Em Ngủ Trong Một Mùa Đông

Chúng tôi cố gắng ghi lại lời của ca khúc “Em Ngủ Trong Mùa Một Đông” để quý độc gỉa tiện theo dõi khi đang nghe ca sĩ hát, và cũng để dễ nhận ra sự khác biệt khi đối chiếu với bài thơ nguyên gốc “Chẳng Bao Giờ Dậy Nữa” của nhà thơ Du Tử Lê.
“ENTMMĐ” có cấu trúc AA’-BB’-AA’ (Các đoạn AA’/AA’ đều viết ở cung Re thứ, đoạn BB’ chuyển sang cung Re trưởng).
I. Ca từ: Hầu như NS Đăng Khánh chỉ cố gắng giữ “ý thơ” là chính. Các khổ thơ đã được ông đảo lộn, sắp xếp lại, còn ca từ thì cũng được cắt bớt và ghép thêm nhiều lời mới.
(A)Em ngủ trong một mùa đông / Cánh đồng tôi nước ròng
Nhớ gì chăn gối cũ / Em về qua bến sông
(A’)Em ngủ trong một rừng cây / Mà lòng tôi rất đầy
Mủa hè sao rực rỡ / Hàng cây xanh lá gầy
(B)Thôi hết rồi xin gĩa từ suối tóc cơn mưa / Em có về? xa cách rồi mùa thu còn đó
(B’)Em sẽ về? em có còn ngực thơm môi úa / Vẫn tháng giêng xưa và vẫn đợi chờ
(A)Em ngủ trong một mùa xuân / Một mùa xuân chết dần
Bàn chân buồn góc phố / Hồn tôi không trối trăn
(A’)Em ngủ trong một mùa thu / Cuộc tình tôi gĩa từ
Một đời không dậy nữa / Một đời thôi cũng thôi.
II. Giai điệu:
a/ Bốn câu mở đầu của các đoạn (AA’/AA’) đều khởi sự giống nhau:
Em ngủ trong một mùa đông (rừng cây/mùa xuân/mùa thu).
(La re-mi la re mi la)
-Các chữ “ngủ” đều có nốt láy (re) cho chuẩn với dấu “hỏi” trong tiếng Việt, và chính nốt láy (re) cũng đã tạo ra hợp âm (Asus4).
b/ Câu cuối của đoạn (A) khởi đầu:
Em về qua bến sông
(La mi si-bình re la)
-Chữ “qua” dùng nốt (si-bình) cho ta có sự lựa chọn trong 3 trường hợp:
1. (E7) mi-sol#-si bình-re (secondary dominant) tuy chỉ chuyển cung thoáng qua bậc V (hợp âm A) nhưng vẫn nghe cứng cỏi.
2. (G6) sol-si bình-re-mi, chuyển qua bậc IV trưởng của cung chủ (Dm) nên vẫn hơi tỏa sáng.
3. (Em7) mi-sol-si bình-re , tuy là đảo thế của G6 nhưng lại có nét thâm trầm, kín đáo hẳn đi.
-NS Đăng Khánh đã chọn Em7.
c/ Cả Asus4 và Em7 đều cho ta cái cảm giác thư giãn, chừng mực, và chỉ gợi một thoáng âm hưởng dân gian (chứ không lạm dụng làn điệu dân ca một cách thái quá như một số tác gỉa khác).
III. Tiết tấu:
a/ Câu khởi đầu của các đoạn AA’/AA’ đều dùng 6 chữ, các câu còn lại vẫn giữ đều 5 chữ.
b/ Câu B: có nhịp chữ 3-7 3-7.
c/ Câu B’: có nhịp chữ 3-7 4-4.
-Chính sự sắp xếp, thay đổi dài ngắn các câu chữ trên đã cho ta quên bẵng đi cái sự đều đặn bình ổn của loại thơ 5 chữ.
d/ Dùng tiết điệu Slow Rock, dễ phân nhịp, dễ hát, dễ phổ biến.
IV. Hòa âm:
a/ Chọn âm giai thứ hòa âm cho các đoạn AA’/AA’
(I) II III (IV) (V) VI VII VIII
Dm Edim F Gm A7 Bb C#dim Dm
-Bậc IV:
-Dùng Gm6 nhưng kín đáo cho đảo thế thành Em7(b5) thay vì Gm đậm chất tây phương quá.
-Dùng G6 thì đậm chất dân gian quá nên phải dùng đảo thế Em7 cho loãng bớt đi.
-Bậc VII: Không dùng thể trực C#dim, mà thay thế bằng A7/C#. Chính nốt La đã ngầm ngầm, giúp giảm bớt cái cảm giác không vững,uỷ mị, sướt mướt của thuần chất “dim”.
b/ Chọn âm giai trưởng cho các đoạn BB’:
I II III IV V VI VII VIII
D Em F#m G A7 Bm C#dim D
Nhận xét: Cuối đoạn A’ không kết theo lối thông thường từ bậc V (A7) về bậc I (Dm/D), mà lại cố ý dùng một hợp âm lạ (C) qua trung gian A7-(C)-D.
-Dùng hợp âm lạ (C) nhưng chính nốt chủ âm (re) đã ngầm tạo ra hợp âm C7+9, và cũng chính nốt (sib) vẫn còn giữ căn cốt của nó là Dm trước khi chuyển hẳn sang cung Re trưởng cho đoạn BB’.
-Vì tác gỉa đã có sự chuẩn bị nêu trên nên ta không cảm thấy bất ngờ khi ông đã dùng lại hợp âm lạ (C) ở giữa câu 1 và 2 của đoạn B.
-Hợp âm lạ (C) chính là bậc VII (C#dim) được giảm xuống nửa cung. (trong chuyên môn giải thích đó là sự mô phỏng từ âm giai thứ tự nhiên, khi bậc VII vẫn giữ khoảng cách 1 cung với chủ âm)
I II III IV V VI VII VIII
Re mi fa sol la sib (do) Re
Kết:
1/ Tạo ra một ca khúc có được nhiều đặc điểm nổi bật, lạ lẫm, khác thường nêu trên, cho ta thấ

Thơ và Nhạc ' Em Ngủ Trong Một Mùa Đông' rất tuyệt! Đọc thơ mà hình dung được sự yên ả đến tỉnh mịch, buồn bã của thê giới bên ngoài và cái chìm lắng bên trong của người thơ - người đang đứng im bên đời để dõi theo một tình yêu đã khuât xa trong một bờ bến khác. Đây chỉ là sự tưỡng tượng cua NTVi thôi! Cảm ơn Du Tử Lê va nhạc sĩ Đâng Khánh va cô ca sĩ hát rất truyền cảm - đả cho NTVi cơ hội để thưởng thức. Hay quá!

Dạ, con là Đăng Khoa, thưa cô chú. Con có viết một chút về bài thơ này như sau ạ :

"Tôi yêu thích bài thơ này của Du Tử Lê, từ một hôm ngồi quán nhỏ, nghe bài hát phổ thơ của Đăng Khánh. Giọng ca không tên. Thời gian lơ đãng. Buồn rơi nhè nhẹ trên giấc ngủ của nhân vật "em", mà tôi võ đoán là sẽ có tóc dài, vai nhỏ, sẽ kiều diễm, đài trang...Một nàng thơ tâm tưởng của thi sĩ họ Lê.

Em ngủ trong rừng cây, em ngủ suốt bốn mùa, em không còn tiếng nói...

Và em ơi, em ngủ trong lòng tôi. Chẳng bao giờ dậy nữa.

"Em ngủ trong lòng tôi
chẳng bao giờ dậy nữa
một đời rồi cũng thôi
chỗ ngồi kia đã bỏ"

Đoạn kết bài thơ, tôi cho rằng rất xuất sắc. Nó lao thăm thẳm vào cõi buồn. Nó giải nghĩa những hệ lụy khốn cùng, và cả những hoan hạnh vô biên mà nhân vật Tôi nhận lĩnh. Từ tấm lưới tình ái bủa giăng.

Tôi sẽ chẳng thể nhìn em. Nhưng chắc chắn rằng em - em nhan sắc tuyệt cùng.

Tôi sẽ chẳng thể có em. Nhưng lại có em nghìn kiếp."

4.7.2014

Rất nhiều người khen bài thơ này, tôi đọc bài này nhiều lần, lần nào cũng thấy mang một tư vị khác nhau.