờ dậy tại George Mason University, sẽ cho chúng tôi đi ăn tối.

Làm sao không ngỡ ngàng, không bất ngửa cho được, khi anh chị Ngọc Dũng đã được Văn Sơn Trường thông báo, chúng tôi sẽ đi thẳng từ phi trường, về ngôi nhà của anh chị, ở đường..... thành phố Burke.

Th. cận, gần, (mà,) cũng rất xa, của tôi. Cách gì, Thứ Tư cũng tới. Trên chuyến bay của hãng AA, cất cánh từ phi trường LAX, lúc 8 giờ 30 sáng, sẽ không có chúng tôi. Như tại ngôi nhà ở đường....., sẽ không bao giờ còn nữa, những bữa ăn trưa đơn giản, do người Họa Sĩ vào bếp, làm cho. Tôi sẽ không bao giờ còn nữa, những ly cà phê, do chính tay người "gánh vác phân nửa linh hồn Hoa Thịnh Đốn" pha cho. Tôi biết, nhiều năm nữa, chiếc bàn kê gần khuôn cửa kính lớn, được bao bọc bởi những bức tranh, mang dấu vết nhiều thời kỳ, từ thời "vầng trăng: thiếu nữ" qua tới thời luân lạc "mặt trời: thảo mộc, phố xá" của người Họa Sĩ, sẽ còn đó.

Vẫn còn đó, chiếc bàn kê gần khuôn cửa kính lớn, ngó vào sườn dốc thung lũng; nơi chúng tôi thường ngồi, những buổi sáng, buổi trưa, buổi chiều, buổi tối...

Có thể những ly cà phê, những bữa ăn trưa giản dị, sẽ còn được dọn ra, tại đó. Chỉ không còn đó, (vĩnh viễn không còn đó,) tác giả của những bức tranh. Chỉ không còn đó, (vĩnh viễn không còn đó,) Lão Ngoan Đồng, nụ cười trẻ thơ, đôi mắt có 69 năm đôn hậu, đón, mừng.

Tôi biết, có thể những Lê Thiệp, Đinh Cường, Lê Đình Duyệt, Nguyễn Văn Hợp, Nguyễn Đức Liêm, Uyên Thao, Thanh Thương Hoàng... (và, tôi, biết đâu) một ngày nào, sẽ còn ngồi vào chiếc bàn ấy. Chỉ vĩnh viễn người Họa Sĩ, không bao giờ nữa, ngồi đó. (Như, những Vũ Khắc Khoan, Phạm Đình Chương, Mai Thảo,... từ nhiều năm trước đây, cũng đã thôi, không ngồi đấy nữa.)

Tôi hiểu, cách gì, thời gian cũng sẽ lần lượt đem những người ngồi quanh chiếc bàn (hay sân chơi riêng,) một thời chúng tôi, ra khỏi nơi chốn đó. Tôi hiểu, cách gì, những chiếc ghế cũng sẽ lần lượt bị thời gian bỏ trống. Tôi hiểu, cách gì, những vị trí trong sân chơi, cũng sẽ lần lượt bị thời gian xóa, bôi.

Vì, Th., tôi đã từng thấy, thời gian cần mẫn, âm thầm (biết chừng nào!) đặt bụi, tro; hoặc cấy, trồng cỏ, lau vào những khoảng trống, nó đã nằng nặc đòi lại.

Th. cận, gần (mà,) cũng rất xa, của tôi. Bây giờ là bốn giờ chiều Chủ Nhật, (giờ Cali, hay 7 giờ tối, giờ Hoa Thịnh Đốn.) Khi tôi ngồi viết những dòng chữ muộn màng này cho Th., (thì,) ngọn-lửa-đời-sống-vô-nghĩa đã le chiếc lưỡi dài, rộng vô chừng của nó, liếm, táp khắp cùng thân xác người Họa Sĩ. Tôi biết, những sợi tóc trên đầu, rồi bộ quần áo đẹp đẽ, vừa vặn, những người thân mặc cho ông, lần cuối cùng, sẽ hóa tàn tro, trước nhất. Tôi biết, lúc này, người vợ tào khang, người bạn tri kỷ một đời ông, đã bị những bàn tay đau đớn thương yêu, chặn đứng, bên ngoài Lò Hỏa Thiêu. Tôi nghĩ, có thể bà đã được đưa trở lại ngôi nhà có chiếc bàn ngó vào khuôn cửa kính lớn. Chiếc bàn (cũng như toàn thể ngôi nhà) được bao bọc bởi những bức tranh mang dấu vết nhiều thời kỳ sáng tạo của người Họa Sĩ.

Tôi nghĩ, có thể, bà đang ngồi trong chiếc garage mới cải biến thành phòng vẽ; cũng là phòng tranh thường trực của ông. Chỗ riêng, bà mới làm cho ông. Cái phòng tranh (mà,) hơn một lần, người Họa Sĩ từng nói với chúng tôi (chưa lâu,) rằng, ông sẽ định ngày, khánh thành nó. Ông sẽ mời một số bằng hữu, (ít thôi,) tới chơi với ông. Uống rượu, xem tranh.

"Riêng bạn thì tôi sẽ làm cho bạn một ly cà phê, và xem tranh với...những điếu thuốc lá đốt liên tiếp."

Tôi nghĩ, có thể người đàn bà sẽ không khóc. (Tôi biết, có những người đàn bà không khóc. Như người bạn đời của Thi Sĩ Nguyên Sa, không khóc.) Họ khóc cách riêng. Cách của họ. Tôi nghĩ, (có thể lắm chứ!) có thể chị Đỗ Diễm Lệ sẽ không khóc. Chị không khóc, vì chị bận nói chuyện với những bức tranh mới vẽ, với những bức tranh sau cùng, dở dang của người Họa Sĩ...

Tôi không thể phỏng đoán chị Lệ sẽ nói những gì, với người đàn ông vắng mặt kia. Nhưng, Th., tôi biết, những lúc thân ái nhất, (dù có mặt người thứ ba, thứ tư,) chị vẫn xưng hô, một chữ thôi, với người Họa Sĩ kia: "Bạn," hoặc "Dũng." Tôi dám quả quyết, chị sẽ tiếp tục xưng hô một chữ, với ông, như thế, tới ngày cuối, đời chị!

Th. cận, gần (mà,) cũng rất xa, của tôi. Tôi hiểu đời người, dù kéo dài bao lâu, cũng chỉ là một chớp mắt, phù du giữa mênh mang trời, đất. Tôi hiểu, sự sống ta, vô nghĩa biết bao, nếu so sánh với một đời sông, nước chảy; một đời núi, chon von. Vậy mà, sông có lúc cũng khô. Núi, có lúc cũng đổ. Đáng kể chăng, còn lại chăng, theo tôi, ở chỗ: Ta có được bao nhiêu điều tử tế khi ăn, ở với người (và,) với đời? Th., tôi muốn nói tới sự ăn ở rất mực tử tế của người Họa Sĩ vừa mới nằm xuống. Sự ăn, ở tử tế của ông, không chỉ với vợ, con, bằng hữu, (mà,) hết thẩy; thậm chí nơi chốn, cỏ, cây, tro, bụi.

Một con người, có tấm lòng, trái tim như thế, tôi muốn hỏi Th.: "Ông có cần thiết đem theo điều gì với ông, lúc băng ngang lằn ranh sống, chết? hay ông đã cho chúng ta nợ ông, một một nợ quá lớn?"

DU TỬ LÊ (July 9 2000)

--------------------------------------------------

(*) Trong bài "Và, Ngọc Dũng": bất động ngày. Trong bất động đêm / tự ta dẹp bỏ chỗ ngồi quen / tự ta phát lạc ta: ly, biệt / chỉ giữ cho mình một chấm đen." (Chấm Dứt Luân Hồi: Em Bước Ra, DTL, Nhân Chứng, Calif., 1993.)